Δεν γνωρίζει σύνορα, πετά πάνω και πέρα από ζώνες πυρός και ενίοτε φέρνει κοντά προαιώνιους εχθρούς.
Η τυτώ, ένα αναπάντεχο σύμβολο ισραηλινο-αραβικής συμφιλίωσης, προσέλκυσε διεθνή προσοχή, και μάλιστα στην Ελλάδα.
Ειδικοί από 12 χώρες συναντήθηκαν στην Ελλάδα την περασμένη εβδομάδα με βασικό ζητούμενο την προσπάθεια προστασίας του εντυπωσιακού αυτού αρπακτικού που έγινε πριν από δεκαετίες η αφορμή μιας ασυνήθιστης ισραηλινο-ιορδανικής συνεργασίας.
Η τυτώ, με το πρόσωπο σε σχήμα καρδιάς, είναι ένας αδίστακτος θηρευτής, ένα πετούμενο παρασιτοκτόνο, προστατεύει τις καλλιέργειες από τρωκτικά και άλλα ενοχλητικά –έως καταστροφικά– παράσιτα γης.
«Ενα ζευγάρι από το συγκεκριμένο είδος κουκουβάγιας τρώει μεταξύ 2.000 και 6.000 τρωκτικά ετησίως, επιτρέποντας στους αγρότες την παύση χρήσης παρασιτοκτόνων», εξηγεί ο Γιόσι Λέσεμ, ομότιμος καθηγητής στη Σχολή Ζωολογίας του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ.
Ωστόσο, καθώς οι σύγχρονες τεχνικές δόμησης εξαλείφουν τις γωνίες και τις σχισμές που προστατεύουν τις φωλιές τους, οι πληθυσμοί τους έχουν μειωθεί.
Οι πρωτοβουλίες διατήρησης αποσκοπούν στην προστασία της τυτώς από την αστική υπερβολή και αυθαιρεσία, με τη δημιουργία δικτύων τεχνητών φωλιών και τον περιορισμό χρήσης φυτοφαρμάκων και τρωκτικοκτόνων που δηλητηριάζουν τα θαυμαστά αυτά αρπακτικά και τα οικοσυστήματά τους.
«Από 14 τεχνητά κυτία σε ένα κιμπούτς, αναπτύχθηκε ένα εθνικό πρότζεκτ με 5.000 ξύλινες φωλιές σε Ισραήλ και στα συνεργαζόμενα με αυτό κράτη, Ιορδανία, Παλαιστίνη, Κύπρο και Μαρόκο», λέει ο Λέσεμ.
Το 2002, ο ίδιος άρχισε να συνεργάζεται με τον στρατηγό εν αποστρατεία Μανσούρ Αμπού Ρασίντ για τη μεταφορά των ειδικών αυτών κυτίων από κόντρα πλακέ στην Ιορδανία.
Ο Αμπού Ρασίντ, από την πλευρά του, συνέβαλε στην επέκταση του προγράμματος στην Ιορδανία με τη χρήση ραδιοπομπών για την παρακολούθηση των πτηνών.
«Οι κουκουβάγιες δεν γνωρίζουν σύνορα – πετούν μεταξύ Ιορδανίας, Παλαιστίνης και Ισραήλ», λέει ο Λεσέμ. «Συμβολίζουν τη συνεργασία».
Πρόκειται για μια κρίσιμη περιοχή για την προστασία κάθε είδους πτηνού, καθώς αποτελεί «σταυροδρόμι» στις μακρινές αποδημητικές διαδρομές τους.
Οι Αραβες και οι Ισραηλινοί επιστήμονες συνέχισαν τη συνεργασία τους ακόμη και σε περιόδους έντασης ή και σύγκρουσης, συμπεριλαμβανομένου του τελευταίου πολέμου στη Γάζα. Οταν οι συνθήκες δεν το επιτρέπουν, «συναντιούνται» σε διαδικτυακά φόρα και διεθνή συνέδρια.
Σύμφωνα με τους αξιωματούχους του συνεδρίου, η κύρια συνέπεια του πολέμου στο διακρατικό αυτό πρόγραμμα είναι η μεγάλη έκταση της καταστροφής στον Λίβανο, όπου κάηκαν περιοχές φωλεοποίησης και τεχνητές φωλιές.
«Δεν σταματάμε ποτέ, απλώς συνεχίζουμε», διαμηνύει ο Λέσεμ. «Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αυτό το πρόγραμμα είναι επιτυχημένο».
