Τα ποτάμια της Γης στερεύουν και κάποια από αυτά, μάλιστα, με ραγδαίους ρυθμούς, όπως έδειξε η επί 35 χρόνια επιστημονική τους χαρτογράφηση.
Τα σχεδόν τρία εκατομμύρια ποτάμια που ρέουν σε όλο τον κόσμο βιώνουν γρήγορες και εκπληκτικές αλλαγές, με δυνητικά δραστικές επιπτώσεις για κάθε μορφή ζωής στη Γη, από την παροχή πόσιμου νερού έως τους κινδύνους πλημμύρας, σύμφωνα με μια νέα μελέτη.
Οι επιστήμονες χαρτογράφησαν τη ροή του νερού μέσα από κάθε ποτάμι στον πλανήτη, κάθε μέρα για τα τελευταία 35 χρόνια, χρησιμοποιώντας έναν συνδυασμό δορυφορικών δεδομένων και μοντελοποίησης υπολογιστή. Σχεδόν οι μισοί από τους μεγαλύτερους κατάντη ποταμούς του κόσμου – το 44% – είδαν πτώση στην ποσότητα του νερού που ρέει μέσα από αυτά κάθε χρόνο, σύμφωνα με την έρευνα που δημοσιεύτηκε την Πέμπτη στο περιοδικό Science.
Ποταμοί όπως ο Κονγκό, ο δεύτερος μεγαλύτερος ποταμός της Αφρικής, ο Γιανγκτσέ, που διασχίζει την Κίνα, και ο Ρίο ντε Πλάτα της Νότιας Αμερικής κατέγραψαν σημαντική πτώση, δήλωσε ο Dongmei Feng, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης και καθηγητής υδρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι.
Για τους μικρότερους ποταμούς ανάντη, κυρίως σε ορεινές περιοχές, η κατάσταση ήταν διαφορετική: το 17% σημείωσε αύξηση στον ρυθμό ροής.
Αν και η μελέτη δεν εξέτασε τους λόγους πίσω από τις αλλαγές, οι συγγραφείς λένε ότι ως παράγοντες θεωρούνται η ανθρώπινη δραστηριότητα και η κλιματική κρίση που οφείλεται στα ορυκτά καύσιμα, καθώς αλλάζει τα πρότυπα βροχοπτώσεων και επιταχύνει την τήξη του χιονιού.
Προηγούμενες μελέτες είχαν την τάση να επικεντρώνονται στις ροές νερού μόνο των μεγαλύτερων ποταμών και να παράγουν αποτελέσματα περιορισμένα σε συγκεκριμένες τοποθεσίες σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές, δήλωσε ο Colin Gleason, συν-συγγραφέας της μελέτης και καθηγητής Πολιτικής και Περιβαλλοντικής Μηχανικής στο UMass Amherst.
Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτή την έρευνα επέτρεψαν στους επιστήμονες να κοιτάξουν «παντού ταυτόχρονα», όπως είπε στο CNN. Αν και αυτό μπορεί να μην δίνει ακόμη την τοπική ακρίβεια άλλων μελετών, «πιστεύουμε ότι αυτός είναι ίσως ο πιο ακριβής χάρτης της ροής των ποταμών που έγινε ποτέ», είπε.
Το συμπέρασμα του Gleason: «Θεέ μου, τα ποτάμια του κόσμου είναι πολύ διαφορετικά από ό,τι νομίζαμε». Ορισμένα αλλάζουν κατά 5% ή 10% ετησίως, σύμφωνα με την έκθεση. «Αυτή είναι μια πολύ ραγδαία αλλαγή», είπε.
Τα ποτάμια είναι «σαν τα αιμοφόρα αγγεία της Γης» και οι αλλαγές στον τρόπο ροής τους έχουν βαθιές επιπτώσεις, επισημαίνουν οι επιστήμονες.
Σημαντικές μειώσεις στα κατάντη ποτάμια σημαίνει λιγότερο νερό διαθέσιμο στα μεγαλύτερα τμήματα πολλών από τα ποτάμια του πλανήτη, σημειώνει η έκθεση. Αυτό μεταφράζεται σε λιγότερο γλυκό νερό για να πίνουν οι άνθρωποι, να ποτίζουν τις καλλιέργειες και να συντηρούνται τα ζώα.
Οι πιο αργές ροές σημαίνουν επίσης ότι τα ποτάμια έχουν λιγότερη ισχύ για να μετακινήσουν τα ιζήματα, που αποτελούνται από βρωμιά και μικρούς βράχους. Αυτό έχει μεγάλες επιπτώσεις περαιτέρω κατάντη, καθώς τα ιζήματα είναι ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία δέλτα ποταμών, τα οποία παρέχουν φυσική προστασία από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
Για τα μικρότερα ποτάμια, πολλά από τα οποία επηρεάζονται από την αυξανόμενη τήξη των πάγων και του χιονιού καθώς ο κόσμος θερμαίνεται, οι ταχύτερες ροές μπορούν να έχουν θετικές επιπτώσεις, όπως η παροχή θρεπτικών ουσιών στα ψάρια και η βοήθεια στη μετανάστευση τους.
Προκαλεί όμως και προβλήματα. Η ταχύτερη ροή μπορεί να αλλάξει τα σχέδια υδροηλεκτρικής ενέργειας σε περιοχές όπως τα Ιμαλάια, καθώς περισσότερα ιζήματα μεταφέρονται κατάντη, φράσσοντας πιθανώς τις υποδομές.
Μπορεί επίσης να επιδεινώσει τις πλημμύρες. Υπήρξε μια αύξηση 42% στις μεγάλες πλημμύρες από μικρούς ανάντη ποταμούς κατά την περίοδο των 35 ετών, σύμφωνα με τη μελέτη.
Η Hannah Cloke, καθηγήτρια υδρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Reading που δεν συμμετείχε στη μελέτη, είπε στο CNN ότι η ευρεία εστίαση της έρευνας που συμπεριλαμβάνει ακόμη και τα μικρότερα ποτάμια ήταν σημαντική. «Ορισμένες από τις πιο θανατηφόρες πλημμύρες δεν γίνονται απαραίτητα στα μεγάλα ποτάμια όπως θα περίμενε κανείς», είπε η ίδια. «Αντίθετα συνδέονται με μικρά ή ακόμα και ξηρά ποτάμια που ξαφνικά γεμίζουν νερό και παρασύρουν ανθρώπους, αυτοκίνητα και κτίρια».
Η προστασία των ποταμών σημαίνει την καύση πολύ λιγότερων ορυκτών καυσίμων, την προσαρμογή στις αλλαγές που έχουν ήδη συμφωνηθεί και την ανταπόκριση στις αρνητικές επιπτώσεις των ανθρώπινων ενεργειών, όπως η αλλαγή των καναλιών των ποταμών και η οικοδόμηση σε πλημμυρικές πεδιάδες, πρόσθεσε.
«Τα ποτάμια είναι δυναμικά και όμορφα θηρία», είπε ο Cloke, «και οι άνθρωποι δεν πρέπει ποτέ να τα θεωρούν δεδομένα ή να σπαταλούν τους πόρους που μας παρέχουν».