Η Najin και η κόρη της Fatu είναι οι μοναδικοί βόρειοι λευκοί ρινόκεροι που έχουν απομείνει στη Γη. Είναι θέμα χρόνου να γίνουν τα τελευταία σε μια μακρά λίστα ζώων που οι άνθρωποι έχουν λαθροκυνηγήσει μέχρι εξαφάνισης.
Μια πρόσφατη σημαντική εξέλιξη όμως σημαίνει ότι φέτος θα μπορούσε να είναι η χρονιά που ο κόσμος θα γιορτάσει ένα νέο έμβρυο βόρειου λευκού ρινόκερου. Θα ήταν μια άνευ προηγουμένου επιστροφή για το υποείδος, που κηρύχθηκε λειτουργικά εξαφανισμένο μετά το θάνατο του τελευταίου αρσενικού, του Sudan, το 2018.
Λόγω προβλημάτων στη μήτρα, ούτε η κόρη του Sudan, Najin, ούτε η εγγονή του, Fatu, μπορούν να φέρουν εις πέρας μια εγκυμοσύνη. Αλλά η Fatu εξακολουθεί να παράγει βιώσιμα ωάρια, γεγονός που την καθιστά υποψήφια για εξωσωματική γονιμοποίηση, όπως αναφέρει το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP).
Εδώ και χρόνια, οι επιστήμονες συλλέγουν τα ωάρια της στο Ol Pejeta Conservancy στην Κένυα, όπου οι δύο ρινόκεροι παραμένουν υπό 24ωρη φύλαξη. Τα ωάρια αποστέλλονται στην Ευρώπη όπου γονιμοποιούνται σε εργαστήριο με σπερματοζωάρια από νεκρούς αρσενικούς βόρειους λευκούς ρινόκερους.
Τώρα υπάρχουν 36 γονιμοποιημένα αυγά – ή έμβρυα – έτοιμα για εμφύτευση, δήλωσε ο Jan Stejskal, συντονιστής του προγράμματος «BioRescue», της πιο γνωστής από τις πολυάριθμες τέτοιες πρωτοβουλίες παγκοσμίως. Πιστεύεται ότι η Fatu μπορεί να παράξει περίπου 10 ακόμη ωάρια πριν γεράσει.
«Ελπίζουμε να επιτύχουμε την πρώτη επιτυχή εγκυμοσύνη φέτος», δήλωσε ο Stejskal. «Αλλά δεν μπορώ να το υποσχεθώ».
⚠️ 🦏 Take a look at the global quest to save the northern white rhinos species.
With just two left on Earth, the clock is ticking before they become the latest in a long line of animals poached to extinction.https://t.co/DzXs9XL25q pic.twitter.com/A2tAZxIyLu— AFP News Agency (@AFP) February 20, 2025
«Ανάμεικτη με θλίψη»
Το σχέδιο είναι να χρησιμοποιηθεί ένας θηλυκός νότιος λευκός ρινόκερος – ένα στενά συγγενικό υποείδος – ως παρένθετη μητέρα.
Πριν από ένα χρόνο οι επιστήμονες ανακοίνωσαν μια σημαντική ανακάλυψη: μια παρένθετη μητέρα έμεινε έγκυος με ένα αρσενικό νότιο λευκό έμβρυο, η πρώτη φορά που η εξωσωματική γονιμοποίηση λειτούργησε για τους ρινόκερους.
Όμως, όπως τόσα πολλά σχετικά με αυτή τη μακρά και δύσκολη διαδικασία, η χαρά ήταν «αναμεμειγμένη με θλίψη», δήλωσε στο AFP ο επικεφαλής της έρευνας του Ol Pejeta, Samuel Mutisya.
Μέχρι να ανακαλυφθεί το έμβρυο των 6,4 εκατοστών και 70 ημερών, η παρένθετη μητέρα είχε ήδη πεθάνει από μια άσχετη βακτηριακή λοίμωξη. Σε μια ακόμη χειρότερη τροπή, ένα αποστειρωμένο αρσενικό, που είχε χρησιμοποιηθεί για να εντοπιστεί πότε το θηλυκό ήταν έτοιμο για γονιμοποίηση, πέθανε επίσης από τη μόλυνση και η εύρεση αντικαταστάτη αποδείχθηκε δύσκολη.
Η ομάδα είναι αποφασισμένη να προσπαθήσει ξανά, αυτή τη φορά με ένα βόρειο λευκό έμβρυο.
