Μετά από πολύμηνες αντεγκλήσεις και σκληρές διαπραγματεύσεις η Ευρωπαϊκή Ένωση κατέληξε χθες Πέμπτη 14 Δεκεμβρίου, σε πολιτική συμφωνία για τη μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας του μπλοκ. Η προσωρινή αυτή συμφωνία τερματίζει επί της ουσίας μια γαλλογερμανική διελκυστίνδα, με αιχμή την πυρηνική ενέργεια που είχε διχάσει την ΕΕ.
«Σήμερα, το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο κατέληξαν σε μια προσωρινή συμφωνία για τη μεταρρύθμιση του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ (EMD)», ανέφερε χαρακτηριστικά η ισπανική προεδρεία της ΕΕ, η οποία εξ αρχής είχε θέσει την επίτευξη της εν λόγω συμφωνίας μεταξύ των βασικών της προτεραιοτήτων.
«Αυτή η συμφωνία είναι σπουδαία νέα, καθώς θα μας βοηθήσει να μειώσουμε ακόμη περισσότερο την εξάρτηση της ΕΕ από το ρωσικό αέριο και να ενισχύσουμε την ενέργεια χωρίς ορυκτά για να μειώσουμε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου» τόνισε χαρακτηριστικά η ισπανίδα υπουργός για την Οικολογική Μετάβαση και τη Δημογραφική Πρόκληση, Τερέζα Ριμπέρα.
Τα σχέδια της ΕΕ, που κατατέθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον περασμένο Μάρτιο, στοχεύουν στο να καταστήσουν την αγορά λιγότερο ευάλωτη στην αστάθεια και παρουσιάστηκαν ως απάντηση στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η οποία οδήγησε σε σπειροειδή άνοδο των τιμών της ενέργειας για καταναλωτές και επιχειρήσεις πέρυσι.
Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση, η εν λόγω «μεταρρύθμιση στοχεύει να καταστήσει τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας λιγότερο εξαρτημένες από τις ασταθείς τιμές των ορυκτών καυσίμων, να προστατεύσει τους καταναλωτές από τις αυξήσεις των τιμών, να επιταχύνει την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και να βελτιώσει την προστασία των καταναλωτών».
Παράθυρο στην πυρηνική ενέργεια
Μία από τις βασικές πτυχές της μεταρρύθμισης –και αντικείμενο παρατεταμένων συνομιλιών μεταξύ των χωρών της ΕΕ– ήταν ο τρόπος με τον οποίο οι εθνικές κυβερνήσεις θα μπορούσαν να υποστηρίξουν την κατασκευή νέων εγκαταστάσεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ή πυρηνικής ενέργειας.
Η πολιτική συμφωνία της Πέμπτης εμμένει σε γενικές γραμμές στην αρχική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, απαιτώντας από τις κυβερνήσεις να χρησιμοποιούν υποχρεωτικές αμφίδρομες συμβάσεις για τη διαφορά (CfD) ή παρόμοια συστήματα στήριξης.
Η συμφωνία του Οκτωβρίου μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ είχε ήδη αποσαφηνίσει τους κανόνες για τη χρηματοδότηση της παράτασης του υπάρχοντος στόλου των 53 πυρηνικών αντιδραστήρων της Γαλλίας, για τους οποίους τα CfD θα είναι προαιρετικά αλλά όχι υποχρεωτικά .
Ως αποτέλεσμα, η συμφωνία που επιτεύχθηκε τον περασμένο μήνα μεταξύ της γαλλικής κυβέρνησης και της εταιρείας ηλεκτρικής ενέργειας EDF για τη ρύθμιση της τιμής πώλησης της πυρηνικής ηλεκτρικής ενέργειας παραμένει σε ισχύ.
Συμβόλαια για τη διαφορά
Ειδικότερα , το συμφωνημένο κείμενο προβλέπει τις λεγόμενες «Συμβάσεις για τη διαφορά» (CFD) ή ισοδύναμα συστήματα με τα ίδια αποτελέσματα, για την ενθάρρυνση των ενεργειακών επενδύσεων. Σε ένα CfD, μια δημόσια αρχή αποζημιώνει τον παραγωγό ενέργειας εάν οι τιμές της αγοράς πέφτουν πολύ απότομα, αλλά εισπράττει πληρωμές από αυτόν εάν οι τιμές είναι πολύ υψηλές. Η χρήση CfD θα επιτρέπεται σε όλες τις επενδύσεις σε νέα παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, είτε από ανανεώσιμες πηγές είτε από πυρηνική ενέργεια.
Η συμφωνία ορίζει επίσης ότι οι Συμφωνίες Αγοράς Ενέργειας (PPA) μπορεί να εγγυώνται σταθερές τιμές για τους καταναλωτές και αξιόπιστα έσοδα για τους παρόχους ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα δημιουργήσει μια αγορά για τις PPA.
Η Επιτροπή θα αξιολογήσει επίσης τη δυνατότητα χρήσης του Μηχανισμού Χρηματοδότησης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας της ΕΕ για τη διοργάνωση δημοπρασιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε ολόκληρη την ΕΕ για να συμβάλει στην επίτευξη του μεριδίου 2,5% της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, επιπλέον του δεσμευτικού στόχου σε επίπεδο ΕΕ του 42,5%.
