Τα όπλα που ξεβράστηκαν στην πρόσφατη πλημμύρα στη Λιβύη θα μπορούσαν να επιδεινώσουν την ήδη καταστροφική κρίση στη χώρα. Την περασμένη εβδομάδα, η καταιγίδα Daniel σφυροκόπησε τη Λιβύη, προκαλώντας όλεθρο στην ανατολική πόλη Ντέρνα, όπου δύο παραμελημένα, γερασμένα φράγματα υποχώρησαν, εξαπολύοντας περίπου 30 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού και εξαφανίζοντας ολόκληρες γειτονιές της πόλης, όπου ζουν περίπου 100.000 άνθρωποι.
Ωστόσο, θα μπορούσε να υπάρξει μια περαιτέρω θανατηφόρα κρίση, καθώς οι ανθρωπιστικές οργανώσεις εκδίδουν μια κρίσιμη προειδοποίηση ότι οι πλημμύρες μπορεί να έχουν αποκαλύψει νάρκες ξηράς που δεν έχουν εκραγεί και άλλα όπλα που έμειιναν πίσω από τον πόλεμο της χώρας.
Η Λιβύη, μια χώρα επτά εκατομμυρίων κατοίκων, έχει βαθιά πολιτικά ρήγματα. Δεν διαθέτει ισχυρή κεντρική κυβέρνηση και έχει εμπλακεί σε συνεχόμενες συγκρούσεις μετά την επανάσταση που ανέτρεψε τον μακροχρόνιο ηγέτη Μουαμάρ Καντάφι το 2011.
Μετά την εξέγερση του 2011, το τεράστιο οπλοστάσιο της χώρας ήταν ελεύθερο για κατάληψη, με δεκάδες αποθήκες σε κατοικημένες γειτονιές και άλλες ακάλυπτες τοποθεσίες να παραμένουν εντελώς αφύλακτες. Ανώνυμη πηγή με γνώση του οπλοστασίου όπλων της Λιβύης είπε στο Al Jazeera ότι δύο αποθήκες, συγκεκριμένα, έγιναν στόχος ένοπλων ομάδων. Η μία γνωστή ως Storage House 3 περιείχε εκρηκτικά και η άλλη γνωστή ως Storage House 5, αντιαεροπορικούς πυραύλους.
«Ξαφνικά, κάθε είδους ομάδες [στη Λιβύη] άρχισαν να χρησιμοποιούν στρατιωτικά όπλα», είπε, κάτι που αποτέλεσε μεγάλη πρόκληση για το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο της χώρας (NTC) καθώς αγωνιζόταν να αποκαταστήσει την τάξη μετά το 2011.
Τα πράγματα χειροτέρεψαν όταν η πλούσια σε πετρέλαιο χώρα χωρίστηκε ανάμεσα σε δύο αντίπαλες κυβερνήσεις στην ανατολή και τη δύση το 2014, μια κυβέρνηση αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ στην πρωτεύουσα Τρίπολη και μια που εδρεύει στην πλέον πληγείσα από την καταστροφή ανατολή και ξεκίνησε μια σύγκρουση μεταξύ τα δύο.
Έκθεση που δημοσιεύθηκε από το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τον Συντονισμό Ανθρωπιστικών Υποθέσεων (OCHA), καταγράφει δραστική αύξηση στον αριθμό των ναρκών ξηράς και των ατυχημάτων με πυρομαχικά που δεν έχουν εκραγεί (UXO) αφότου σταμάτησαν οι μεταπολεμικές εχθροπραξίες το δεύτερο εξάμηνο του 2020.
Από το 2022, υπολογίζεται ότι υπάρχουν 100.000 τόνοι πυρομαχικών κάτω από τα ερείπια σε ορισμένες περιοχές της Λιβύης, συμπεριλαμβανομένων της Σύρτης, της Ταβέργκα, της Ντέρνα και της Βεγγάζης, περιοχές που όλες επηρεάστηκαν από συγκρούσεις την προηγούμενη δεκαετία, πρόσθεσε ο OCHA.
Σύμφωνα με το Κέντρο Δράσης Ναρκών της Λιβύης (LibMAC), 162 ατυχήματα ναρκών και εκρηκτικών υπολειμμάτων πολέμου (ERW) αναφέρθηκαν σε ολόκληρη τη Λιβύη από τον Μάιο του 2020 έως τον Μάρτιο του 2022, με αποτέλεσμα να υπάρξουν συνολικά 329 θύματα – 132 νεκρούς και 197 τραυματίες – εκ των οποίων 76% ήταν άμαχοι.
