O Γάλλος αρχιτέκτων Ζαν Πιερ Χάιμ, που προΐσταται του αρχιτεκτονικού γραφείου Heim design, γνωρίζει σχεδόν άριστα την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και το ανάγλυφο της Ελλάδας. Διαβιώνει, εξάλλου, εδώ και πολλές δεκαετίες για αρκετούς μήνες σε ένα από τα κορυφαία νησιά των Κυκλάδων. Οπως αναφέρει στην «Καθημερινή», προκειμένου τα ελληνικά νησιά να καταστούν βιώσιμα, απαιτείται όχι μόνον η περαιτέρω βελτίωση των υποδομών, αλλά και ο επαναπροσδιορισμός της ταυτότητάς τους, λαμβάνοντας υπόψη την ιστορική και αρχαιολογική κληρονομιά τους. Ο Χάιμ, που έχει συνεργαστεί με κυβερνήσεις και ιδιώτες επενδυτές σε όλο τον κόσμο κι έχει υπογράψει έργα στον Αγιο Δομίνικο, στην Κίνα και τη Σαουδική Αραβία, σημειώνει ότι ο τουρισμός τού αύριο έχει καύσιμο το υδρογόνο και στηρίζεται στην ηλεκτροκίνηση.
– Εκτιμάτε ότι τα ελληνικά νησιά έχουν καταφέρει να διατηρήσουν τη βιωσιμότητά τους λόγω του φαινομένου του υπερτουρισμού;
– Τίποτα δεν είναι δυνατόν να αλλάξει τον αρχικό χαρακτήρα των ελληνικών νησιών εάν υπάρχει η απαιτούμενη βούληση. Τα ελληνικά νησιά είναι μοναδικά, προσελκύουν απαράμιλλο τουριστικό ενδιαφέρον και θα υποστηρίζαμε ότι ανακτούν τον αρχικό τους χαρακτήρα μόλις η τουριστική έκρηξη εκτονώνεται, μετά το καλοκαίρι. Είναι λοιπόν κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών που, ως επί το πλείστον, ανακύπτει το πρόβλημα, ενώ δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε ότι η Ελλάδα διαθέτει καταπληκτική γεωγραφία. Σε πολλά ανεξερεύνητα μέρη οι βιώσιμες ξενοδοχειακές υποδομές απουσιάζουν. Εκεί απαιτείται η υιοθέτηση ενός αρχιτεκτονικού σχεδιασμού που θα είναι απόλυτα προσανατολισμένος στην υποστήριξη του βιώσιμου τουρισμού.
Εν γένει η αναβάθμιση των 14 περιφερειακών αεροδρομίων και η βελτίωση των θαλάσσιων μεταφορών συμβάλλουν σημαντικά στην ενίσχυση του ελληνικού τουριστικού προϊόντος. Ωστόσο, έμφαση θα πρέπει να δίνεται και στις υποδομές που αφορούν τη διαχείριση των υδάτινων πόρων, των δικτύων ηλεκτρισμού, της διαχείρισης απορριμμάτων με έμφαση στην ανακύκλωση και των οδικών αξόνων. Είναι δηλαδή επιτακτική ανάγκη να λύσουμε τα προβλήματα των υποδομών, που αποτελούν τη σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι, δεδομένου ότι ο αστικός σχεδιασμός και ο σχεδιασμός τοπίου με βιώσιμους όρους δεν μπορούν να περιμένουν, αποτελώντας απόλυτα άμεση ανάγκη.
– Ποιες ενέργειες πρέπει να υιοθετηθούν προκειμένου ο ελληνικός τουρισμός να καταστεί βιώσιμος;
– Καλό ερώτημα. Θα τολμούσα να το μετατρέψω σε «τι θέλουμε να πράξουμε;» και «πώς μπορούμε να υιοθετήσουμε πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της βιωσιμότητας του τουρισμού;». Οσοι συμμετείχαν στη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (COP27), που έλαβε χώρα στο Σαρμ ελ Σέιχ τον περασμένο Νοέμβριο, εμπέδωσαν, ενδεχομένως, ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζει προβλήματα αντίστοιχα με αυτά που καλείται να διαχειριστεί ο πλανήτης. Πρόκειται για την απανθρακοποίηση και την ανάγκη να διατηρήσουμε τη Γη βιώσιμη και ζωντανή. Αυτά τα παγκόσμιας κλίμακας προβλήματα επιτάσσουν η Ελλάδα και η Ευρώπη να λειτουργήσουν άμεσα ως πρότυπο. Παραμένω πολύ αισιόδοξος για την Ελλάδα διότι η χώρα έχει αποδείξει ότι τα θαύματα είναι δυνατά. Για παράδειγμα, το καλοκαίρι που μας πέρασε αποτέλεσε «αποκάλυψη» όσον αφορά τον τουρισμό. Ο λόγος; Σε σημαντικό αριθμό τουριστικών περιοχών υψηλής επισκεψιμότητας έκαναν την εμφάνισή τους ανεξάρτητες επιτροπές ιδιοκτητών, που είχαν ως αίτημα την υιοθέτηση βιώσιμων πρωτοβουλιών τις οποίες θα επιθυμούσαν να υποστηρίξουν ενεργά και με συγκεκριμένο τρόπο.
