Όταν τον Ιανουάριο του 1568, έφτασε ο Ισπανός θαλασσοπόρος Αλβάρο ντε Μεντάνια στην ατόλη Νούι στον Ειρηνικό Ωκεανό -κάπου μεταξύ Χαβάης και Αυστραλίας- το χαρτογράφησε ως «νησί του Ιησού». Ήταν το πρώτο νησί του νησιωτικού συμπλέγματος Τουβαλού που πάτησε Ευρωπαίος. Ύστερα από σχεδόν 450 χρόνια, το νησιωτικό κράτος -πλέον- Τουβαλού κινδυνεύει να «ξαναχαθεί» από τον χάρτη δια παντός.
Σήμερα, το Τουβαλού είναι ένα από τα πιο απομονωμένα κράτη στον κόσμο και το τρίτο μικρότερο σε πληθυσμό, μετά το Βατικανό και το Ναούρου, με μόλις 11.900 κατοίκους. Η έκτασή του είναι μόλις 26 τ.χλμ., δηλαδή λίγο μικρότερο ακόμα και από τη Γαύδο!
Ενώ λοιπόν, ακόμα και στη Γαύδο το ανώτερο υψόμετρο φτάνει τα 217 μέτρα, στο Τουβαλού το μεγαλύτερο «βουνό» είναι μόλις… 4,6 μέτρα. Οι κλιματικές εξελίξεις, όμως, καθιστούν τέτοια μορφολογία πολύ ανεπαρκή για την επιβίωση του μικροσκοπικού έθνους.
H θάλασσα ανεβαίνει επικίνδυνα
Πριν λίγες μέρες, στην εναρκτήρια ομιλία της στον 14ο διάλογο για το κλίμα στο Πέτερσμπεργκ, η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Annalena Baerbock τόνισε τις υπαρξιακές απειλές που αντιμετωπίζουν ορισμένα αναπτυσσόμενα μικρά νησιωτικά κράτη.
Ειδικότερα, οι συμμετέχοντες συζήτησαν την εφαρμογή της απόφασης COP 27 της Σύμβασης-Πλαίσιο του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή σχετικά με την οικονομική στήριξη για την αντιμετώπιση των απωλειών και των ζημιών που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή. Ο διάλογος αυτός είναι μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε η Γερμανία από το 2010.
Νησί Νούι, 19ος αιώνας (Wikipedia)
Γιατί όμως υπάρχει ιδιαίτερη ανησυχία για το Τουβαλού; Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (Απρίλιος 2023), η μέση στάθμη της θάλασσας συνέχισε να αυξάνεται το 2022, φτάνοντας σε νέο υψηλό ρεκόρ από το 1993. Ο ρυθμός ανόδου της στάθμης της θάλασσας έχει διπλασιαστεί μεταξύ της πρώτης δεκαετίας των δορυφορικών λήψεων (1993-2002, 2,27 mm ανά έτος) και της τελευταίας (2013-2022, 4,62 mm ανά έτος).
Για τη περίοδο 2005-2019, η συνολική απώλεια πάγου γης από τους παγετώνες, τη Γροιλανδία και την Ανταρκτική συνέβαλε κατά 36% στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας, ενώ η υπερθέρμανση των ωκεανών συνέβαλε κατά 55%. Οι διακυμάνσεις στην αποθήκευση νερού της ξηράς συνέβαλαν λιγότερο από 10%.
Ωστόσο, αυτή η άνοδος της στάθμης της θάλασσας επηρεάζει θανάσιμα συγκεκριμένες περιοχές του πλανήτη. Στον Ειρηνικό, οι νησιωτικές χώρες της ατόλης του Τουβαλού, του Κιριμπάτι και των Νήσων Μάρσαλ θα γίνουν ακατοίκητες προτού βυθιστούν από την άνοδο του θαλασσινού νερού, σύμφωνα με επιστήμονες.
Μέχρι τα μέσα του 21ου αιώνα θα είναι μη κατοικήσιμο
Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο του γερμανικού ιδρύματος Robert Bosch Stiftung Bernhard Straub, αυτή θα είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που η κλιματική κρίση -ή ακριβέστερα, η συλλογική αδράνεια πολλών εθνών για την αποτροπή αυτής της κρίσης- θα καταστήσει πολλές κυρίαρχες χώρες μη κατοικήσιμες μέχρι τα μέσα του 21ου αιώνα.
