Η πανδημία αποκάλυψε την έκταση της εξάρτησης της χώρας μας, της οικονομίας και των εργαζομένων της, από τον τουρισμό. Έναν οικονομικό τομέα που επηρεάζεται άμεσα και καθοριστικά από τις διακυμάνσεις της διεθνείς οικονομίας.
Αυτή η σχέση θα ενταθεί ακόμα περισσότερο τα χρόνια που έρχονται, καθώς η κατάρρευση των διεθνών αλυσίδων αξίας και η διεθνής ενεργειακή κρίση, θα επηρεάσει δυσανάλογα τον ελληνικό τουρισμό. Άρα, το ερώτημα «Τι τουρισμό θέλουμε ώστε αυτή η οικονομική δραστηριότητα να είναι περισσότερο συμβατή με τον τόπο, την φύση και τους ανθρώπους και ταυτόχρονα να είναι λιγότερο ευαίσθητη στις διεθνείς οικονομικές και γεωπολιτικές αναταράξεις;» αποκτά ουσιώδη και πολύπλευρη σημασία.
Το εργατικό κίνημα στην χώρα μας, πάντα έθετε αυτό το ερώτημα. Στην μεταπολίτευση, τα συνδικάτα και τα σωματεία μαζί με την κατοχύρωση των εργατικών δικαιωμάτων έθεταν για παράδειγμα το ζήτημα της τουριστικής εκπαίδευσης στο επίκεντρο του προβληματισμού και των διεκδικήσεων τους. Αναγνώριζαν δηλαδή ότι το επίπεδο των προσφερόμενων τουριστικών υπηρεσιών ήταν άμεσα συνδεδεμένο με την αντοχή του τουριστικού προϊόντος της χώρας και με το επίπεδο των αμοιβών τους.
Σήμερα, οι εργαζόμενοι μπορούν να θέσουν ως τμήμα του κριτικού τους λόγου τέσσερα επιπλέον πεδία προβληματισμού: (α) Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της τουριστικής ανάπτυξης, (β) την διάρκεια της τουριστικής σεζόν (γ) την διασύνδεση του τουρισμού με την τοπική οικονομία και (δ) την ορατότητα του συνόλου των εργαζομένων στο κλάδο και την κατάργηση κάθε μορφής αρρύθμιστης ή γκρίζας εργασίας.
Ας τα δούμε λίγο πιο αναλυτικά.
Η σημερινή τουριστική ανάπτυξη στηρίζεται σε ένα πρότυπο κατανάλωσης ενέργειας και παραγωγής πλαστικού, απολύτως ασύμβατου με ένα μέλλον βιώσιμης ανάπτυξης για τα παιδιά μας. Η στροφή σε ένα πράσινο μοντέλο τουρισμού, απαιτεί μεγάλες επενδύσεις για την δημιουργία εκείνων των υποδομών που θα υποστήριζαν μετακινήσεις και κατανάλωση ενέργειας με μηδενικό ανθρακικό αποτύπωμα και διαχείριση των αποβλήτων με κυκλικό τρόπο. Η δημιουργία αυτών των πράσινων επενδύσεων είναι το στοίχημα της γενιάς μας.
Η επιμήκυνση της τουριστικής σεζόν δεν είναι ένας καινούργιος στόχος για τον ελληνικό τουρισμό. Είναι όμως ένας επίκαιρος στόχος. Κι αυτό γιατί μικρότερες διακυμάνσεις της τουριστικής ζήτησης, με ταυτόχρονη επιμήκυνση στο μεγαλύτερο μέρος της χρονιάς, σημαίνει σταθερότερη εργασία και αύξηση του βαθμού ικανοποίησης της τουριστικής ζήτησης από την τοπική παραγωγή.
Η διασύνδεση όμως της τοπικής παραγωγής με τον τουριστικό κλάδο, δεν μπορεί να προκύψει από μόνη της. Χρειάζεται τοπικές πρωτοβουλίες και συμμαχίες που θα θωρακίζουν το τοπικό τουριστικό προϊόν. Αλλά χρειάζεται και η χρηματοδοτική στήριξη της Πολιτείας σε στοχευμένους κλάδους, στους οποίους υπάρχουν τοπικές τουριστικές αγορές χωρίς την απαιτούμενη τοπική παραγωγή.
Τέλος, ένας κατακερματισμένος τουρισμός, που στηρίζεται στην ακραία εκμετάλλευση συγκεκριμένων τοπικών πόρων για ελάχιστο χρονικό διάστημα χρησιμοποιώντας υποδομές που μετά αδρανούν, που δεν είναι συνδεδεμένος με την υπόλοιπη τοπική οικονομία, αναγκαστικά στηρίζεται και σε μορφές έκτακτης και επισφαλούς εργασίας. Εργασίας που είναι πολύ πιο δύσκολο να εκφραστεί μέσα από συλλογικούς φορείς εκπροσώπησης, που είναι πολύ πιο πιθανό να βρίσκεται στο περιθώριο των επίσημων μορφών απασχόλησης με λιγότερα δικαιώματα, πιέζοντας το σύνολο της αγοράς προς τα κάτω.
Για τον λόγο αυτό είναι πρωταρχικής αλλά και καθολικής σημασίας, η ανάδειξη αυτών των μορφών εργασιακής εκμετάλλευσης. Της «αορατότητας» της εργασίας στον τουρισμό! Τον νέων, των μεταναστών, των γυναικών, των ημιαπασχολούμενων! Για να τις φέρουμε στο προσκήνιο τόσο της πολιτικής μας δράσης όσο και του δημόσιου διαλόγου, σε σχέση με την μορφή και τον χαρακτήρα που θέλουμε να έχει ο ελληνικός τουρισμός.