– Σε τι συνίσταται η έννοια της οικολογικής μαρίνας – πολιτιστικού πόλου έλξης που έχετε δημιουργήσει;
– Ως αρχιτέκτων και σχεδιαστής θα ήθελα να μοιραστώ απτά την εμπειρία μου σε αριθμό έργων που θέτουν στο επίκεντρο τη διαμόρφωση λύσεων βιωσιμότητας και υπηρετούν το μοντέλο του οργανικού τουρισμού. Θα πρέπει, δηλαδή, να φανταστούμε τον τουρισμό του μέλλοντος και προς την κατεύθυνση αυτή στις λύσεις που θα πρότεινα για τα ελληνικά νησιά ανήκουν οι μαρίνες του αύριο. Πρόκειται για εντελώς προσωπικό όραμα, που ανήκει στην πραγματικότητα. Δεν υπάρχουν αρχιτεκτονικά έργα δίχως εικόνες, όπως δεν υπάρχουν εικόνες χωρίς μελωδία. Ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα η Ελλάδα αποτελεί έναν μοναδικό τόπο αισθήσεων, εν μέρει συνδεδεμένο με την πανταχού παρούσα μυθολογία. Το Αιγαίο Πέλαγος, που είναι γεμάτο ενέργεια, ενθαρρύνει την ανάπτυξη δραστηριοτήτων αναψυχής. Ως εκ τούτου, μιλάμε για τον ναυτικό τουρισμό τού αύριο, που θα στηρίζεται αποκλειστικά στην ηλεκτροκίνηση και θα έχει καύσιμο το υδρογόνο. Η ιστιοπλοΐα, όμως, θα παραμείνει η βασίλισσα των θαλασσών. Σε αυτό το πλαίσιο γεννήθηκε η ιδέα μου για τη δημιουργία μιας μαρίνας για όλους, δομημένης γύρω από μια διαδρομή όπου κάθε νησί διαθέτει το δικό του οικολογικό τουριστικό λιμάνι, που έχει ως βασικό άξονα τον ναυτικό τουρισμό και προσφέρει όλες τις αναγκαίες υπηρεσίες με τρόπο βιώσιμο και με σεβασμό στο περιβάλλον. Χώρο ελλιμενισμού, σημείο ναυπήγησης, «έξυπνες» υποδομές, δίκτυο ηλεκτρισμού, νερό, υποδομές ανακύκλωσης και μικροκινητικότητας. Πρόκειται για μια οικολογική μαρίνα σε εγγύτητα με το κέντρο των πόλεων, που διαθέτει υπερσύγχρονες προδιαγραφές, υπηρετώντας τη βιωσιμότητα του τουρισμού και τον στόχο για μηδενικές εκπομπές αερίων του άνθρακα.
– Τι σημαίνει οργανικός τουρισμός;
– Ο οργανικός τουρισμός αποτελεί την ικανότητα δημιουργίας ξενοδοχείων και καταλυμάτων που συμβάλλουν στην ενίσχυση της βιοποικιλότητας, ενσωματώνοντας τον πολιτισμό, τη γεωγραφία και το κλίμα. Οι κτιριακές αναπτύξεις, δηλαδή, διατηρούν συμβολικές αρχιτεκτονικές φόρμες, ενώ προσφέρουν στο εξαιρετικό ελληνικό τοπίο μια σύγχρονη και πρωτοποριακή εκδοχή. Ταυτόχρονα, η χρήση τοπικών πρώτων υλών, που πραγματοποιείται βάσει των αρχών της αρχιτεκτονικής του μέλλοντος, επιτρέπει στον ελληνικό πολιτισμό να διατηρεί και να ενδυναμώνει την επιρροή του. Αναγκαιότητα αποτελεί και ο πολιτιστικός τουρισμός, διότι κάθε νησί έχει τη δική του πολιτιστική, καλλιτεχνική και μουσική κληρονομιά, τη λαογραφία του και την ταυτότητά του. Με το σκεπτικό αυτό δημιούργησα μια νέα «οργανική» προβολή μουσείων σε περιβάλλον αρχαιολογικών χώρων, οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό είναι παρωχημένοι και ίσως ξεπερασμένοι, απαιτώντας αναζωογόνηση με στόχο να επαναπροσδιοριστούν. Ως εκ τούτου, πρέπει να δοθούν στους αρχαιολόγους τα εργαλεία και ο χώρος για να αναδείξουν τις μόνιμες ανακαλύψεις και τη φύση που περιβάλλει αυτές. Ο βιώσιμος τουρισμός και ο τουρισμός τού αύριο οφείλουν πολλά στην ομορφιά των νησιών, με την Ελλάδα να μην έχει ανάγκη από κανέναν για την παροχή συμβουλών όσον αφορά τον προσδιορισμό της αισθητικής τοπίου.