Ανά περίπτωση
Πλέον εναπόκειται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καθορίσει κατά περίπτωση εάν η αποζημίωση είναι υπερβολική ή όχι, βάσει των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις.
Τα πιθανά απροσδόκητα κέρδη που παράγονται από εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας πάνω από το ανώτατο όριο τιμών θα αναδιανεμηθούν στους τελικούς καταναλωτές, ανέφερε η δήλωση του Συμβουλίου. «Και μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση του κόστους των προγραμμάτων άμεσης στήριξης των τιμών ή των επενδύσεων για τη μείωση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας για τους τελικούς πελάτες», προσθέτει.
Ικανοποίηση στο Παρίσι
Όπως ήταν αναμενόμενο η συμφωνία έγινε δεκτή με ικανοποίηση από το Παρίσι.
«Η ευρωπαϊκή συμφωνία που επιτεύχθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι εξαιρετική είδηση», σχολίασε χαρακτηριστικά η Γαλλίδα υπουργό Ενέργεια Agnès Pannier-Runacher και πρόσθεσε: «Προσφέρει τη δυνατότητα σταθερών τιμών που είναι αντιπροσωπευτικές του κόστους του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας που τις προμηθεύει» .
«Ταυτόχρονα, μας δίνει τα μέσα να διασφαλίσουμε τη μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση του μετασχηματισμού του ηλεκτρικού μας συστήματος, προκειμένου να ανταποκριθούμε στην πρόκληση του τριπλασιασμού του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της πυρηνικής ενέργειας, όπως αναφέρεται στο COP28», υπογράμμισε.
Επιδοτήσεις άνθρακα σε περιόδους κρίσης
Ένα άλλο επίμαχο σημείο στις συνομιλίες ήταν το αίτημα της Πολωνίας να μπορέσει να παρεκκλίνει από τους κανόνες της ΕΕ και να ενεργοποιήσει τους υφιστάμενους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής αιχμής από άνθρακα σε περίπτωση ενεργειακής κρίσης.
Βάσει της συμφωνίας, μια «εξαιρετική παρέκκλιση» από το όριο εκπομπών CO2 της ΕΕ για σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής μπορεί να επιτευχθεί ως μέρος «ήδη εξουσιοδοτημένων μηχανισμών δυναμικότητας» και σε περιπτώσεις που «δεόντως αιτιολογούνται», ανέφερε το Συμβούλιο.
Ο Michael Bloss, βουλευτής των Πρασίνων από τη Γερμανία, πάντως, κατήγγειλε τη νέα πολωνική ρήτρα εξαίρεσης, λέγοντας ότι υπονομεύει τις πολιτικές της Ευρώπης για το κλίμα.
«Αρχικά, αυτοί οι ιδιαίτερα επιβλαβείς για το κλίμα σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής υποτίθεται ότι θα αποσυρθούν από το δίκτυο το 2025. Με αυτήν την εξαίρεση, οι πιο επιβλαβείς για το κλίμα σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα μπορούν τώρα να υποστηριχθούν για 3,5 χρόνια περισσότερο από ό,τι είχε προγραμματιστεί προηγουμένως», επεσήμανε, προσθέτοντας ότι «Αατό είναι ένα κακό σημάδι για την Πράσινη Συμφωνία και την ικανότητα της Ευρώπης να εκσυγχρονιστεί».
Κρίση τιμών
Το Συμβούλιο θα έχει επίσης την εξουσία να κηρύξει «προσωρινή περιφερειακή ή σε ολόκληρη την Ένωση κρίση τιμών ηλεκτρικής ενέργειας», βάσει πρότασης της Επιτροπής. Αυτός ο μηχανισμός μπορεί να ενεργοποιηθεί εάν οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας αναμένεται να παραμείνουν πάνω από έναν δεδομένο μέσο όρο για τουλάχιστον έξι μήνες στη χονδρική αγορά και τρεις μήνες στη λιανική αγορά,.
Προστασία των καταναλωτών
Συμφωνήθηκαν επίσης νέοι κανόνες για την προστασία των καταναλωτών, με διατάξεις που θωρακίζουν τα νοικοκυριά έναντι των αποσυνδέσεων όταν αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες ή σε περίπτωση πτώχευσης εταιρειών.
«Αυτά είναι καλά νέα για τους καταναλωτές, που έχουν πληρώσει ολόκληρο το τίμημα για την ενεργειακή κρίση τους τελευταίους μήνες», δήλωσε η Monique Goyens, διευθύντρια της BEUC, της οργάνωσης καταναλωτών της ΕΕ.
«Θα δώσει τη δυνατότητα στους καταναλωτές να διατηρήσουν τα φώτα (και τη θέρμανση) αναμμένα αυτόν τον χειμώνα», υπογράμμισε.
Η προσωρινή συμφωνία που επιτεύχθηκε από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει τώρα να εγκριθεί και να εγκριθεί επίσημα και από τα δύο θεσμικά όργανα.
