Στην προσπάθεια να αντιμετωπίσουμε την κλιματική κρίση, υπάρχουν κάποιες πραγματικότητες με τις οποίες πρέπει ήδη να συμβιβαστούμε. Η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει με επιταχυνόμενο ρυθμό – η εκτίμηση για τις ακτές των ΗΠΑ είναι άνοδος των υδάτων κατά 25 με 30 εκατοστά μέχρι το 2050. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ έχει προειδοποιήσει ότι ολόκληρες κοινότητες και χώρες θα μπορούσαν να εξαφανιστούν τις επόμενες δεκαετίες – ο κίνδυνος είναι ιδιαίτερα υψηλός για τα περίπου 900 εκατομμύρια ανθρώπων που ζουν σε παράκτιες ζώνες με χαμηλό υψόμετρο.
Πολλές από αυτές τις ευάλωτες κοινότητες έχουν ήδη βιώσει καταστροφικές πλημμύρες. Αντί όμως να χτίζουν θαλάσσια τείχη για να προσπαθήσουν να κρατήσουν το νερό μακριά ή να υψώνουν τα σπίτια σε πασσάλους, ορισμένοι αρχιτέκτονες σχεδιάζουν ένα μέλλον στο οποίο θα ζούμε με το νερό – και πάνω σε αυτό.
Μια νέα έκθεση στο Nieuwe Instituut του Ρότερνταμ στην Ολλανδία, με τίτλο «Water Cities Rotterdam», παρουσιάζει το έργο του NLÉ, ενός αρχιτεκτονικού γραφείου με έδρα το Άμστερνταμ και το Λάγος της Νιγηρίας και με επικεφαλής τον Kunlé Adeyemi, το οποίο ερευνά και δοκιμάζει την πλωτή αρχιτεκτονική σε όλο τον κόσμο. Μια σειρά από πλωτά περίπτερα, βασισμένα στο πρότζεκτ Makoko Floating School του γραφείου, έχουν τοποθετηθεί στις λίμνες του μουσείου.
Το Μακόκο είναι μια κεντρική συνοικία του Λάγος, όπου χιλιάδες άνθρωποι ζουν σε άτυπες ξύλινες κατασκευές χτισμένες σε πασσάλους στη λιμνοθάλασσα. Εμπνευσμένος από τον οικισμό, ο Adeyemi έχτισε ένα σχολείο για τους κατοίκους του το 2012.
Το έναυσμα ήταν μια τεράστια πλημμύρα που έπληξε το Λάγος το 2011, εξηγεί ο αρχιτέκτονας στο CNNi: «Ολόκληροι δρόμοι καλύφθηκαν από νερό και συνειδητοποίησα ότι οι πόλεις πρόκειται να πλημμυρίσουν, αλλά οι άνθρωποι του Μακόκο είχαν ήδη προσαρμοστεί. Ήταν σαν μια επιφοίτηση».
Το τριγωνικό ξύλινο σχολείο ήταν προσβάσιμο με βάρκα και περιλάμβανε προστατευμένες αίθουσες διδασκαλίας και έναν κοινόχρηστο χώρο παιχνιδιού για δεκάδες παιδιά. Αντί να στέκεται σε πασσάλους, η κατασκευή επέπλεε σε μια βάση από πλαστικά βαρέλια.
Το σύστημα MFS
Μαθαίνοντας από αυτό το έργο και από τη συνεχιζόμενη έρευνα – μεγάλο μέρος της οποίας περιλαμβάνεται στο νέο του βιβλίο, «African Water Cities» – το γραφείο του Adeyemi ανέπτυξε το Makoko Floating System (MFS), μια ομάδα βιώσιμων ξύλινων κατασκευών που μπορούν να συναρμολογηθούν και να αποσυναρμολογηθούν γρήγορα όπου και όταν χρειάζεται.
Το MFS αποτελείται από προκατασκευασμένα, επίπεδα μέρη που μπορούν να συναρμολογηθούν από μια ομάδα πέντε ατόμων μέσα σε δύο εβδομάδες, χωρίς βαρύ εξοπλισμό ή γερανούς.
«Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε μια συμπεριληπτική λύση που δεν αφήνει κανέναν πίσω σε αυτή τη φάση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή», τονίζει ο Adeyemi.