Εκρηκτικά σε ζώνες συγκρούσεων
Κανονικά, τα αρχεία που περιέχουν πληροφορίες για τη θέση των εκρηκτικών τηρούνται από τις κυβερνήσεις και τις εθνικές αρχές. Ωστόσο, καθώς η Λιβύη παραμένει διοικητικά διαιρεμένη, το εθνικό αρχείο δεν είναι πλήρως εξοπλισμένο για να αποθηκεύει αυτές τις πληροφορίες.
Ο επικεφαλής της μονάδας όπλων στη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού (ICRC), Erik Tollefson, είπε στο Al Jazeera ότι πυρομαχικά που είχαν απομείνει στην περιοχή, ιδιαίτερα στην παλιά πόλη της Ντέρνα, την περιοχή που επλήγη περισσότερο από τις πλημμύρες, έχουν αλλάξει θέσεις μετά την κατάρρευση των δύο φραγμάτων και πλημμύρισε την περιοχή.
«Τώρα, μεταφέρθηκαν από μια τοποθεσία όπου ξέραμε πού ήταν σε νέες περιοχές», είπε «Έτσι θα μπορούσαν να μπλοκαριστούν στη λάσπη, στα κτήρια, στα συντρίμμια και μερικά, φυσικά, να παρασυρθούν στη θάλασσα».
«Eίναι πολύ εύκολο να εκραγούν»
Καθώς η ευαισθητοποίηση σχετικά με τον κίνδυνο των όπλων δεν είναι ευρέως διαδεδομένη, ακόμη και σε περιοχές συγκρούσεων, μια κοινή πεποίθηση είναι ότι οι νάρκες που δεν έχουν εκραγεί και μεταφέρονται στο νερό γίνονται λιγότερο επικίνδυνες. Αυτό δεν είναι αλήθεια, είπε ο Tollefson.
«Στην πραγματικότητα συμβαίνει το αντίθετο, γίνονται πολύ συχνά όλο και πιο ευαίσθητες στην κίνηση, στο άγγιγμα, σε κάποιον που τις χτυπάει», εξήγησε, λέγοντας ότι «είναι πιο εύκολο να εκραγούν μετά».
Στον τραγικό απόηχο της πλημμύρας, καθώς επιζώντες και διασώστες αναζητούν απεγνωσμένα θύματα και ανασύρουν πτώματα κάτω από τα ερείπια και τη θάλασσα, οι οργανώσεις διάσωσης και ανθρωπίνων δικαιωμάτων ανησυχούν ότι θα μπορούσαν να υπάρξουν περισσότερα θύματα και μία νέα καταστροφή που η Λιβύη δεν θα μπορέσει να αποφύγει
Πώς αντιμετωπίζονται οι κίνδυνοι;
Καθώς οι αρχές στην ανατολική Λιβύη δοκιμάζονται από τις αμέτρητες προκλήσεις της πλημμύρας, ειδικά εν μέσω της πολιτικής αναταραχής που έχει κατακλύσει τη χώρα, οργανώσεις προσπαθούν να μεταδώσουν τις γνώσεις τους για να τονίσουν τη βαρύτητα των όπλων που δεν έχουν εκραγεί, να παρέχουν την απαραίτητη εκπαίδευση και βοήθεια σε ομάδες που συμμετέχουν σε αποστολές διάσωσης, καθώς και ευαισθητοποίηση του κοινού.
«Είναι ευθύνη μας ως ανθρωπιστές να τους ενημερώσουμε για αυτόν τον κίνδυνο που γνωρίζουμε ότι είναι σαφής και παρών», είπε ο Tollefson. «Ο επικεφαλής της αντιπροσωπείας μας στη Λιβύη τονίζει αυτό ως έναν από τους πρόσθετους κινδύνους για την κοινότητα, τους επιζώντες και τους διασώστες που βρίσκονται εκεί».
Η Λιβυκή Ερυθρά Ημισέληνος είπε επίσης ότι συνεργάστηκε με κυβερνητικούς αξιωματούχους και ανέλαβε την ευθύνη για τη διάδοση της γνώσης στο Διαδίκτυο για να βοηθήσει στην ελαχιστοποίηση των κινδύνων έκρηξης και να εξοπλίσει τους ανθρώπους με την κατάλληλη εκπαίδευση σε περίπτωση που συμβεί μια άκαιρη έκρηξη.
