Ίσως έχετε ακούσει τον μύθο ότι οι άνθρωποι χρησιμοποιούν μόνο το 10% του εγκεφάλου τους .
Αυτό είναι προφανώς αναληθές – οι περισσότεροι χρησιμοποιούμε όλο το μυαλό μας, όλη την ώρα. Αλλά στις περιπτώσεις ανθρώπων που έχουν επιβιώσει από εγκεφαλικό επεισόδιο, τραυματικές εγκεφαλικές κακώσεις ή χειρουργικές επεμβάσεις αφαίρεσης όγκων, τα πράγματα δεν είναι τόσο ξεκάθαρα.
Από πολλές περιπτώσεις σαν τις παραπάνω βγαίνει το συμπέρασμα ότι ένας άνθρωπος δεν χρειάζεται στην πραγματικότητα το 100% του εγκεφάλου του για να ζήσει ή ακόμη και για να λειτουργήσει κανονικά. Επομένως, πόσο μεγάλο μέρος του εγκεφάλου μας χρειαζόμαστε για να επιβιώσουμε; – αναρωτιέται το LiveScience.
Οι νευροεπιστήμονες εξακολουθούν να διερευνούν αυτό το ερώτημα και πιθανότατα δεν υπάρχει μια ξεκάθαρη απάντηση. Το πόσο καλά τα πάει ένα άτομο μετά από μια εγκεφαλική βλάβη – ή όταν αφαιρεθεί εντελώς ένα μέρος του εγκεφάλου του – μπορεί να εξαρτάται από μια πληθώρα παραγόντων, όπως η περιοχή του εγκεφάλου που επηρεάστηκε, ο τρόπος και ο λόγος που επηρεάστηκε η περιοχή αυτή και η ηλικία του ατόμου όταν υπέστη την εγκεφαλική βλάβη. Αλλά μερικές από τις απαντήσεις που έχουν ήδη δοθεί στο ερώτημα, σίγουρα θα σας εκπλήξουν.
Φυσιολογική ζωή με έναν μη φυσιολογικό εγκέφαλο
Πάρτε την περίπτωση της E.G, που ανακάλυψε κατά τύχη ότι της έλειπε ολόκληρος ο αριστερός κροταφικός λοβός, ένα μεγάλο τμήμα του εγκεφάλου που βρίσκεται κοντά στο αυτί και είναι υπεύθυνο για την ακουστική επεξεργασία, τη μνήμη και τη γλώσσα. Οι γιατροί πιστεύουν ότι η ανωμαλία προήλθε από μια κύστη που αναπτύχθηκε νωρίς στην παιδική της ηλικία και προκάλεσε εγκεφαλική βλάβη.
Παρά το γεγονός ότι της έλειπε ένα μεγάλο κομμάτι του εγκεφάλου της, η E.G. ζούσε μια εντελώς κανονική ζωή. Ενώ ο αριστερός κροταφικός λοβός στεγάζει μερικά από τα κρίσιμα γλωσσικά κέντρα του εγκεφάλου, η ίδια μπορούσε να διαβάζει κανονικά, είχε ένα λεξιλόγιο άνω του μέσου όρου και μιλούσε ακόμη και ρωσικά ως δεύτερη γλώσσα.
Η Evelina Fedorenko, αναπληρώτρια καθηγήτρια εγκεφαλικών και γνωστικών επιστημών στο ΜΙΤ, διαπίστωσε ότι ο εγκέφαλος της E.G είχε επανασυνδεθεί ώστε να αναπληρώσει την περιοχή που έλειπε. Ενώ οι εργασίες που σχετίζονται με τη γλώσσα θα «φώτιζαν» τον αριστερό κροταφικό λοβό σε άτομα με τυπικούς εγκεφάλους, η νευρωνική δραστηριότητα που σχετίζεται με τη γλώσσα είχε μεταφερθεί στη δεξιά πλευρά του εγκεφάλου της E.G.
