Σοβαρά σημάδια εξάντλησης παρουσιάζει το υδροφόρο σύστημα της Μεσαράς, σύμφωνα με μια νέα εκτενή μελέτη που έρχεται να επιβεβαιώσει τις ανησυχίες επιστημόνων και τοπικών φορέων.
Η έρευνα καταγράφει δραματικές μεταβολές στα υπόγεια νερά και ανησυχητικές ενδείξεις καθίζησης του εδάφους σε κρίσιμες περιοχές της πεδιάδας.
Βαθιές γεωτρήσεις και ανεξέλεγκτη άντληση
Η Μεσαρά, η μεγαλύτερη αγροτική λεκάνη της Κρήτης, στηρίζεται εδώ και δεκαετίες στα υπόγεια νερά για την άρδευση των εκτεταμένων ελαιώνων. Η συστηματική επέκταση των καλλιεργειών, σε συνδυασμό με παρατεταμένες ξηρές περιόδους, οδήγησαν σε ραγδαία αύξηση των γεωτρήσεων: περισσότερα από 2.400 βαθιά πηγάδια έχουν καταγραφεί μέσα σε λίγα χρόνια. Σημαντικό μέρος αυτών λειτουργεί χωρίς επαρκή έλεγχο ή αδειοδότηση, με αποτέλεσμα η άντληση να ξεπερνά κατά πολύ τη φυσική δυνατότητα αναπλήρωσης του υδροφορέα.
Τα δεδομένα της μελέτης είναι αποκαλυπτικά: η στάθμη του υπόγειου νερού έχει υποχωρήσει πάνω από 50 μέτρα κάτω από το επίπεδο της θάλασσας, ακόμη και στο τέλος εποχών με αυξημένες βροχοπτώσεις. Η εικόνα αυτή αντικατοπτρίζει μια βαθιά και πλέον χρόνια υδατική κρίση, η οποία απειλεί να καταστήσει το σύστημα μη βιώσιμο. Η ομάδα των ερευνητών –οι Ιωάννης Μιχαλάκης, Κωνσταντίνος Λουπασάκης και Ελένη Τσολάκη– εντόπισε εκτεταμένους κώνους καθίζησης στους δυτικούς και νοτιοδυτικούς τομείς της λεκάνης, κυρίως στις περιοχές που υδροδοτούνται από τον Γεροπόταμο και τον Αναποδάρη.
Τη μελέτη αναδεικνύει η Διεθνής Πρωτοβουλία Υποδοχής της UNESCO (LaSII).
Οι παραμορφώσεις επιβεβαιώνουν ότι ο υδροφορέας βρίσκεται υπό μεγάλη πίεση και ότι η καθίζηση δεν αποτελεί μια μεμονωμένη, αλλά μια εξελισσόμενη γεωλογική απειλή.
Η συγκεκριμένη μελέτη θεωρείται σταθμός, καθώς για πρώτη φορά δημιουργήθηκε ένα συνεκτικό δίκτυο 767 σταθμών παρακολούθησης με συστηματική απογραφή γεωτρήσεων την περίοδο 2021–2023. Τα ευρήματα αποκαλύπτουν όχι μόνο τη σημερινή κατάσταση, αλλά και τις διαχρονικές τάσεις εξάντλησης του υδροφόρου συστήματος. Κομβικό συμπέρασμα αποτελεί η απουσία ενιαίου σχεδίου διαχείρισης, γεγονός που άφησε χώρο για ανεξέλεγκτη ανάπτυξη ιδιωτικών γεωτρήσεων και, τελικά, στη σημερινή κρίση.
Οι επιστήμονες υπογραμμίζουν ότι η κατάσταση μπορεί να σταθεροποιηθεί μόνο μέσα από ένα συνδυασμό άμεσων και μακροπρόθεσμων παρεμβάσεων. Μεταξύ άλλων προτείνονται:
Στοχευμένες μειώσεις άντλησης σε υπερφορτωμένες περιοχές.
Υποχρεωτική καταγραφή και αδειοδότηση όλων των βαθιών γεωτρήσεων. Εξορθολογισμός άρδευσης και τεχνολογίες εξοικονόμησης νερού.
Χρήση επιφανειακών υδάτων όπου είναι διαθέσιμα.
Προγράμματα τεχνητού εμπλουτισμού (MAR) για την ανάταξη του υδροφορέα.
Δημιουργία μόνιμης, σύγχρονης υποδομής παρακολούθησης.
