Επτά προτάσεις –μεταξύ των οποίων και την ελληνική- για τη δημιουργία και τη λειτουργία των πρώτων εργοστασίων τεχνητής νοημοσύνης σε όλη την Ευρώπη, επέλεξε αυτόν τον μήνα η Ευρωπαϊκή Κοινή Επιχείρηση Υπολογιστών Υψηλής Απόδοσης (EuroHPC) .
Πρόκειται για ένα σημαντικό ορόσημο για την Ευρώπη στην οικοδόμηση ενός ακμάζοντος οικοσυστήματος για την εκπαίδευση προηγμένων μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης και την ανάπτυξη λύσεων τεχνητής νοημοσύνης.
Παράλληλα, τα έργα αυτά αναμένεται αποτελέσουν μία σημαντική πρόκληση σε ό,τι αφορά την ενεργειακή αγορά της Ευρώπης με παράγοντες της αγοράς να αναφέρονται ιδιαίτερα στην εκμετάλλευση της διαλείπουσας ενέργειας των ΑΠΕ.
Με την απόφαση αυτή η ΕΕ βρίσκεται τώρα ένα βήμα πιο κοντά στην υλοποίηση της δέσμευσης της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για τη δημιουργία των πρώτων AI Factories.
Η επένδυση των 1,5 δισ. ευρώ
Τα πρώτα AI Factories θα αντιπροσωπεύουν επένδυση 1,5 δισεκατομμυρίων ευρώ, συνδυάζοντας εθνική και κοινοτική χρηματοδότηση. Το ήμισυ αυτού του ποσού θα χρηματοδοτηθεί από την ΕΕ μέσω του προγράμματος Digital Europe για υποδομές τεχνητής νοημοσύνης και του Horizon Europ. Τα επιλεγμένα εργοστάσια τεχνητής νοημοσύνης θα φιλοξενηθούν σε κορυφαίους κόμβους έρευνας και τεχνολογίας σε όλη την Ευρώπη:
- Βαρκελώνη, Ισπανία: « BSC AIF » στο Κέντρο Υπερυπολογιστών της Βαρκελώνης
- Μπολόνια, Ιταλία: “ IT4LIA ” στο CINECA – Bologna Tecnopolo
- Kajaani, Φινλανδία: “ LUMI AIF ” στο CSC
- Bissen, Λουξεμβούργο: ” Meluxina-AI ” στο LuxProvide
- Linköping, Σουηδία: “ MIMER ” στο Πανεπιστήμιο του Linköping
- Στουτγάρδη, Γερμανία: “ HammerHAI ” στο Πανεπιστήμιο της Στουτγάρδης
- Αθήνα, Ελλάδα: « Φάρος»
Στα επτά εργοστάσια AI συμμετέχουν 15 κράτη μέλη και δύο συμμετέχοντα κράτη στο EuroHPC. Η Πορτογαλία, η Ρουμανία και η Τουρκία έχουν ενταχθεί στο BSC AIF . Η Αυστρία και η Σλοβενία έχουν προσχωρήσει στο ITA4LIA και η Τσεχία, η Δανία, η Εσθονία, η Νορβηγία και η Πολωνία έχουν ενταχθεί στο LUMI AIF.
Τα νέα έργα και ο DAEDALUS
Πέντε από τους επιλεγμένους τόπους θα αναπτύξουν ολοκαίνουργιους υπερυπολογιστές παγκόσμιας κλάσης βελτιστοποιημένους για τεχνητή νοημοσύνη, συγκεκριμένα στη Φινλανδία, τη Γερμανία, την Ιταλία, το Λουξεμβούργο και τη Σουηδία. Το εργοστάσιο AI στην Ισπανία θα προκύψει από την αναβάθμιση του υπάρχοντος συστήματος EuroHPC, MareNostrum 5 . Στην Ελλάδα, θα ιδρυθεί και θα λειτουργήσει ένα Εργοστάσιο AI, που θα σχετίζεται με τον υπερυπολογιστή DAEDALUS , έναν υπερυπολογιστή EuroHPC που αναπτύσσεται επί του παρόντος στην χώρας μας. Τα εργοστάσια AI στην Ισπανία και τη Φινλανδία θα διαθέτουν επίσης μια πειραματική πλατφόρμα, η οποία θα παρέχει μια υποδομή αιχμής για την ανάπτυξη και τη δοκιμή καινοτόμων μοντέλων και εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης και την προώθηση της συνεργασίας σε όλη την Ευρώπη.
