Στις 28 Μαΐου, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Λιμένων (European Seaports Organization ‒ ESPO) παρουσίασε, κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου ESPO Regatta 2021, τα βασικά στοιχεία του Πράσινου Οδηγού 2021 (Green Guide 2021), ο οποίος αποτελεί ένα εγχειρίδιο που προωθεί ένα πράσινο μέλλον για τους ευρωπαϊκούς λιμένες.
Ο Πράσινος Οδηγός 2021 του ΕSPO δίνει την δυνατότητα στους λιμένες της Ευρώπης εργαλεία αλλά και συγκεκριμένες οδηγίες για την υιοθέτηση πράσινων πρακτικών, και αποτελεί μια απάντηση στις κύριες περιβαλλοντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα ο λιμενικός τομέας. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Οδηγός παρακινεί τους λιμένες να επιτύχουν τους αυξημένους κλιματικούς και περιβαλλοντικούς στόχους που έχουν τεθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Που βρίσκεται η τοπική δραστηριότητα σε θέματα Πράσινων Λιμένων και πως η υιοθέτηση πρακτικών από τους διαχειριστές Λιμένων στην Περιφέρεια Κρήτης δύναται να εκτινάξει την βιώσιμη επιχειρηματικότητα και εν τέλει προσδοκώμενη αειφορία για το Νησί μας;
Αρχικά , ουσιαστικά πέραν του Οργανισμού Λιμένος Ηρακλείου και το Λιμενικό Ταμείο Νομού Χανίων, δεν έχουμε άλλα νομικά πρόσωπα ή Ανώνυμες Εταιρείες με πλήρη λιμενική δραστηριότητά σε όλες τις επιχειρηματικές της διαστάσεις.
Τα Δημοτικά Λιμενικά Ταμεία που υπάρχουν στην Περιφέρεια Κρήτης δρουν με τοπικά χαρακτηριστικά, και προωθούν την παροχή υπηρεσιών και συντήρηση των υποδομών τους σε τοπική επιχειρηματική κλίμακα.
Πέραν των δύο λοιπόν Νομικών προσώπων σε Ηράκλειο και Χανιά, και της προώθησης της Κρουαζιέρας από τον Αγιο Νικόλαο, οι υπόλοιποι λιμένες είναι ουσιαστικά ανενεργοί στην επιχειρηματικότητα. Στην νότια Κρήτη δε, δεν υπάρχει η ανάπτυξη που θα μπορούσε να υπάρχει και η εκμετάλλευση των διαδρόμων ναυσιπλοοίας.
Τι εννοούμε όμως με το Πράσινο Λιμένα, και πως επιτυγχάνεται;
Η γενική ιδέα της κατασκευής ενός πράσινου λιμανιού είναι η προσέγγιση της αειφόρου ανάπτυξης , όπου η αειφόρος ανάπτυξη μπορεί να οριστεί ως η κατάσταση στην οποία το λιμάνι μπορεί να καλύψει τις δικές του ανάγκες, χωρίς να θέτει σε κίνδυνο το μέλλον του (ESPO, 1995), ή ως μια διαδικασία αλλαγής στην οποία η εκμετάλλευση των πόρων, η κατεύθυνση των επενδύσεων, ο προσανατολισμός της τεχνολογικής ανάπτυξης, και οι θεσμικές αλλαγές βρίσκονται σε αρμονία και ενισχύουν τόσο τις τρέχουσες όσο και τις μελλοντικές δυνατότητες για την κάλυψη των ανθρώπινων αναγκών.
Στην ουσία, η αειφόρος ανάπτυξη αναγνωρίζει την αλληλεξάρτηση περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών συστημάτων και προωθεί την ισότητα, τη δικαιοσύνη και την παγκόσμια ιθαγένεια( Δείκτες Βιώσιμης Ανάπτυξης – Δείκτες ESG και άλλα πρότυπα). Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για τον έλεγχο των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στα λιμάνια και η μεταστροφή προς πράσινες πρακτικές είναι η τάση για τα λιμάνια σε όλον τον κόσμο, καθώς η πράσινη ανάπτυξη φαίνεται να αποτελεί τον τρόπο επιδίωξης οικονομικής ανάπτυξης, αποτρέποντας παράλληλα την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, την απώλεια βιοποικιλότητας και τη μη βιώσιμη χρήση φυσικών πόρων.
