Ήταν 12 Απριλίου του 1961 όταν ο κοσμοναύτης Γιούρι Γκαγκάριν ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην εξερεύνηση του διαστήματος. Το Βοστόκ 1 ήταν η πρώτη επανδρωμένη διαστημική πτήση, η οποία περιλάμβανε μία τροχιά γύρω από τη Γη, συνολικής διάρκειας μίας ώρας και 48 λεπτών, από την εκτόξευση μέχρι την προσγείωση.
8 χρόνια μετά, στις 20 Ιουλίου του 1969, ο πήχης ανεβαίνει υψηλότερα, με τον Αμερικανό αστροναύτη, Νηλ Άρμστρονγκ, να είναι ο πρώτος άνθρωπος που καταφέρνει να πατήσει στο φεγγάρι.
50 χρόνια από τότε, πλέον ο στόχος δεν είναι απλά η περαιτέρω εξερεύνηση πλανητών, αλλά ακόμη και η κατοίκηση του Άρη.
Κι αν σήμερα η τεχνολογία η οποία έχει αναπτυχθεί επιτρέπει στον κάθε επιστήμονα να πιστεύει ότι ο όρος «αδύνατο» δεν υπάρχει, τα άλματα που έγιναν στην εξερεύνηση του διαστήματος ήδη από τη δεκαετία του ’60 προκαλούν δέος.
Gerhard Haerendel: Η ζωή μου είναι ευλογημένη από αποτυχίες
Τον Οκτώβριο του 2018, το Πανεπιστήμιο Κρήτης αναγόρευσε τον Gerhard Haerendel, Ομότιμο Διευθυντή του Ινστιτούτου Max Planck Εξωγήινης Φυσικής της Γερμανίας, σε επίτιμο διδάκτορα του τμήματος Φυσικής.
Ο καθηγητής Haerendel, με περισσότερα από 50 χρόνια εμπειρίας στη διαστημική έρευνα, συμπεριλαμβανομένης της αρμοδιότητάς του ως επιστημονικός υπεύθυνος πλειάδας διεθνών πυραυλικών και δορυφορικών προγραμμάτων, είναι ο πρώτος στο Ινστιτούτο Max Planck που ασχολήθηκε στο πλαίσιο των σπουδών του, με τη φυσική του διαστήματος. Η Γερμανία ξεκίνησε έρευνες για το διάστημα το 1961.
Ο ίδιος πρωτοστάτησε σε πυραυλικά πειράματα που αφορούν στην εφαρμογή της τεχνικής νέφους πλάσματος βαρίου σε διάφορες πτυχές της Φυσικής Πλάσματος και της Μαγνητοσφαιρικής Φυσικής, όπως π.χ. στην επιβεβαίωση της επιτάχυνσης σωματιδίων στο σέλας και του φαινομένου της κρίσιμης ταχύτητας ιονισμού Alfven, με αποκορύφωμα τη δημιουργία τεχνητών κομητών το 1984 και το 1985.
«Το 1968 είχαμε ξεκινήσει πειράματα στο βόρειο Καναδά και αυτή ήταν η πρώτη φορά που αντίκρισα ολοκληρωμένο το φαινόμενο του Σέλας. Ήταν Σεπτέμβρης, είχε ακόμη ζέστη, καθόμουν σε ένα βράχο και κοιτούσα αυτήν τη φανταστική εικόνα. Μια πανδαισία χρωμάτων, μορφών και κινήσεων. Το φαινόμενο αυτό ήταν που κατά κύριο λόγο με παρακίνησε να συνεχίσω τις έρευνες» εξηγεί με ενθουσιασμό ο 84χρονος σήμερα Gerhard Haerendel, o οποίος είχε την ευκαιρία να συμμετάσχει στην πρώτη επιστημονική ομάδα της Γερμανίας, που ξεκίνησε έρευνες για το διάστημα, ενόσω διένυε την τρίτη δεκαετία της ζωής του.
«Φυσικά η Αμερική και η Ρωσία ήταν πολύ πιο προχωρημένες και συνέχιζαν να κάνουν άλματα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Σημασία όμως είχε το γεγονός ότι ήμασταν οι πρώτοι που εφαρμόζαμε την τεχνική νέφους πλάσματος βαρίου και αυτό έκανε τις άλλες επιστημονικές ομάδες να μας προσέξουν. Κι έτσι κατακτήσαμε πολύ γρήγορα μια σημαντική θέση στην παγκόσμια κοινότητα που ασχολείτο με τις έρευνες στο διάστημα».
Στην ερώτηση για το πόσο εύκολη ήταν η εξοικείωση με την ιδέα της αποτυχίας και τι ήταν αυτό που του έδινε ώθηση για να συνεχίσει, ο κ. Haerendel απαντά: «Έχοντας εκτοξεύσει 70 πυραύλους, υπήρξαν αποτυχημένες προσπάθειες, αλλά ήταν υπέροχες αποτυχίες. Η ζωή μου είναι ευλογημένη από αποτυχίες».
Έπειτα από 25 χρόνια έρευνας, η ομάδα στην οποία συμμετείχε ο Gerhard Haerendel, κατάφερε να πραγματοποιήσει την επιθυμία του καθηγητή Ludwig Biermann, του πρώτου διευθυντή του Ινστιτούτου Αστροφυσικής Max Planck. Τη δημιουργία νέφους πλάσματος, ώστε να καλιμπράρεται η αλληλεπίδραση του ηλιακού ανέμου με τους κομήτες.
«Και ήταν ακόμη ζωντανός ο Ludwig Biermann», λέει με ενθουσιασμό ο κ. Haerendel. «Mπορούσε να δει τη μεγαλύτερή μας επιτυχία».
