Έχουν όλοι δικαίωμα στην άποψη;
Η απάντηση (πρέπει να) είναι αυτονόητη: προφανώς ναι. Είναι θεμελιώδης αρχή κάθε κοινωνίας που θέλει να θεωρείται στοιχειωδώς ελεύθερη. Κανείς δε μπορεί να απαγορεύσει σε ένα άτομο ή μια συλλογικότητα να διατυπώνει γνώμη σχετικά με οποιοδήποτε θέμα.
Είναι ισοβαρείς όλες οι απόψεις που εκφράζονται πάνω σε ένα θέμα;
Ο σχετικός έχει περισσότερα να σου πει από τον άσχετο. Ο σοβαρός θα σε διαφωτίσει καλύτερα απ’ τον επιπόλαιο. Ο μετρημένος θα σε κουράσει λιγότερο απ’ τον αμετροεπή. Αυτός που διαμόρφωσε τη γνώμη του σκεπτόμενος συνθετικά και αξιολογώντας τα εμπειρικά του δεδομένα, έχει μεγαλύτερο πλούτο στα λόγια του από εκείνον που αναμασά άκριτα όσα άκουσε και διάβασε δεξιά κι αριστερά. Σε ποια άποψη θα δώσουμε σημασία, από ποιού τα λόγια θα επηρεαστούμε περισσότερο, είναι δική μας επιλογή –και ευθύνη.
Η άποψη, εκτός από δικαίωμα, είναι και υποχρέωση;
Φυσικά και όχι. Αν και, στην κοινωνία της πληροφορίας όπου ζούμε, η άποψη έχει εκφυλιστεί σε καταναγκασμό. Τα τηλεοπτικά πρότυπα, που διατύπωναν άποψη με έπαρση και αλαζονεία ακροβολισμένοι στα τηλεπαράθυρά τους επί παντός επιστητού, μας γαλούχησαν στον ξερολισμό και την ακατάσχετη κενολογία. Το ίδιο μοντέλο αρεσκόμαστε να αναπαράγουμε από το μικρό μας βήμα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στα ηλεκτρονικά φόρα.
Η έκφραση μιας άποψης υπόκειται σε περιορισμούς;
Σε σχέση με τη θεματολογία και την επιχειρηματολογία, όχι. Ασφαλώς, όταν κάποιος αποφασίζει να εκτεθεί εκφράζοντας τη γνώμη του επάνω σε κάποιο θέμα, κρίνεται και για τη θεματική που επέλεξε και για την επιχειρηματολογία που χρησιμοποίησε· έχει το ελεύθερο, όμως, να κινηθεί με τον τρόπο που επιθυμεί ο ίδιος. Παρόλα αυτά, ενώ η έκφραση άποψης αυτή καθαυτή δεν είναι υποχρέωση, (θα έπρεπε να) έχουμε υποχρέωση να μην εκφραζόμαστε απόλυτα, κυνικά, ειρωνικά και με αγένεια. Να προσέχουμε τι λέμε και πώς το λέμε, να είμαστε διατεθειμένοι να δεχτούμε τον αντίλογο και να αποδεχτούμε ένα ορθό αντεπιχείρημα που καταρρίπτει τη δική μας τοποθέτηση.
Διαφορετικά, δεν κάνουμε συζήτηση. Στην καλύτερη περίπτωση, έχουμε παράλληλους μονολόγους· στη χειρότερη, χάβρα και οχλαγωγία.
Δυστυχώς, επειδή η φασαρία φέρνει μεγαλύτερη – και ευκολότερη – τηλεθέαση και αναγνωσιμότητα από την μεστή και ειλικρινή συζήτηση, η δεύτερη είναι εξαιρετικά δυσεύρετη στα μέσα επικοινωνίας και στον δημόσιο λόγο.
Τόσο εκτεθήκαμε στην οχλαγωγία και την αμετροέπεια όλα αυτά τα χρόνια, που εθιστήκαμε σε αυτόν τον τρόπο δημόσιας συμπεριφοράς.
Αποτέλεσμα, να τρώμε καθημερινά τις σάρκες μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στα σχόλια των ηλεκτρονικών αναρτήσεων, σαν αγέλες σκυλιών που πιαστήκανε σε καβγά κι όχι σαν έλλογα όντα που κάθονται να ανταλλάξουνε απόψεις.