Πόσες πιθανότητες υπάρχουν;
Υπάρχουν και άλλες λύσεις, συμπεριλαμβανομένης μιας ιαπωνικής μεθόδου που χρησιμοποιεί βλαστοκύτταρα για τη δημιουργία ωαρίων και σπερματοζωαρίων του βόρειου λευκού ρινόκερου.
Αυτό θα μπορούσε να αυξήσει δραματικά τον αριθμό των εμβρύων και να δημιουργήσει μια ευρύτερη γονιδιακή «δεξαμενή» για μελλοντικές γονιμοποιήσεις.
Οι προσπάθειες για τα βλαστοκύτταρα βρίσκονται περίπου στα μισά του δρόμου, δήλωσε ο Stejskal, εκτιμώντας ότι θα μπορούσαν να παράξουν έμβρυα σε περίπου τέσσερα χρόνια.
Εν τω μεταξύ, μια άλλη πρωτοβουλία στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης επιχειρεί να χρησιμοποιήσει ιστό ωοθηκών από νεκρούς ρινόκερους για τη δημιουργία ωαρίων.
Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι ακόμη και μετά το θάνατο της 35χρονης Najin και της 24χρονης Fatu, οι επιστήμονες θα μπορούσαν να ανακτήσουν ανώριμα ωάρια από τις ωοθήκες τους.
Η Suzannah Williams, μια ερευνήτρια που ηγείται της προσπάθειας, δήλωσε ότι η «καλύτερη εκτίμησή» της ήταν ότι θα μπορούσαν να ανακτήσουν μερικές εκατοντάδες ωάρια, ακόμη και αν δεν θα ήταν όλα βιώσιμα.
Όμως οι επιστήμονες ελπίζουν να βρεθεί μια λύση όσο η Najin και η Fatu είναι ακόμα ζωντανές για να διδάξουν στο μελλοντικό μωρό πώς να είναι βόρειος λευκός ρινόκερος.
«Πότε, όχι αν»
Κανείς δεν γνωρίζει πόσο πιθανό είναι μια μεμονωμένη προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης να οδηγήσει σε εγκυμοσύνη.
Χρειάστηκαν τρεις προσπάθειες για τη νότια λευκή παρένθετη μητέρα, αλλά αυτό είναι ένα μικροσκοπικό δείγμα. Πολλά άλλα θα μπορούσαν να πάνε στραβά κατά τη διάρκεια μιας εγκυμοσύνης ρινόκερου, η οποία διαρκεί έως και 18 μήνες.
Ο Stejskal παραμένει αισιόδοξος, επιμένοντας: «Θα τα σώσουμε», ενώ ο Williams συμφώνησε ότι είναι θέμα «πότε, όχι αν». Άλλοι δεν έχουν πειστεί.
Ακόμη και αν γεννηθούν μωρά από τα έμβρυα, η γενετική ποικιλομορφία θα είναι «πολύ χαμηλή» για να αναβιώσει το είδος, δήλωσε στο AFP η διευθύνουσα σύμβουλος της «Save the Rhino International» Jo Shaw.
Είναι πιθανότατα πολύ αργά για τους βόρειους ρινόκερους, είπε η ίδια, και η προσοχή θα πρέπει να εστιαστεί στα υποείδη Τζαβάν και Σουμάτρα, που το καθένα έχει λιγότερους από 50 ζωντανά.
Οι ερευνητές του βόρειου λευκού υποστηρίζουν ότι οι τεχνικές που αναπτύσσουν θα βοηθήσουν όλους τους ρινόκερους, καθώς και άλλα είδη.
Το έργο της «BioRescue» συμβάλλει ήδη στη διάσωση του ρινόκερου της Σουμάτρας, δήλωσε ο Stejskal.
Επιστρέφοντας στον περίβολο του Ol Pejeta, ο κύριος χειριστής της Najin και της Fatu, ο Zacharia Mutai, υποστήριξε ότι οι άνθρωποι ήταν αυτοί που λαθροθήρεψαν τους βόρειους λευκούς ρινόκερους στα όρια της εξαφάνισης, οπότε είναι δική μας ευθύνη να τους επαναφέρουμε.
Ο Mutai, ο οποίος ήταν εκεί όταν πέθανε ο Sudan, δήλωσε ότι η γέννηση ενός νέου μωρού θα αποτελούσε αιτία για «παγκόσμια γιορτή».
«Και εγώ θα φροντίζω το μωρό», είπε χαμογελώντας, καθώς η Fatu και η Najin συνέχιζαν να μασουλάνε πίσω του.