Ενώ δεν υπάρχει επίσημη οργάνωση που να πιστοποιεί ένα λιμάνι ως «πράσινο» , πολλά λιμάνια χρησιμοποιούν τον τίτλο ως μια στρατηγική μάρκετινγκ. Γίνεται προσπάθεια λοιπόν να βρεθεί ένα σημείο ισορροπίας μεταξύ περιβαλλοντικών επιπτώσεων (στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και η αποτελεσματική διαχείριση πόρων) και οικονομικής ανάπτυξης σε ότι αφορά στις λιμενικές δραστηριότητες, στις λειτουργίες και στη διαχείριση. Γενικότερα τα λιμάνια τα οποία ονομάζονται «πράσινα» είναι συνήθως λιμάνια που έχουν υλοποιήσει έργα και πρωτοβουλίες που αφορούν μόνο στην ποιότητα του αέρα και στην κλιματική αλλαγή ή/και εκείνα που χρησιμοποιούν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ή καθαρά καύσιμα για λιμενικές λειτουργίες, ενώ τείνει να παραγνωρίζεται η συνεισφορά λιμανιών που επενδύουν σε άλλα περιβαλλοντικά ζητήματα εξίσου σημαντικά, όπως η βυθοκόρηση, ή η διαχείριση αποβλήτων που δημιουργούνται από πλοία ή και από το ίδιο το λιμάνι .
Αξίζει να επισημανθεί ότι τα λιμάνια μεταξύ τους διαφέρουν σε μέγεθος, ενεργειακές απαιτήσεις και περιβαλλοντικές προτεραιότητες και επίσης βρίσκονται σε χώρες σε διαφορετικά επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης και με διαφορετική νομοθεσία, κι έτσι οι πρακτικές που ακολουθούνται από τις λιμενικές αρχές και τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα περιβαλλοντικά τους ζητήματα ποικίλουν έτσι ώστε να έχουν νόημα για το κάθε λιμάνι ξεχωριστά. Η έννοια του πράσινου λιμανιού λοιπόν νοείται καλύτερα ως ένα αόριστο όραμα με χαλαρό σύνολο διαφορετικών πρακτικών και μέτρων που στοχεύουν στη μετάβαση λιμανιών προς την αειφορία. Έτσι, η ενασχόληση με την ιδέα του πράσινου λιμανιού γίνεται τοπική πρακτική .
Οι κατηγορίες που αναλύονται για να καταστεί ένας Λιμένας Πράσινος αντιστοιχούν στις «10 προτεραιότητες των ευρωπαϊκών λιμένων» σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Θαλάσσιων Λιμένων (ESPO).
-ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΕΡΑ
-ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ
-ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ
-ΗΧΟΡΥΠΑΝΣΗ
-ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΙΣ ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
-ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΠΛΟΙΩΝ
-ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΥΔΑΤΩΝ
-ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ ΤΩΝ ΛΙΜΕΝΩΝ
-ΒΥΘΟΚΟΡΗΣΗ
-ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΛΙΜΕΝΑ
Στόχος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (2019) αποτελεί η μείωση των εκπομπών κατά 50% με 55% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990 έως το 2030, και η κλιματική ουδετερότητα ως το 2050, δηλαδή ο μηδενισμός των καθαρών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Πιο συγκεκριμένα για τη ναυτιλία, καθώς και για τον υπόλοιπο μεταφορικό κλάδο, αυτό σημαίνει μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου κατά 90% (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2020) και προς επίτευξη αυτού του στόχου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε έναν «αρχικό χάρτη πορείας των βασικών πολιτικών και μέτρων» που ανέμενε να ξεκινήσουν να υλοποιούνται από το 2020 και το 2021, ως ακολούθως (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2019):
Στρατηγική για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα
Πρόσκληση χρηματοδότησης για τη στήριξη της ανάπτυξης δημόσιων σημείων επαναφόρτισης και ανεφοδιασμού ως μέρος της υποδομής εναλλακτικών καυσίμων.
Αξιολόγηση των νομοθετικών επιλογών για την ενίσχυση της παραγωγής και της προσφοράς βιώσιμων εναλλακτικών καυσίμων για τους διάφορους τρόπους μεταφοράς.
Αναθεωρημένη πρόταση οδηγίας για τις συνδυασμένες μεταφορές.
