Το στρώμα του όζοντος, που προστατεύει τη Γη από την επικίνδυνη ηλιακή ακτινοβολία, βρίσκεται «σε καλό δρόμο» για να αποκατασταθεί πλήρως μέσα στα επόμενα 40 χρόνια, όμως τα γεωμηχανικά έργα που έχουν στόχο τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη θα μπορούσαν να απειλήσουν αυτήν την πρόοδο, σύμφωνα με τους επιστήμονες.
«Η σταδιακή εξάλειψη σχεδόν του 99% των απαγορευμένων ουσιών που καταστρέφουν το όζον επέτρεψε να διατηρηθεί το στρώμα του όζοντος και συνέβαλε, με αξιοσημείωτο τρόπο, στην αποκατάστασή του στην ανώτερη στρατόσφαιρα και στον περιορισμό της έκθεσης των ανθρώπων στην επιβλαβή υπεριώδη ακτινοβολία (UV) του ηλίου» σημειώνουν οι ειδικοί στην έκθεση που συντάσσουν κάθε τέσσερα χρόνια, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.
Η τρύπα του όζοντος δημιουργήθηκε λόγω της ανθρωπογενούς ρύπανσης, ιδίως από τους χλωροφθοράνθρακες (CFC) που εκπέμπονταν παλαιότερα από πολλά ψυγεία. Τις τελευταίες δεκαετίες, χάρη στην παγκόσμια συνεργασία, δόθηκε στο στρώμα του όζοντος μια ευκαιρία να αναδημιουργηθεί.
Το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ, που υπογράφηκε το 1987 και επικυρώθηκε από 195 χώρες, μείωσε σημαντικά την ποσότητα των CFC στην ατμόσφαιρα και το στρώμα του όζοντος φαίνεται ότι θα μπορέσει να αποκατασταθεί πλήρως, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΗΕ.
«Εάν διατηρηθούν οι σημερινές πολιτικές, το στρώμα του όζοντος θα πρέπει να ανακτήσει τις τιμές που είχε το 1980 (πριν εμφανιστεί η τρύπα) γύρω στο 2066 πάνω από την Ανταρκτική, το 2045 πάνω από την Αρκτική και το 2040 στον υπόλοιπο κόσμο», ανέφερε η Υπηρεσία του ΟΗΕ για το Περιβάλλον.
Το 2016 η συμφωνία του Κιγκάλι προέβλεπε επίσης τη σταδιακή εξάλειψη των υδροφθορανθράκων (HFC), αερίων εξαιρετικά επιβλαβών για το κλίμα, που χρησιμοποιούνται σε ψυγεία και κλιματιστικά. Εάν τηρηθεί η συμφωνία, μπορεί να περιοριστεί κατά 0,5°C η υπερθέρμανση του πλανήτη μέχρι το 2100, εκτιμούν οι ειδικοί. Ταυτόχρονα όμως, εξέτασαν για πρώτη φορά τις πιθανές επιπτώσεις που θα είχαν για το όζον τα γεωμηχανικά σχέδια που έχουν ως στόχο να περιορίσουν την κλιματική αλλαγή και επισήμαναν τις ανεπιθύμητες παρενέργειές τους. Μια ιδέα είναι να προστεθούν σκοπίμως αερολύματα στη στρατόσφαιρα για να αντανακλούν ένα μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας. Ένα από τα σχέδια αυτά προβλέπει την έγχυση δισεκατομμυρίων σωματιδίων θείου στο ανώτατο στρώμα της ατμόσφαιρας. Μια τέτοια έγχυση θα μπορούσε να πλήξει σοβαρά το επίπεδο του όζοντος, προειδοποίησε ο Τζον Πάιλ, ο συμπρόεδρος του πάνελ των επιστημόνων που εργάζονται για λογαριασμό του ΟΗΕ. «Υπάρχουν πολλοί ενδοιασμοί», τόνισε.
