Η διαδρομή της πορείας της ευρωπαϊκής ενοποίησης από την 10ετία του ΄50 μέχρι τις ημέρες μας, σταθμίζεται από ημερομηνίες ορόσημα, που έχουν διαμορφώσει την πολιτική, οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα στην ήπειρο μας. Από την Ιδρυτική Συνθήκη της Ρώμης για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα και την ΕΟΚ των «6» κρατών-μελών, την Συνθήκη του Μάαστριχτ και την Ενιαία Αγορά των «12» κρατών-μελών, έως την Συνθήκη για την Οικονομική και Νομισματική Ένωση, ημιτελή όμως, γιατί η νομισματική ενοποίηση δεν ακολουθήθηκε από την οικονομική. Και παρά το ότι στην πορεία αυτή των επτά δεκαετιών, υπήρχαν προσπάθειες στην κατεύθυνση της πολιτικής ενοποίησης, οι εθνικοί παρεμβατισμοί, ο διακυβερνητικός χαρακτήρας, στάθηκαν τροχοπέδη στην αναγκαία εμβάθυνση της ευρωπαϊκής συνεργασίας.
Η πραγματικότητα της οικοδόμησης της ευρωπαϊκής ενοποίησης, με σαφώς περισσότερη οικονομική κατεύθυνση, δεν συνοδεύθηκε από το πρόσημο της πολιτικής οντότητας. Με την Ευρώπη να δυσκολεύεται να αποκτήσει τον δικό της ενιαίο ρόλο, δράση και παρουσία, όποτε οι γεωπολιτικές μεταβολές το απαιτούσαν. Από την ψυχροπολεμική διαίρεση της Ευρώπης, τον πόλεμο του Βιετνάμ, την δημοκρατική άνοιξη και την πτώση των ολοκληρωτικών καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού στο τέλος της 10ετίας του ΄80, τις ιρακινές επεμβάσεις στο Κουβέιτ και τις αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας, η Κοινότητα/Ένωση είχε ένα έλλειμμα στην Εξωτερική Πολιτική, στην Άμυνα και στην Ασφάλεια.
Η ευρωπαϊκή στρατηγική συνεργασία, η κυρίαρχη οικονομική της διάσταση, που ενδυναμώθηκε με την εισαγωγή του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος, με το ξέσπασμα της κρίσης το 2008, γνώρισε ιδιαίτερα πιεστικές συνθήκες, χωρίς να έχει τους μηχανισμούς και τις πολιτικές προς αντιμετώπιση μιας τέτοιας κρίσης. Μια 10ετή κρίση, κατά την οποία εμφανίσθηκαν ξανά οι διαιρέσεις Βορρά-Νότου, οι εθνικές αντιλήψεις. Μέσα από μια δύσκολη συγκυρία, η ΕΕ, με εξαντλητικές θεσμικές αναζητήσεις και δύσκολους συμβιβασμούς, την ενεργοποίηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, οι χώρες που βίωσαν περισσότερο την κρίση, βρήκαν ενίσχυση από νέους κοινοτικούς μηχανισμούς. Στην επανατοποθέτηση αυτή της ΕΕ, για να μπορέσει να υπάρξει ευρωπαϊκή απάντηση στις διαιρετικές λογικές, στον εθνικισμό, η Ευρώπη κινήθηκε με καθυστέρηση, οι αντιδράσεις της μέχρι ενός σημείου ήταν άκαιρες.
Σήμερα, η ΕΕ έχει μια καλύτερη θωράκιση ως προς την εκδήλωση κρίσεων στο οικονομικό της περιβάλλον. Και η πανδημία που έχει ξεσπάσει, προβάλλει την αναγκαιότητα η Ευρώπη να επιταχύνει την διαδικασία της ενοποίησης της. Αλλά και οι γεωπολιτικές παράμετροι, που είναι πολλές, μια και οι αντισυστημικές λογικές κυριαρχούν στο διεθνές περιβάλλον, Ρωσία, Ανατολική Μεσόγειος και Μέση Ανατολή, Κίνα, Κορέα, απαιτούν το ενιαίο της ευρωπαϊκής πολιτικής. Γιατί απέναντι σε αυτό το περιβάλλον αστάθειας, εάν επιχειρηθούν μεμονωμένες εθνικές απαντήσεις, το μόνο που θα επιτευχθεί είναι άνοδος των εθνοκεντρικών αντιλήψεων, του εθνικισμού, των ξεπερασμένων διλημμάτων.
Εάν χρειάζεται ένα μήνυμα να εκπέμψουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες, αυτό είναι μιας ανανεωμένης κοινοτικής αλληλεγγύης, που θα αποτυπώνει την συλλογική πολιτική δράση, διαμορφώνοντας νέα πεδία για την άσκηση κοινοτικής πολιτικής, όπως στην υγεία. Να παράγουν πρωτοβουλίες που θα θέσουν την Ευρώπη στο προσκήνιο, να λάβουν υπ’όψιν τους τις επισημάνσεις του Ζακ Ντελόρ, για την μείωση των αρνητικών παρενεργειών στο οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον, για να διασφαλιστούν με ισχυρή βούληση η επιχειρηματικότητα, η απασχόληση, το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο.
Τώρα περισσότερο από ποτέ, εξήντα τέσσερα χρόνια μετά από την υπογραφή της Ιδρυτικής Συνθήκης της Ρώμης, της δημιουργίας της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, η ΕΕ χρειάζεται τον φιλόδοξο στόχο της πολιτικής ενοποίησης, την έναρξη των μεγάλων και ριζικών θεσμικών αλλαγών, την καθοριστική ανανέωση της Ευρώπης ως ιδέα και πολιτικό σχέδιο. Για αυτό, επιβαλλόμενη λύση αποτελεί μια λειτουργική και στοχευμένη εξέλιξη του ενοποιητικού σχεδίου, η προώθηση μιας ανανεωμένης εντολής για την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία. Μια εντολή με ενεργό συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, των πολιτικών δυνάμεων, των περιφερειακών αρχών, των οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών.