Το ήπαρ ή συκώτι είναι ένα από τα πιο δραστήρια και ανθεκτικά όργανα του ανθρώπινου σώματος, με καθοριστικό ρόλο στην αποτοξίνωση επιβλαβών ουσιών, τη χώνευση, την αποθήκευση θρεπτικών συστατικών και τη ρύθμιση του μεταβολισμού.
Ωστόσο, παρά την αξιοθαύμαστη ικανότητά του να αναγεννάται, το ήπαρ δεν είναι άφθαρτο. Πολλές καθημερινές συνήθειες, που συχνά περνούν απαρατήρητες, μπορούν με τον καιρό να προκαλέσουν βλάβες, οι οποίες εξελίσσονται σε σοβαρές καταστάσεις όπως η κίρρωση ή ακόμα και η ηπατική ανεπάρκεια.
Παρόλο που πολλοί συσχετίζουν τις ηπατικές παθήσεις αποκλειστικά με το αλκοόλ, το πρόβλημα δεν περιορίζεται εκεί. Υπάρχουν πέντε διαδεδομένες συνήθειες, καθημερινές για πολλούς, που μπορούν να υπονομεύσουν αθόρυβα την υγεία του ήπατος, σύμφωνα με το The Conversation.
1. Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
Το αλκοόλ θεωρείται ευρέως η κύρια αιτία ηπατικής βλάβης. Το ήπαρ εργάζεται σκληρά για να το μεταβολίσει και να το αποβάλει από τον οργανισμό – αλλά όταν η κατανάλωση είναι υπερβολική, δημιουργούνται τοξικά υποπροϊόντα που καταστρέφουν τα ηπατικά κύτταρα. Η νόσος εξελίσσεται σταδιακά: αρχικά εμφανίζεται συσσώρευση λίπους γύρω από και μέσα στο συκώτι, κατάσταση που είναι αναστρέψιμη εφόσον διακοπεί η κατανάλωση αλκοόλ. Αν όμως συνεχιστεί, προκαλείται αλκοολική ηπατίτιδα, με φλεγμονή και δημιουργία ουλώδους ιστού. Σε πιο προχωρημένο στάδιο, η κίρρωση δυσχεραίνει σοβαρά τη λειτουργία του οργάνου και είναι δύσκολο να αντιστραφεί, αν και η διακοπή του αλκοόλ μπορεί να περιορίσει περαιτέρω ζημιά. Ακόμα και η μέτρια κατανάλωση επί σειρά ετών προκαλεί προβλήματα, ειδικά αν συνδυάζεται με παχυσαρκία ή φαρμακευτική αγωγή. Οι ειδικοί συνιστούν να μην καταναλώνουμε πάνω από 14 μονάδες αλκοόλ την εβδομάδα, και να περιλαμβάνουμε ενδιάμεσες μέρες αποχής ώστε να έχει το συκώτι χρόνο να αναρρώσει.
2. Κακή διατροφή
Δεν χρειάζεται να πίνει κανείς για να έχει προβλήματα στο συκώτι. Η συσσώρευση λίπους λόγω κακής διατροφής οδηγεί σε μια πάθηση που σήμερα ονομάζεται μεταβολικά σχετιζόμενη στεατωτική νόσος του ήπατος (MASLD), παλαιότερα γνωστή ως μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος (NAFLD). Το υπερβολικό λίπος εμποδίζει τη λειτουργία του οργάνου και προκαλεί φλεγμονή, ουλές και τελικά κίρρωση. Παράγοντες κινδύνου είναι η παχυσαρκία (κυρίως το κοιλιακό λίπος), η υπέρταση, ο διαβήτης και η υψηλή χοληστερόλη. Τροφές με πολλά κορεσμένα λιπαρά (κόκκινο κρέας, τηγανητά, επεξεργασμένα σνακ) αυξάνουν τα λίπη στο ήπαρ. Επιπλέον, η υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης αυξάνει τον κίνδυνο κατά 40% (σύμφωνα με μελέτη του 2018). Τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα επιβαρύνουν περαιτέρω την κατάσταση. Αντίθετα, μια ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε λαχανικά, φρούτα, δημητριακά ολικής άλεσης, όσπρια και ψάρια μπορεί να μειώσει το λίπος στο ήπαρ και να βελτιώσει τους σχετικούς δείκτες. Η επαρκής ενυδάτωση είναι επίσης σημαντική.
3. Υπερβολική χρήση παυσίπονων
Η παρακεταμόλη, το πιο συνηθισμένο παυσίπονο, είναι ασφαλής στις σωστές δόσεις, αλλά η υπερβολική λήψη – ακόμη και η μικρή υπέρβαση της συνιστώμενης δόσης – είναι πολύ επικίνδυνη. Κατά την αποδόμηση της παρακεταμόλης από τον οργανισμό, παράγεται η τοξική ουσία NAPQI (ιμίνη Ν-ακετυλο-ρ-βενζοκινόνης). Κανονικά, ο οργανισμός εξουδετερώνει την NAPQI χρησιμοποιώντας μια προστατευτική ουσία που ονομάζεται γλουταθειόνη. Ωστόσο, σε περίπτωση υπερδοσολογίας, τα αποθέματα γλουταθειόνης εξαντλούνται, επιτρέποντας στη NAPQI να συσσωρευτεί και να προσβάλει τα ηπατικά κύτταρα, προκαλώντας οξεία ηπατική ανεπάρκεια, πιθανώς θανατηφόρα. Η κατανάλωση μαζί με αλκοόλ ενισχύει τον κίνδυνο. Πρέπει πάντα να τηρείται η συνιστώμενη δόση και να ζητείται ιατρική συμβουλή αν η χρήση είναι συχνή.
4. Έλλειψη άσκησης
Η καθιστική ζωή αυξάνει το σωματικό βάρος, την αντίσταση στην ινσουλίνη και τις μεταβολικές διαταραχές, που οδηγούν στη συσσώρευση λίπους στο ήπαρ. Τα καλά νέα είναι ότι η άσκηση μπορεί να βοηθήσει το συκώτι ακόμη και αν δεν χάσουμε πολύ βάρος. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι μόλις οκτώ εβδομάδες ασκήσεων με βάρη μείωσαν το λίπος στο συκώτι κατά 13% και βελτίωσαν τον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα. Η αερόβια άσκηση είναι επίσης πολύ αποτελεσματική – έχει αποδειχθεί ότι το γρήγορο περπάτημα για 30 λεπτά, πέντε φορές την εβδομάδα, μειώνει το λίπος στο συκώτι και βελτιώνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη.
5. Κάπνισμα
Οι περισσότεροι συνδέουν το κάπνισμα με τον καρκίνο του πνεύμονα ή τις καρδιακές παθήσεις, αλλά δεν συνειδητοποιούν τη σοβαρή βλάβη που μπορεί να προκαλέσει στο συκώτι. Το κάπνισμα επιβαρύνει το ήπαρ με τοξικές ουσίες που προκαλούν οξειδωτικό στρες, περιορίζουν την αιμάτωση και οδηγούν σε ουλές. Επίσης αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του ήπατος.