Ο κομήτης Χάλεϊ και το Αστεροσκοπείο του Σκίνακα
Η επαφή του Gerhard Haerendel με την Κρήτη ξεκίνησε μέσω του φοιτητή του τότε, σήμερα ομότιμου καθηγητή του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, Γιάννη Παπαμαστοράκη.
«Από το 1976, δουλεύαμε το project σχετικά με την κατασκευή τεχνητών κομητών και αναζητούσαμε σημεία αστρονομικής έρευνας. Και κάπως έτσι, συζητώντας με τον Γιάννη, σκέφτηκα ότι η Κρήτη διαθέτει ψηλά βουνά, καλό καιρό, καθαρό ουρανό, επομένως θα μπορούσε να γίνει ένα παρατηρητήριο στο νησί. Έτσι, απευθυνθήκαμε στη γερμανική πρεσβεία και τους ενημερώσαμε για το σχεδιασμό μας να στήσουμε ένα τηλεσκόπιο, προκειμένου να παρατηρήσουμε τον κομήτη Χάλεϊ, ο οποίος θα περνούσε σε κοντινή απόσταση από τη Γη το Φεβρουάριο του 1986. Το αίτημα απεστάλη στη Βόννη, απ’όπου και δόθηκε η έγκριση για χρηματοδότηση. Κι έπειτα βρήκαμε μόνοι μας το Σκίνακα.»
Όπως εξηγεί ο κ. Haerendel, η δημιουργία του Αστεροσκοπείου δεν ήταν εύκολη υπόθεση, αφού δεν υπήρχε καν δρόμος προς την κορυφή του βουνού, ενώ αξέχαστη του έχει μείνει η εμπειρία του ως … «φορτηγατζής».
«Την περίοδο εκείνη στην Ελλάδα, οι οδηγοί φορτηγών είχαν απεργία, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να παραλάβουμε ένα εξάρτημα του τηλεσκοπίου. Κι έτσι ενοικίασα ένα φορτηγό και το μετέφερα ο ίδιος!»
Εμπρός … Mars
O Μπας Λανσντορπ, ο «πατέρας» του προγράμματος αποικισμού του Άρη «Mars One», δηλώνει αισιόδοξος ότι η δική του αποστολή ανθρώπων στον κόκκινο πλανήτη – χωρίς επιστροφή – θα γίνει το 2031.
Ήδη 200.000 άνθρωποι έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον προκειμένου να συμμετάσχουν στο εν λόγω πείραμα. Μάλιστα, ο Λανσντορπ έχει δηλώσει χαρακτηριστικά ότι σε 500 χρόνια κανείς δεν θα ξέρει ποιος είναι ο Γιουσέιν Μπολτ, αλλά όλοι θα γνωρίζουν τους πρώτους ανθρώπους που «μετακόμισαν» στον Άρη.
Ρωτώντας τον Gerhard Haerendel αν θεωρεί την κατοίκηση του Άρη εφικτή ή σενάριο επιστημονικής φαντασίας, εκείνος απαντά: «Είναι πιθανή, ωστόσο πριν γίνει αυτό το βήμα, απαιτείται τεχνολογία που δεν έχει αναπτυχθεί ακόμη. Επιπροσθέτως, θα πρέπει να διασφαλιστεί η επιβίωση των ανθρώπων με υποδομές και τροφή.
Αλλά εδώ τίθεται το ερώτημα, ποιο θα είναι το πλεονέκτημα για την ανθρωπότητα, εφόσον το εγχείρημα στεφθεί με επιτυχία. Είναι η περιπέτεια, είναι η καινοτομία, η επιθυμία συμμετοχής σε κάτι που κάνει για πρώτη φορά ο άνθρωπος; Νομίζω ότι αυτό είναι το βασικό κίνητρο. Για να απαντήσω ευθέως στο ερώτημα, δεν θεωρώ ότι η κατοίκηση του Άρη είναι ανέφικτη, αλλά επίσης δεν θεωρώ ότι αυτό μπορεί να γίνει το 2031. Κάποια στιγμή όμως θα γίνει.»
Ως προς τα σενάρια συντέλειας της Γης μια μέρα, ο καθηγητής Haerendel σημειώνει πως είναι πιθανό να συμβεί μια ακόμη μεγάλη αλλαγή στον πλανήτη, όπως συνέβη πριν από 60 εκατομμύρια χρόνια και την εξαφάνιση των δεινοσαύρων, ή μεγάλες εκρήξεις ηφαιστείων, ή μακρείς διετείς χειμώνες, όπως το 1816, ή ακόμη και λιμοί, αλλά υπογραμμίζει ότι οι άνθρωποι δεν θα εξαφανιστούν εύκολα, παρά μόνο αν το επιδιώξουν οι ίδιοι, όπως για παράδειγμα με τη χρήση της ατομικής βόμβας.
Είμαστε μόνοι;
Ο επικεφαλής της NASA, από την άλλη, Τζιμ Μπραϊντενσταϊν, δεν αποκλείει το ενδεχόμενο της ύπαρξης ζωής στο ηλιακό μας σύστημα.
«Ζωή μπορεί να υπάρχει και εκτός του πλανήτη Γη και πιθανότατα πιο εξελιγμένα είδη από τον άνθρωπο» σχολιάζει ο Gerhard Haerendel, «αλλά είμαστε ικανοί να το ανακαλύψουμε; Κι αν αποκτήσουμε τη δυνατότητα, πρέπει να στείλουμε σήματα και να δηλώσουμε την παρουσία μας; Αυτό είναι ένα ενδιαφέρον ερώτημα.»
Συνέντευξη στη Φαίη Σφακιωτάκη