Μια άλλη, διαχρονική πρόκληση για το πρόγραμμα είναι οι δεισιδαιμονίες που συνδέονται με τις κουκουβάγιες στη Μέση Ανατολή, όπου συχνά τα σύμβολα αυτά σοφίας για την Αρχαία Ελλάδα θεωρούνται προάγγελοι κακοτυχίας. Κι αυτό, σύμφωνα με μία από τις θεωρίες, επειδή συχνά προσελκύονται από το φως των σπιτιών κατά τη διάρκεια των νυχτερινών αγρυπνιών για τους ετοιμοθάνατους.
Στην Ιορδανία, όπως λέει ο Αμπού Ρασίντ, επιστρατεύτηκαν έως και οι ιμάμηδες για να διαλύσουν τις παρωχημένες αυτές αντιλήψεις κυρίως της υπαίθρου.
«Ξεκινήσαμε προγράμματα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σε σχολεία και πανεπιστήμια, εμπλέκοντας τις τοπικές κοινότητες. Εντάξαμε στην προσπάθεια τις ενώσεις γυναικών, επειδή επηρεάζουν τις οικογένειες και τις κοινότητες», λέει. «Τα παιδιά άρχισαν να ζωγραφίζουν εικόνες με την τυτώ».
Ο ίδιος και ο Λέσεμ, αμφότεροι στην όγδοη δεκαετία της ζωής τους και θιασώτες της αντίληψης πως η επιστήμη προσφέρει μοναδικές ευκαιρίες συνεργασίας, ακόμη και συμφιλίωσης, έχουν παρουσιάσει την πρωτοβουλία τους για την τυτώ σε παγκόσμιους ηγέτες, όπως ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ, η πρώην καγκελάριος της Γερμανίας Ανγκελα Μέρκελ και ο πάπας Φραγκίσκος.
Πρώην διευθυντής των στρατιωτικών πληροφοριών της Ιορδανίας και ανώτερος διαπραγματευτής στις ειρηνευτικές συμφωνίες Ιορδανίας – Ισραήλ στα μέσα της δεκαετίας του 1990, ο απόστρατος στρατηγός έχει αφιερώσει τη ζωή του μετά τον στρατό σε ειρηνευτικές πρωτοβουλίες.
«Είναι ένα νυχτόβιο πουλί που περιβάλλεται από μυστήριο και δεισιδαιμονίες, αλλά είναι συναρπαστικό», περιγράφει ο Ελβετός επιστήμονας Αλεξάντρ Ρουλέν. «Είναι ένα από τα μοναδικά νυχτερινά αρπακτικά που είναι λευκό. Γιατί λευκό; Οι έρευνες υποδεικνύουν ότι τα λευκό πτέρωμά τους αντανακλά το φως του φεγγαριού, δημιουργώντας μια απόκοσμη εμφάνιση που αιφνιδιάζει τα θηράματα».
Οι κουκουβάγιες έχουν και κοντινή όραση, καθώς περιστρέφουν το κεφάλι τους έως και 270 μοίρες, πολύ περισσότερο από τις 170 μοίρες του ανθρώπου. Οι απόκοσμες κραυγές τους –σε αντίθεση με τους ηπιότερους ήχους άλλων ειδών κουκουβάγιας– ενισχύουν τη φήμη τους ως τρομερών θηρευτών.
«Αυτό το πουλί είναι ευρέως διαδεδομένο παγκοσμίως. Το μοντέλο που εφαρμόσαμε μπορεί να επαναληφθεί σε πολλές άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ασίας», λέει ο Ρουλέν, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Λωζάννης, προσθέτοντας πως τα προγράμματα φωλεοποίησης κερδίζουν έδαφος στην Ευρώπη, βοηθώντας τους πληθυσμούς να ανακάμψουν.
Το συνέδριο στην Ελλάδα, το οποίο ολοκληρώθηκε την Παρασκευή, ήταν το τρίτο του είδους του από το 2018, όταν οι συμμετέχοντες προέρχονταν από μόλις τέσσερις χώρες. Φέτος, στους νέους συμμετέχοντες περιλαμβάνονταν η Γερμανία, η Γεωργία και η Ουκρανία. Οι διοργανωτές ελπίζουν να υποδεχθούν αντιπροσωπείες από δεκάδες ακόμη χώρες στη συνάντηση του επόμενου έτους στη Γενεύη της Ελβετίας.