Το Ίδρυμα Robert Bosch, το Παγκόσμιο Κέντρο για την Κλιματική Κινητικότητα και η Πρωτοβουλία Ανερχόμενων Εθνών, ζητάνε επειγόντως από τη Γερμανία να ηγηθεί παγκοσμίως μιας προσπάθειας να καταστήσει το μέλλον των νησιωτικών χωρών του Ειρηνικού σε κεντρικό θέμα της εξωτερικής πολιτικής για το κλίμα.
Την ίδια μοίρα με το Τουβαλού, θα έχουν το Κιριμπάτι και τα Νησιά Μάρσαλ. Αυτό που είναι ιδιαίτερα τραγικό για τον Bernhard Straub είναι ότι αυτά τα αναπτυσσόμενα νησιωτικά κράτη του Ειρηνικού δεν ευθύνονται για την κλιματική καταστροφή που αντιμετωπίζει ο πλανήτης, συμβάλλοντας λιγότερο από το 0,03% των παγκόσμιων εκπομπών άνθρακα.
Ψευδολύσεις και λύσεις
Οι άνθρωποι του Τουβαλού ανησυχούν ότι η κλιματική αλλαγή, έχει ξεχαστεί και ότι τόσο το κράτος τους όσο και άλλα νησιωτικά έθνη μπορεί να γίνουν «πιόνια» σε έναν παγκόσμιο ανταγωνισμό μεταξύ Κίνας και OHE, όπως είχε δηλώσει το 2022 ο υπουργός Εξωτερικών του Τουβαλού Σάιμον Κόφε.
Ο Simon Kofe είπε στο Reuters ότι ο ανταγωνισμός των υπερδυνάμεων ήταν ανησυχητικός, αποσπώντας την προσοχή από την κλιματική αλλαγή, την προτεραιότητα για τα νησιά του Ειρηνικού που κινδυνεύουν από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
Με τους κλιματολόγους να προβλέπουν ότι η νησιωτική χώρα θα έχει βουλιάξει στον Ειρηνικό μέχρι τα τέλη του αιώνα, το μικρό Τουβαλού σχεδιάζει να δημιουργήσει ένα ψηφιακό αντίγραφο του εαυτού του προκειμένου να διαφυλάξει την ιστορία, την ταυτότητα και την εθνική του κυριαρχία.
Το Τουβαλού θα γίνει έτσι η πρώτη ψηφιοποιημένη χώρα στο metaverse –μια μετεξέλιξη του Διαδικτύου που βασίζεται στην εικονική πραγματικότητα- δήλωσε πέρυσι στη σύνοδο για το κλίμα COP27 ο Κόφε.
Tuvalu (Josh Orter, Rising Nations Initiative Heritage Project)
Το πρόγραμμα ψηφιοποίησης, είχε πει ο Κόφε, είναι η μόνη λύση προκειμένου να συνεχίσει να λειτουργεί το Τουβαλού ως κράτος ακόμα κι αν εξαφανιστεί από τον χάρτη. Βασικό μέλημα της κυβέρνησης είναι να διασφαλίσει ότι το Τουβαλού και τα θαλάσσια σύνορά του θα συνεχίσουν να αναγνωρίζονται ακόμα κι αν η χώρα βυθιστεί.
Ωστόσο, πέραν αυτών το «ψηφιακών λύσεων», σύμφωνα με τον πρωθυπουργό του Τουβαλού Kausea Natano, που παρεβρέθηκε στο Πέτερσμπεργκ «η εύρεση της σωστής λύσης θα απαιτήσει πολιτική δεξιότητα και ενσυναίσθηση, ξεκινώντας με την αναγνώριση ότι μια κατάσταση που προκαλείται παγκοσμίως πρέπει επίσης να έχει μια παγκόσμια, δίκαιη και ισότιμη λύση».
Έτσι, η Πρωτοβουλία Αναδυόμενων Εθνών, το Παγκόσμιο Κέντρο για την Κλιματική Κινητικότητα και το Ίδρυμα Ρόμπερτ Μπος προτρέπουν τη γερμανική κυβέρνηση να εξετάσει τις ακόλουθες ενέργειες: «Με την ιεράρχηση αυτών των τομέων πολιτικής, η Γερμανία μπορεί να βοηθήσει στην προστασία του κράτους, της κυριαρχίας, των δικαιωμάτων και της πολιτιστικής κληρονομιάς αναπτυσσόμενων μικρών νησιών του Ειρηνικού, όπως το Τουβαλού, ενώ παράλληλα πιέζει προς τα εμπρός την κλιματική δικαιοσύνη και αντιμετωπίζει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Αυτές οι προσπάθειες θα είναι βασικές για την υποστήριξη των πληττόμενων κοινοτήτων μέσω του πρωτοφανούς ταξιδιού προσαρμογής τους».