Αυτά τα εργοστάσια AI θα υπερδιπλασιάσουν την υπολογιστική ικανότητα του EuroHPC, καλύπτοντας συγκεκριμένες ανάγκες και ενισχύοντας τις ευρωπαϊκές δυνατότητες στην τεχνητή νοημοσύνη. Θα αναπτυχθούν το 2025-2026.
Οι προκλήσεις
Τα AI Factories θα συγκεντρώσουν τα βασικά συστατικά που χρειάζονται για την επιτυχία στην τεχνητή νοημοσύνη: υπολογιστική ισχύ, δεδομένα και ταλέντο . Θα παρέχουν πρόσβαση στην τεράστια υπολογιστική ισχύ που χρειάζονται οι νεοφυείς επιχειρήσεις, η βιομηχανία και οι ερευνητές για να αναπτύξουν τα μοντέλα και τα συστήματά τους AI. Για παράδειγμα, ευρωπαϊκά μοντέλα μεγάλων γλωσσών ή εξειδικευμένα κάθετα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης που επικεντρώνονται σε συγκεκριμένους τομείς ή τομείς.
Τα εργοστάσια AI θα ενισχύσουν τις νέες βιομηχανικές χρήσεις της τεχνητής νοημοσύνης και θα δώσουν την ευκαιρία σε νεοφυείς επιχειρήσεις τεχνητής νοημοσύνης και ΜΜΕ να αναπτυχθούν σε βασικούς στρατηγικούς τομείς για την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των επιστημών υγείας και ζωής, της μεταποίησης, του κλίματος και του περιβάλλοντος, της χρηματοδότησης, της αυτοκινητοβιομηχανίας και των αυτόνομων συστημάτων. Παράλληλα θα συνεισφέρουν στην κυβερνοασφάλεια, τη γεωργοτεχνολογία και την αγροδιατροφή, την εκπαίδευση, τις τέχνες και τον πολιτισμός, την πράσινη οικονομία και το διάστημα.
Τα οικοσυστήματα τεχνητής νοημοσύνης αναμένεται να αναπτυχθούν με επίκεντρο τους υπερυπολογιστές EuroHPC, συνδέοντας πανεπιστήμια και ακαδημαϊκό κόσμο, κέντρα υπερυπολογιστών, βιομηχανία και χρηματοοικονομικούς παράγοντες. Αυτό θα συνδέσει την αριστεία και το ταλέντο με τις οικονομικές ευκαιρίες που απαιτούνται για την ανάπτυξη και την αναβάθμιση της επιχείρησης.
Επόμενα Βήματα
Άλλα κράτη μέλη έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον είτε να ενταχθούν στα πρόσφατα επιλεγμένα εργοστάσια τεχνητής νοημοσύνης είτε να δημιουργήσουν νέα εργοστάσια τεχνητής νοημοσύνης. Η επόμενη καταληκτική ημερομηνία για την υποβολή περαιτέρω προτάσεων για τα εργοστάσια τεχνητής νοημοσύνης από τα κράτη μέλη είναι η 1η Φεβρουαρίου 2025.
Ο Pharos
Στον Pharos, στην ελληνική πρόταση συμμετέχει το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, μαζί με το ΕΔΥΤΕ, το ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος και το ΕΚ ΑΘΗΝΑ.
Ο Pharos θα υποστηρίζει το εθνικό και ευρωπαϊκό οικοσύστημα τεχνητής νοημοσύνης με αναβάθμιση δεξιοτήτων, παροχή δεδομένων και υπηρεσιών σε υπολογιστικά συστήματα υψηλής επίδοσης και συγκεκριμένα στον Εθνικό Υπερυπολογιστή «ΔΑΙΔΑΛΟ» που θα εγκατασταθεί στο Τεχνολογικό και Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου του ΕΜΠ. Η αρχική έμφαση θα δoθεί στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για την αντιμετώπιση εθνικών και ευρωπαϊκών αναγκών σε θέματα υγείας, πολιτισμού και γλώσσας, και αειφορίας (στους τομείς της ενέργειας, του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής), με την ανάπτυξη υψηλής κλίμακας συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης στις περιοχές αυτές, όπως για παράδειγμα την ανάπτυξη Ελληνικών μεγάλων γλωσσικών μοντέλων (LLM).