Τι είναι το στρώμα του όζοντος;
Το στρώμα του όζοντος είναι μια περιοχή της στρατόσφαιρας της Γης που απορροφά το μεγαλύτερο μέρος της υπεριώδους ακτινοβολίας του Ήλιου. Περιέχει υψηλή συγκέντρωση όζοντος (Ο3), μεγαλύτερη σε σχέση με άλλα μέρη της ατμόσφαιρας, αν και είναι σχετικά μικρή σε σχέση με τη συγκέντρωση άλλων αερίων της στρατόσφαιρας. Η στιβάδα του όζοντος περιέχει λιγότερα από 10 μέρη ανά εκατομμύριο όζον, ενώ η μέση συγκέντρωση όζοντος συνολικά στην ατμόσφαιρα της Γης είναι περίπου 0,3 μέρη ανά εκατομμύριο. Η στιβάδα του όζοντος βρίσκεται κυρίως στο κατώτερο τμήμα της στρατόσφαιρας, από περίπου τα 15 έως τα 35 χιλιόμετρα πάνω από τη Γη, αν και το πάχος της ποικίλλει εποχιακά και ανά περιοχή.[1] Τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργηθεί η τρύπα του όζοντος η οποία είναι επιβλαβής για τη Γη και την ανθρώπινη υγεία. Η τρύπα δημιουργήθηκε λόγω της υπερβολικής χρήσης χημικών ουσιών που αποδυναμώνουν το στρώμα και του ψεκασμού του ουρανού.
Πώς θα προστατεύσουμε το στρώμα του όζοντος;
Για την προστασία της στιβάδας του όζοντος, οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο πρέπει να θεσπίσουν μέτρα για τη μείωση των εκπομπών αυτών των επιβλαβών αερίων. Διαφορετικά, πολλά φυτά θα μπορούσαν να υποφέρουν από ηλιακή ακτινοβολία, ο καρκίνος του δέρματος θα αυξηθεί και θα εμφανιστούν ορισμένα πιο σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα.
Σε ατομικό επίπεδο, ως πολίτες, αυτό που μπορείτε να κάνετε είναι να αγοράσετε προϊόντα αερολύματος που δεν περιέχουν ή κατασκευάζονται με σωματίδια που καταστρέφουν το όζον. Μεταξύ των πιο καταστροφικών αερίων αυτού του μορίου είναι:
-
- CFC (χλωροφθοράνθρακες). Είναι τα πιο καταστροφικά και απελευθερώνονται με τη μορφή αερολύματος. Έχουν πολύ μεγάλη διάρκεια ζωής στην ατμόσφαιρα και, επομένως, αυτές που απελευθερώθηκαν στα μέσα του XNUMXού αιώνα εξακολουθούν να προκαλούν ζημιές.
- Αλογονωμένος υδρογονάνθρακας. Αυτό το προϊόν βρίσκεται σε πυροσβεστήρες. Το καλύτερο είναι να βεβαιωθείτε ότι ο πυροσβεστήρας που αγοράζουμε δεν διαθέτει αυτό το αέριο.
- Μεθυλοβρωμίδιο. Είναι φυτοφάρμακο που χρησιμοποιείται σε φυτείες ξύλου. Όταν απελευθερώνεται στο περιβάλλον καταστρέφει το όζον. Το ιδανικό είναι να μην αγοράζετε έπιπλα από αυτά τα ξύλα.
Οι προσπάθειες αποδίδουν – αργά και σταθερά
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως το όζον είναι ένας σημαντικός προστάτης της ζωής στην επιφάνεια της γης, ένα προστατευτικό φίλτρο από την ηλιακή υπεριώδη ακτινοβολία που είναι απαραίτητη για την επιβίωσή μας. Οι νέες μελέτες επιβεβαιώνουν πως η δράση που ανέπτυξε η ανθρωπότητα αποδίδει καρπούς και η «τρύπα» τείνει να κλείσει εντελώς σε περίπου 40 χρόνια από σήμερα.