Ζώντας με μισό εγκέφαλο
Ο εγκέφαλος είναι τόσο ευέλικτος που ορισμένοι άνθρωποι μπορούν να ζήσουν ακόμη και αν τους λείπει ο… μισός. Ο Δρ. William Bingaman, νευροχειρουργός στην Cleveland Clinic, έχει πραγματοποιήσει πάνω από 500 ημισφαιρεκτομές, χειρουργικές επεμβάσεις όπου η μία πλευρά του εγκεφάλου αποσυνδέεται. Οι ημισφαιρεκτομές πραγματοποιούνται σε σοβαρές περιπτώσεις επιληψίας που δεν ανταποκρίνονται σε άλλες θεραπείες.
Σε αυτή τη διαδικασία, οι χειρουργοί αποσυνδέουν τις νευρικές ίνες που συνδέουν τη μία πλευρά του εγκεφάλου με την άλλη και με το υπόλοιπο σώμα, γεγονός που σταματά τη λειτουργία αυτής της πλευράς του εγκεφάλου. Το αποσυνδεδεμένο ημισφαίριο παραμένει στη θέση του, επειδή η αφαίρεσή του απαιτεί μια πιο επικίνδυνη χειρουργική επέμβαση με περισσότερες πιθανές επιπλοκές.
«Είχα ασθενείς με ημισφαιρεκτομή που πήγαν στο κολέγιο, παντρεύτηκαν, έκαναν παιδιά, έκαναν οικογένεια και ήταν γνωστικά εντελώς φυσιολογικοί με τη μία πλευρά του εγκεφάλου», λέει ο Bingaman. «Πώς συμβαίνει αυτό; Δεν το καταλαβαίνουμε».
Τα απαραίτητα μέρη του εγκεφάλου
Υπάρχουν όμως και μέρη του εγκεφάλου που ο Bingaman δεν αγγίζει, όπως το εγκεφαλικό στέλεχος, τον θάλαμο ή τα βασικά γάγγλια. Πρόκειται για δομές βαθιά μέσα στον εγκέφαλο που είναι υπεύθυνες για τις βασικές λειτουργίες της αναπνοής και του καρδιακού ρυθμού, την αισθητηριακή επεξεργασία και τον κινητικό έλεγχο, αντίστοιχα – και είναι απαραίτητες για την επιβίωση.
«Τα εγκεφαλικά επεισόδια εγκεφαλικού στελέχους θα σκοτώσουν τους ανθρώπους τις περισσότερες φορές», εξηγεί η Fedorenko. Τα εγκεφαλικά επεισόδια ή τραύματα από τα οποία οι άνθρωποι αναρρώνουν τείνουν να συμβαίνουν στο εξωτερικό στρώμα του εγκεφάλου, τον φλοιό. Η ηλικία του ατόμου μπορεί επίσης να παίξει μεγάλο ρόλο στο βαθμό της ανάρρωσής του. «Σε γενικές γραμμές, όσο νωρίτερα πάθετε εγκεφαλική βλάβη, τόσο καλύτερα θα είστε», λέει. Για παράδειγμα, οι ημισφαιρεκτομές έχουν καλύτερα αποτελέσματα σε παιδιά κάτω των 2 ετών. Μια εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα είναι η βλάβη στην παρεγκεφαλίδα, μια περιοχή του εγκεφάλου που είναι απαραίτητη για την κίνηση, την ισορροπία και τον συντονισμό. Η βλάβη της παρεγκεφαλίδας στα παιδιά τείνει να οδηγεί σε πιο σοβαρά προβλήματα, επειδή αναπτύσσεται γρήγορα κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και παίζει βασικό ρόλο σε πολλά στάδια της ανάπτυξης.
Ακόμα κι έτσι, έχουν καταγραφεί περιπτώσεις ανθρώπων χωρίς παρεγκεφαλίδα. Μια γυναίκα έφτασε 20 ετών πριν μάθει ότι είχε γεννηθεί χωρίς παρεγκεφαλίδα, αν και είχε προβλήματα τόσο με την ομιλία όσο και με την κίνηση. Πολλές εγκεφαλικές ανωμαλίες εντοπίζονται μόνο κατά τη διάρκεια άσχετων απεικονιστικών εξετάσεων.