Ο αρχιτέκτονας έχει κάνει κατασκευές με το MFS σε διάφορες χώρες – μεταξύ των οποίων η Ιταλία, το Βέλγιο και η Κίνα – προκειμένου να το δοκιμάσει σε διαφορετικές κλιματικές και υδάτινες συνθήκες.
Μία από αυτές είναι ένα πλωτό πολιτιστικό κέντρο που δημιουργήθηκε το 2021 στο Μιντέλο, μια πόλη – λιμάνι Πράσινο Ακρωτήριο, στις ακτές της Δυτικής Αφρικής. Απλωμένο σε τρία τριγωνικά περίπτερα από ξύλο και ατσάλι, περιλαμβάνει έναν χώρο παραστάσεων, μπαρ, καντίνα και ένα στούντιο ηχογράφησης που επιπλέει στη θάλασσα και συνδέεται με την ακτή μέσω ενός διαδρόμου.
Πλωτή γειτονιά στο Ρότερνταμ
Το Ρότερνταμ, όπου εκτίθεται η δουλειά του Adeyemi, είναι η πιο ευάλωτη πόλη της Ολλανδίας στην άνοδο των υδάτων. Με το 90% της πόλης να βρίσκεται κάτω από τη στάθμη της θάλασσας, το θέαμα της πλωτής αρχιτεκτονικής δεν είναι κάτι καινούργιο.
Ένα έργο που ολοκληρώθηκε φέτος, με την ονομασία Nassauhaven, περιλαμβάνει 17 πλωτές κατοικίες που δημιουργήθηκαν από το γραφείο Public Domain Architects (PDA). Το σχέδιο κέρδισε έναν διαγωνισμό των αρχών της πόλης για την ανάπτυξη ενός πιλοτικού σχεδίου πλωτής αρχιτεκτονικής που θα μπορούσε να εξασφαλίσει το μέλλον του Ρότερνταμ. Ένα πλωτό συγκρότημα γραφείων και ένα πλωτό αγρόκτημα έχουν επίσης ανοίξει στην πόλη τα τελευταία χρόνια.
Το Nassauhaven προωθήθηκε ως η πρώτη πλωτή οικιστική περιοχή της πόλης. Με τα σπίτια του τοποθετημένα σε μια τακτοποιημένη σειρά, το έργο αναφέρεται ως «πλωτός δρόμος». Τα ξύλινα σπίτια κάθονται πάνω σε πλωτήρες από τσιμέντο που στηρίζονται με στύλους στον πυθμένα του λιμανιού. Ανεβαίνουν και πέφτουν απαλά με τις καθημερινές παλίρροιες, ενώ παραμένουν σταθερά και άνετα για τους κατοίκους. Τα κτίρια έχουν σχεδιαστεί ώστε να είναι ενεργειακά ουδέτερα, με ηλιακούς συλλέκτες και θέρμανση με βιομάζα.
Το γραφείο PDA εργάζεται σε περισσότερα πλωτά έργα στο Ρότερνταμ, αλλά και στο Μπαγκλαντές, ενώ ελπίζει να επεκτείνει το πιλοτικό πρόγραμμα του Nassauhaven.
«Τώρα θα θέλαμε να κάνουμε μια μικρή πλωτή συνοικία 100 κατοικιών περίπου», δηλώνει ο CEO της εταιρείας Pieter Figdor.
Ο Adeyemi έχει παρόμοια σχέδια για μια γειτονιά στο Άμστερνταμ, όπου ήδη υπάρχουν κοινότητες με πλωτά σπίτια, που θα περιλαμβάνει και πολυώροφα κτίρια.
Ο Adeyemi πιστεύει ότι, μέχρι στιγμής, δεν έχει γίνει αρκετή έρευνα για το πώς θα μπορούσαμε να χτίσουμε και να ζήσουμε πάνω στο νερό, το οποίο αποτελεί το 70% της επιφάνειας της Γης. Το έργο που παρουσιάζεται στο Nieuwe Instituut και στο νέο βιβλίο του αρχιτέκτονα, έχει ως στόχο να αρχίσει να καλύπτει αυτό το κενό.
«Στο εγγύς μέλλον, ο ανθρώπινος πολιτισμός θα ζει περισσότερο πάνω στο νερό», δήλωσε ο ίδιος. «Γιατί να πολεμήσεις το νερό όταν μπορείς να μάθεις να ζεις μαζί του;»
