Η ΕΕ μετατοπίζει τις προτεραιότητες των δαπανών της από το «πρασίνισμα» της οικονομίας σε επενδύσεις στην Άμυνα, καθώς το μπλοκ αντιμετωπίζει αντιδράσεις για την Κλιματική Αλλαγή και ταυτόχρονα πρέπει να αντιμετωπίσει και τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Αντιμέτωπα με τη συρρίκνωση των εθνικών προϋπολογισμών, τα κράτη μέλη μείωσαν τα κονδύλια σε ένα κοινό ταμείο που έχει σχεδιαστεί για την τόνωση της καινοτομίας στο μπλοκ από 10 δισ. ευρώ σε 1,5 δισ. ευρώ και εξασφάλισαν ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για έργα που σχετίζονται με την άμυνα και όχι για την πράσινη τεχνολογία ή άλλες επενδύσεις που σχετίζονται με το κλίμα. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, ο μεγαλύτερος δανειστής στον κόσμο που αυτοχαρακτηρίστηκε ως «τράπεζα για το κλίμα» το 2019, δέχεται επίσης πιέσεις να χρηματοδοτήσει περισσότερα έργα στον τομέα των όπλων.
Η εστίαση μετά την πανδημία
Μετά την πανδημία Covid-19 «υπήρξε μια τεράστια εστίαση στην πράσινη και την ψηφιακή τεχνολογία», δήλωσε ο Βέλγος υπουργός Οικονομικών Vincent Van Peteghem.
Ενώ η πράσινη μετάβαση εξακολουθούσε να αποτελεί προτεραιότητα και το πρωτόγνωρο ταμείο ανάκαμψης του μπλοκ, ύψους 800 δισ. ευρώ μετά την πανδημία, το οποίο είναι διαθέσιμο έως το 2026, κάλυπτε εν μέρει αυτή τη χρηματοδοτική ανάγκη, υπήρχε νέα εστίαση στη «στρατηγική αυτονομία, την ανταγωνιστικότητα και την άμυνα», δήλωσε ο Van Peteghem, σημειώνοντας παράλληλα ότι «πώς είμαστε σε θέση να τα χρηματοδοτήσουμε αυτά τα επόμενα χρόνια».
Στην επιλογή κλιματική αλλαγή ή Ουκρανία εναντίον Ρωσίας, η ΕΕ επιλέγει την Ουκρανία.
Η μετατόπιση των προτεραιοτήτων προς την άμυνα είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα του Ευρωπαϊκού Ταμείου που ανακοινώθηκε το 2022 και το οποίο υποτίθεται ότι θα ενίσχυε τις δαπάνες σε τομείς όπως η πράσινη μετάβαση και η τεχνολογία αιχμής, ως μέρος της απάντησης του μπλοκ στον νόμο των ΗΠΑ για τη μείωση του πληθωρισμού, ύψους σχεδόν 800 δισ. δολαρίων.
Όταν μίλησε για πρώτη φορά για το ταμείο, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι στόχος του είναι να «διασφαλίσει ότι το μέλλον της βιομηχανίας θα παραχθεί στην Ευρώπη».
Η Σύνοδος Κορυφής
Ωστόσο, κατά την τελευταία σύνοδο κορυφής της ΕΕ, που πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο, οι ηγέτες έστειλαν μήνυμα ότι θα συμφωνούσαν μόνο σε επιπλέον 1,5 δισ. ευρώ για την άμυνα, αφού η Επιτροπή είχε πιέσει για μια «πλατφόρμα στρατηγικών τεχνολογιών» (STEP) ύψους 10 δισ. ευρώ, η οποία θα περιελάμβανε επενδύσεις σε τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και σε έργα επιστημονικής έρευνας.
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ετοιμάζεται να υποδεχθεί τους αρχηγούς κρατών στη Σύνοδο Κορυφής.
Τα τελικά ποσά βρίσκονται ακόμη υπό διαπραγμάτευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο προσπαθεί να αυξήσει τις δαπάνες για την πράσινη τεχνολογία και την έρευνα.
Το STEP ήταν ήδη μια πιο μετριοπαθής εκδοχή του ταμείου, καθώς είχε σχεδιαστεί μόνο για να συμπληρώσει τα υφιστάμενα προγράμματα, αντί να δημιουργήσει ένα νέο ειδικό χρηματοδοτικό όχημα που θα βασιζόταν σε κοινό χρέος.