Το συντονισμό της ομάδας των εργαστηρίων του ΕΜΠ στην Ελληνική πρόταση είχαν τα Εργαστήρια Συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης και Μάθησης και Υπολογιστικών Συστημάτων της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών.
Ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται στα 30 εκατ. ευρώ, από το οποίο η ΕΕ θα χρηματοδοτήσει το 50%. Το υπάρχον πλάνο είναι το έργο να ξεκινήσει να υλοποιείται τον Μάρτιο του 2025 με εκτιμώμενη διάρκεια 36 μήνες. Το έργο έχει αναλάβει να υλοποιήσει μία κοινοπραξία με τα μεγαλύτερα ερευνητικά ιδρύματα της χώρας με επικεφαλής το ΕΔΥΤΕ και τη συμμετοχή φορέων όπως το ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο, το Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά» αλλά και το Υπερταμείο.
H ενεργειακή πρόκληση
Τον περασμένο Σεπτέμβριο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φιλοξένησε εργαστήριο με θέμα τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης να μετασχηματίσει τις ενεργειακές υποδομές της Ευρώπης.
Δεδομένου ότι η Ευρώπη επιδιώκει κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, ο εκσυγχρονισμός του δικτύου για την ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη διαχείριση της αποκεντρωμένης παραγωγής ενέργειας είναι ζωτικής σημασίας. Η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) και η δημιουργική ΤΝ (GENAI) φέρνουν επανάσταση στα ενεργειακά συστήματα της Ευρώπης, βελτιστοποιώντας την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ενισχύοντας τη διαχείριση του δικτύου, υποστηρίζοντας παράλληλα τους στόχους της ΕΕ για το κλίμα και ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα.
Κατά την πρόσφατη ημερίδα που διοργάνωσε η DG CONNECT και η DG ENER εμπειρογνώμονες συζήτησαν τρόπους με τους οποίους η ΤΝ μπορεί να καταστήσει δυνατή την ευφυέστερη διαχείριση του δικτύου προβλέποντας πρότυπα κατανάλωσης και παραγωγής ενέργειας. Το εργαστήριο τόνισε επίσης τα οικονομικά οφέλη της τεχνητής νοημοσύνης, ιδίως την ικανότητά της να συντομεύει τους χρόνους σύνδεσης με το δίκτυο, να προσελκύει επενδύσεις και, τελικά, να μειώνει τους λογαριασμούς ενέργειας για τους καταναλωτές.
Προωθώντας τη συνεργασία και επενδύοντας σε προηγμένες τεχνολογίες δικτύου, η Ευρώπη μπορεί να καταστήσει τις πράσινες τεχνολογίες πιο προσιτές και να τονώσει την παγκόσμια ανταγωνιστικότητά της. Η ενσωμάτωση συσκευών Internet of Things (IoT) και Edge computing ενισχύει περαιτέρω τη διαχείριση του δικτύου. Οι εμπειρογνώμονες συζήτησαν επίσης διάφορες προκλήσεις που σχετίζονται με τα δεδομένα και την κυβερνοασφάλεια.
Σημαντικές ανάγκες για ενέργεια
Η άνοδος της τεχνητής νοημοσύνης οδηγεί τη ζήτηση για κέντρα δεδομένων και μετατοπίζει τη δυναμική της αγοράς ενέργειας. Καθώς η ευρωπαϊκή ζήτηση προβλέπεται να υπερτριπλασιαστεί έως το 2030, απαιτούνται σημαντικές επενδύσεις για να επιτευχθεί αυτή η ανάπτυξη.
Όπως γράφει σε πρόσφατη ανάλυσή της η McKinsey η ψηφιοποίηση, οι γρήγορες εξελίξεις στις τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης και τα πιο αργά κέρδη στην αποδοτικότητα χρήσης ενέργειας έχουν κλιμακώσει σημαντικά τη ζήτηση για κέντρα δεδομένων, με σημαντικές επιπτώσεις στη δυναμική της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας. Στην Ευρώπη, η ζήτηση για κέντρα δεδομένων αναμένεται να αυξηθεί σε περίπου 35 γιγαβάτ (GW) έως το 2030, από 10 GW σήμερα. Για να καλυφθεί αυτή η νέα ζήτηση φορτίου πληροφορικής, θα χρειαστούν επενδύσεις άνω των 250 έως 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε υποδομές κέντρων δεδομένων, εξαιρουμένης της ικανότητας παραγωγής ενέργειας.