Πρόσφατα, οι επιστήμονες που διεξήγαγαν έρευνα εκ μέρους του ΟΗΕ, ανακοίνωσαν πως το στρώμα του όζοντος ανακάμπτει με ρυθμό 1-3% κάθε δεκαετία, αντιστρέφοντας πολλά χρόνια επικίνδυνης μείωσής του λόγω της απελευθέρωσης επικίνδυνων χημικών.
Η ανασκόπηση ανά τέσσερα χρόνια του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ, μιας απαγόρευσης που επιβλήθηκε το 1987 στα αέρια που προκαλούνται από την ανθρώπινη δραστηριότητα τα οποία βλάπτουν το ευαίσθητο στρώμα του όζοντος που βρίσκεται σε μεγάλο ύψος, ανακάλυψε μακροπρόθεσμες μειώσεις στην ατμόσφαιρα ουσιών που προκαλούν εξασθένηση του όζοντος και την εν εξελίξει ανάκαμψη του στρατοσφαιρικού όζοντος.
«Η τρύπα του όζοντος στην Ανταρκτική ανακάμπτει, ενώ εξακολουθεί να συμβαίνει κάθε χρόνο. Ως αποτέλεσμα του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ έχει αποφευχθεί μια πολύ πιο σοβαρή εξασθένιση του όζοντος στις πολικές περιοχές», σημειώνεται στη σχετική έκθεση.
Η έκθεση αυτή προέβλεπε επίσης ότι η τρύπα του όζοντος στην Ανταρκτική αναμενόταν να κλείσει σταδιακά, επιστρέφοντας στα επίπεδα του 1980, τη δεκαετία του 2060: «Στοιχεία που παρουσίασαν οι συγγραφείς δείχνουν πως το στρώμα του όζοντος σε ορισμένα τμήματα της στρατόσφαιρας ανακάμπτει με ρυθμό 1-3% ανά δεκαετία από το 2000», ανέφερε επίσης σε ανακοίνωσή του ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός, όπου συμπληρώνεται πως «με αυτούς τους ρυθμούς προβολής, το όζον του βορείου ημισφαιρίου και του μεσαίου γεωγραφικού πλάτους προβλέπεται να επανέλθει πλήρως μέχρι τη δεκαετία του 2030, ακολουθούμενο από το νότιο ημισφαίριο στη δεκαετία του 2050 και τις πολικές περιοχές μέχρι το 2060».
Ο ΟΗΕ έχει ήδη χαιρετίσει την επιτυχία του Πρωτοκόλλου, με βάση το οποίο απαγορεύθηκαν ή σταμάτησε σταδιακά η χρήση των χημικών που προκαλούν εξασθένιση του στρώματος του όζοντος, περιλαμβανομένων των χλωροφθορανθράκων (CFC) που χρησιμοποιούνταν ευρέως κάποτε στα ψυγεία και στα σπρέι, ωστόσο, σύμφωνα με την έκθεση, η πρώτη φορά που υπάρχουν ενδείξεις ότι η τρύπα του όζοντος στην Ανταρκτική έχει μειωθεί σε μέγεθος και βάθος από το 2000 ήταν μόλις το 2018. Ωστόσο, αν και η χρήση των περισσότερων απαγορευμένων αερίων έχει σταματήσει σταδιακά, η έκθεση εντοπίζει τουλάχιστον μία παραβίαση του πρωτοκόλλου: Μια απροσδόκητη αύξηση της παραγωγής και των εκπομπών CFC-11 από την ανατολική Ασία από το 2012. Η χώρα ή οι χώρες από την οποία/τις οποίες προήλθε δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί, σύμφωνα με την έκθεση. Αν οι εκπομπές CFC-11 συνεχίζονταν με τον ίδιο ρυθμό, η επιστροφή των χημικών που προκαλούν εξασθένιση του όζοντος στο μέσο γεωγραφικό πλάτος και στους πόλους στις τιμές τους του 1980 θα καθυστερούσε περίπου κατά επτά και είκοσι χρόνια, αντίστοιχα, αναφέρεται στην επίμαχη έκθεση.