Επανεξέταση της οδηγίας για τις υποδομές εναλλακτικών καυσίμων και το διευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών — Κανονισμός για τις μεταφορές.
Πρωτοβουλίες για την αύξηση και την καλύτερη διαχείριση της μεταφορικής ικανότητας των σιδηροδρόμων και των εσωτερικών πλωτών οδών.
Πρόταση για αυστηρότερα πρότυπα εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων για οχήματα με κινητήρα εσωτερικής καύσης.
Τοπικά η Περιφέρεια Κρήτης, οφείλει να εναρμονιστεί με τον νέο Κλιματικό Νόμο, και να προβλέψει στον Περιφερειακό Σχεδιασμό τις σχετικές δράσεις. Οι Φορείς διαχείρισης των Λιμένων πρέπει να υιοθετήσουν πρακτικές πρασινίσματος τους και για τους 10 άξονες, σε συνεργασία με τοπικούς φορείς.
Θα ήταν ελπιδοφόρο και παράλληλα πρωτοπόρο αν η Περιφέρεια Κρήτης, ως φορέας τοπικής αυτοδιοίκησης, σε συνεργασία με τους φορείς διοίκησης και ανάπτυξης των Λιμένων που χωροθετούνται σε αυτή, αλλά και με φορείς όπως τα Περιφερειακά τμήματα του ΤΕΕ, τους οικείους Δήμους και σχετικά Επιμελητήρια προχωρούσε σε σύσταση σχετικού αναπτυξιακού Παρατηρητηρίου Πράσινων Λιμένων, με σκοπό την μελέτη και ανάδειξη των τοπικών χαρακτηριστικών τους και τις ανάγκες δράσεων που θα τους καταστήσουν Πράσινους (με τοπικά χαρακτηριστικά), τόσο στην Βόρεια εμπορική πλευρά της, όσο και στην μη αναπτυγμένη Νότια.
Κάποιες πρακτικές σε αυτόν τον δρόμο θα μπορούσαν να είναι οι παρακάτω:
- Ρευματοδότηση Πλοίων από Ξηράς γνωστό και ως Cold Ironing
- Σύστημα Παρακολούθησης & Διαχείρισης Ενέργειας
- Σύστημα Φόρτισης Ηλεκτροκίνητων Οχημάτων και Φορτηγών
- Σύστημα Εναλλαγής Μπαταριών σε Πλοία και Οχήματα
- Σύστημα Αποθήκευσης και Παραγωγής Πράσινης Ενέργειας (Υδρογόνο, Βιομεθάνιο, ΑΠΕ)
- Μελέτες διαχείρισης των Λιμενικών Αποβλήτων με διαχωρισμό & κομποστοποίηση για παραγωγή φυσικού αερίου και χρήση του.
- Ανάπτυξη Φωτοβολταικών Πάρκων για κάλυψη ενεργειακών Αναγκών-Κυματική ενέργεια – Αιολική ενέργεια με ανεμογεννήτριες αστικού τύπου-παλμικές κτλ
- Αντικατάσταση λαμπτήρων Πυλώνων Φωτισμού για εξοικονόμηση ενέργειας
- Αναβάθμιση Ενεργειακής Κλάσης Κτιρίων
- Συστήματα γεωθερμίας ανοικτού κυκλώματος και χαμηλής ενθαλπίας
- Μονάδες αφαλάτωσης Θαλασσινού νέρού για την τροφοδότηση πλοίων
Εν τέλει η πράσινη ανάπτυξη των Λιμένων μας, θα προωθήσουν την περαιτέρω εμπορική ανάπτυξη, την Κρουαζιέρα και τον Βιώσιμο τουρισμό, και σίγουρα νέες μορφές επιχειρηματικότητας, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις προσέλκυσης νέου εργατικού δυναμικού και κεφαλαίων επένδυσης.
Τέλος, μπορεί να μην υπάρχει φορέας πιστοποίησης Πράσινων Λιμένων, αλλά υπάρχουν πρότυπα ISO Βιώσιμου Τουρισμού, Ανθρακικού αποτυπώματος, περιβαλλοντικής διαχείρισης, ενεργειακής διαχείρισης , δεικτών ESG τα οποία καταδεικνύουν τις προοπτικές προς ένα μονοπάτι βιώσιμης ανάπτυξης.