Πρόταση
Σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, η συνολική αναπλήρωση των 10 δισ. ευρώ θα περιελάμβανε 3 δισ. ευρώ για το InvestEU, ένα επενδυτικό πρόγραμμα που έχει σχεδιαστεί για να παρέχει εγγυήσεις για βιώσιμα έργα, 500 εκατ. ευρώ για το επιστημονικό και ερευνητικό πρόγραμμα «Ορίζοντας Ευρώπη», 5 δισ. ευρώ για το Ταμείο Καινοτομίας, το οποίο στοχεύει σε τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών άνθρακα, και 1,5 δισ. ευρώ για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας, το οποίο υποστηρίζει την έρευνα στον αμυντικό τομέα.
Ο Jules Besnainou, εκτελεστικός διευθυντής του βιομηχανικού ομίλου Cleantech for Europe, δήλωσε ότι οι συζητήσεις σχετικά με τον τρόπο χρηματοδότησης της φιλόδοξης κλιματικής πολιτικής της ΕΕ έχουν τεθεί εκτός τροχιάς.
«Το STEP ήταν ήδη ανεπαρκές για τα πράγματα για τα οποία μιλάμε εδώ. Το γεγονός ότι αυτό δεν λειτουργεί είναι πολύ ανησυχητικό», δήλωσε.
Το STEP δεν είχε εφαρμογή για τα ζητήματα που το χρειάζονται.
Η τύχη του STEP είναι συνυφασμένη με την πρόσφατη δέσμευση της ΕΤΕπ να διαθέσει 8 δισ. ευρώ για «επενδύσεις που θα ενισχύσουν την ευρωπαϊκή ασφάλεια», σύμφωνα με την τράπεζα, παρά το γεγονός ότι βασικά αμυντικά έργα, όπως στρατιωτικός εξοπλισμός ή όπλα, βρίσκονται στον κατάλογο των απαγορευμένων επενδύσεών της.
Οι πιέσεις
Η τράπεζα έχει αντιμετωπίσει αυξανόμενες πιέσεις τους τελευταίους μήνες να χαλαρώσει την πολιτική δανεισμού της στον τομέα της άμυνας. Αυτόν τον μήνα ανακοίνωσε την έναρξη ενός “Defence Equity Facility” ύψους 175 εκατ. ευρώ από κοινού με την Επιτροπή για την παροχή επιχειρηματικών κεφαλαίων σε μικρές, μεσαίες και νεοφυείς επιχειρήσεις που ασχολούνται με καινοτομίες στην τεχνολογία της άμυνας και της ασφάλειας.
Ο Wopke Hoekstra, επίτροπος για το κλίμα του μπλοκ και πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ολλανδίας, δήλωσε ότι οι τομείς που απαιτούν «σημαντικές επενδύσεις» περιλαμβάνουν την άμυνα, τη δράση για το κλίμα και την τεχνητή νοημοσύνη. Όσον αφορά την άμυνα, σημείωσε ότι οι χώρες «εντείνουν τις προσπάθειές τους, και δικαίως δεν έχουμε δει το τέλος τους».
Η επόμενη συνάντηση
Οι ηγέτες των 27 κρατών μελών πρόκειται να συναντηθούν την Πέμπτη για να προσπαθήσουν να δώσουν έγκριση σε ένα πακέτο μακροοικονομικής χρηματοδοτικής στήριξης ύψους 50 δισ. ευρώ για την Ουκρανία, το οποίο εμποδίζεται από τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν.
Ο Βίκτορ Όρμπαν δρα φανερά υπέρ της Ρωσίας και φέρνει όλη την ΕΕ σε δύσκολη θέση.
Οι χώρες της ΕΕ συζητούν επίσης τη χρηματοδότηση περαιτέρω στρατιωτικής βοήθειας προς το Κίεβο ύψους 5 δισ. ευρώ ετησίως στο πλαίσιο ενός ξεχωριστού ταμείου, του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ειρήνης, ενώ η απόφαση αναμένεται να ληφθεί έως τον Μάρτιο. Οι Βρυξέλλες συζητούν για το πώς το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ειρήνης, το οποίο έχει ήδη αποζημιώσει τις πρωτεύουσες της ΕΕ για όπλα αξίας σχεδόν 6 δισ. ευρώ που έστειλαν στην Ουκρανία, μπορεί να αναβαθμιστεί ώστε να χρηματοδοτεί επίσης την παραγωγή όπλων.
Οι χώρες της ΕΕ αγωνίζονται να αυξήσουν την εγχώρια παραγωγή πυρομαχικών και άλλων εξοπλισμών για να αντικαταστήσουν όσα έχουν μέχρι στιγμής παρασχεθεί στην Ουκρανία και είναι πιθανό να χάσουν τον αυτοεπιβαλλόμενο στόχο της παραγωγής 1 εκατ. βλημάτων πυροβολικού ετησίως έως τον Μάρτιο.
«Ζήτημα ζωής και θανάτου»
Σε κοινή επιστολή τους προς τους FT, οι ηγέτες της Γερμανίας, της Ολλανδίας, της Δανίας, της Εσθονίας και της Τσεχίας περιγράφουν την ανάγκη επιτάχυνσης των προμηθειών όπλων ως «ζήτημα ζωής και θανάτου» για τις ουκρανικές δυνάμεις.
Οι ανάγκες για δαπάνες που σχετίζονται με το κλίμα παραμένουν υψηλές, με τις Βρυξέλλες να εκτιμούν ότι η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 90% έως το 2040 θα απαιτούσε ετήσιες επενδύσεις ύψους 1,5 δισ. ευρώ, σύμφωνα με σχέδια εκτιμήσεων που είδαν οι Financial Times.
Η Ευρώπη πέρα από το πρόβλημα της Ρωσίας, αντιμετωπίζει πρόβλήματα με την ακρίβεια.
Οι διπλωμάτες φοβούνται επίσης ότι οι επενδύσεις για το…πρασίνισμα της οικονομίας είναι πιθανό να μειωθούν κατακόρυφα μετά το 2026, όταν ολοκληρώνεται ο χρόνος ζωής του ταμείου ανάκαμψης, με τις πρωτεύουσες, συμπεριλαμβανομένου του Βερολίνου, να έχουν καταστήσει σαφές ότι ο πρωτοφανής κοινός δανεισμός ήταν εφάπαξ. Στο πλαίσιο του πακέτου των 800 δισ. ευρώ, οι χώρες πρέπει να δαπανήσουν το 37% του μεριδίου τους για κλιματικούς στόχους, αλλά διπλωμάτες δήλωσαν ότι η λήξη του Ταμείου του θα μπορούσε να προκαλέσει ξαφνική διακοπή των δαπανών.
Η αναθεώρηση των κανόνων
Μια αναθεώρηση των κανόνων της ΕΕ σχετικά με τα επίπεδα του δημόσιου χρέους, η οποία αποσκοπεί στο να τους δώσει δημοσιονομικό περιθώριο για να επενδύσουν σε τομείς προτεραιότητας, όπως η κλιματική αλλαγή, έχει ομοίως τροποποιηθεί κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, ώστε να μην προσμετρώνται οι αμυντικές δαπάνες σε περίπτωση που μια χώρα υπερβεί το όριο του 3% για το έλλειμμα σε ετήσιο επίπεδο.
Αντίθετα, οι δαπάνες για πράσινες υποδομές δεν έτυχαν της ίδιας μεταχείρισης βάσει των κανόνων, οι οποίοι εξακολουθούν να συζητούνται.
«Στη συζήτηση για τους δημοσιονομικούς κανόνες αυτό που βλέπεις είναι η επιστροφή των παλαιών κακών συνηθειών της λιτότητας», δήλωσε ο Philippe Lamberts, ευρωβουλευτής και συμπρόεδρος των Πρασίνων, συμπληρώνοντας με νόημα ότι «Αυτό που βλέπω είναι ότι η Ευρώπη πυροβολεί τα πόδια της για μεγάλο χρονικό διάστημα».
Η Frauke Thies, εκτελεστική διευθύντρια της δεξαμενής σκέψης Agora Energiewende, δήλωσε σε εκδήλωση την περασμένη εβδομάδα ότι το πλαίσιο για την πράσινη πολιτική είναι τώρα «πολύ διαφορετικό» από ό,τι όταν οι Βρυξέλλες πρότειναν για πρώτη φορά τον νόμο για το κλίμα (Green Deal) το 2019, προσθέτοντας πως «Βρισκόμαστε σε μια κατάσταση ταλαιπωρημένης οικονομίας και δημοσιονομικών περιορισμών. Έχουμε ζητήματα ασφάλειας. Έχουμε γεωπολιτικές συγκρούσεις, ανησυχίες για την ανταγωνιστικότητα».
