Πάσχα στο χωριό. Είναι η… εξιδανικευμένη εικόνα που φτιάχνει κάθε Έλληνας που σκέφτεται τις πασχαλινές διακοπές εάν δεν…σχεδιάσει να πάει, έστω νοερώς, στη Νέα Υόρκη.
Του Κώστα Α. Μπογδανίδη
Κι επειδή φέτος η Αμερική (του Τραμπ) δεν ήταν ο καλύτερος προορισμός οι περισσότεροι συμπολίτες μας έκαναν Ανάσταση στα χωριά τους ή σε κάποιους προορισμούς της επαρχίας. Της περιφέρειας, της υπαίθρου, όπως θέλετε πείτε το, το αποτέλεσμα ήταν το ίδιο. Ένιωσαν καλύτερα την κατάνυξη, τις άγιες μέρες, γεύτηκαν καλύτερα εδέσματα, βίωσαν τα πάθη του αρνιού στη σούβλα και το αντικρυστό.
Τα χωριά πήραν ξανά ζωή, γέμισαν παιδικές φωνές, άκουγες τραγούδια, ομιλίες παντού. Τονωτική ένεση. Μέχρι τη Δευτέρα της Διακαινησίμου. Οι ταξιδιώτες, έβαλαν ξανά τα μπαγκάζια πίσω στο αυτοκίνητο, πήραν τα άπλυτά τους, γέμισαν τις βαλίτσες και με όμορφες αναμνήσεις. Από το χωριό τους, τις οικογένειες και τους συγγενείς, τους παιδικούς φίλους που ξανάσμιξαν. Το ταξίδι του γυρισμού ήταν χαμογελαστό, αλλά με μια μελαγχολία για τις στιγμές ξεγνοιασιάς που αφήνεις πίσω όταν ξέρεις ότι επιστρέφεις στο μαγγανοπήγαδο. Ευτυχώς σε περιοχές όπως η Κρήτη το ταξίδι δεν κρατά όσο το να επιστρέψεις στην Αθήνα που οι πολλές ώρες ανεβάζουν και τις ορμόνες της θλίψης.
Αλλά αυτή η μελαγχολική διάθεση των εκδρομέων με τίποτα δεν συγκρίνεται με όσα μένουν πίσω. Την πόρτα που κλείνει στο έρημο χωριό, τους φίλους και συγγενείς που μένουν πίσω. Που ξαναγυρίζουν στα ίδια, τα καταπλακωτικά συναισθήματα της εγκατάλειψης των άλλοτε ακμαζόντων οικισμών. Οι λιγοστοί κάτοικοι στα περισσότερα χωριά μας θα ξαναδούν κόσμο το Καλοκαίρι, εκεί προς τον Δεκαπενταύγουστο. Λες και τα χωριά μας είναι… τα κυκλαδίτικα ανεμοδαρμένα νησιά που περιμένουν τους τουρίστες της θερινής ραστώνης για να ξανασμίξουν με ανθρώπους.
Όπου κι αν κοιτάξεις στην Ελλάδα η εγκατάλειψη της υπαίθρου είναι κάτι παραπάνω από εμφανής. Στα νησιά, στην Ήπειρο, τη δυτική Μακεδονία, στην Πελοπόννησο, ακόμη και στην εύρωστη σχετικά Κρήτη βλέπεις ερήμωση. Στα άλλοτε κραταιά χωριά της Πεδιάδας, της Βιάννου, του Αμαρίου, του Οροπεδίου Λασιθίου. Σε τόπους που ήταν και ακόμη θεωρούνται…επίγειοι παράδεισοι. Και δεν είναι μόνο το δημογραφικό πρόβλημα που η τάση του είναι καταστροφική για τα επόμενα χρόνια, τις δεκαετίες που έρχονται, καθώς κάθε χρόνο σχεδόν μειώνεται ο αριθμός των γεννήσεων, μεγαλώνει ο αριθμός των θανάτων και το ισοζύγιο είναι πια σταθερά αρνητικό. Έχει να κάνει με την αστυφιλία που ξεκίνησε μετά τον πόλεμο εκτινάχθηκε στα ύψη τη δεκαετία 60-70, δεν ανακόπηκε τη δεκαετία του ΠΑΣΟΚ και συνεχίστηκε αμείωτη έως σήμερα. Σχεδόν κανένας δεν επιλέγει να μείνει στην ενδοχώρα, εγκαταλείπει το χωριό του, πάει σε μεγαλύτερες ενότητες γιατί εκεί βρίσκει υποδομές, διεξόδους, καλύτερες προοπτικές για την οικογένεια και τα παιδιά του. Μάλιστα τη δεκαετία που πέρασε έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο να μην έχουμε καν εμπλουτισμό της υπαίθρου με αλλοδαπούς που μετά το ’90 ήταν έντονο. Δεν προσελκύει η ενδοχώρα ούτε καν αυτούς τους μετανάστες, πέραν κάποιων Πακιστανών που εργάζονται περιστασιακά στα χωράφια.
Ποιος όμως ευθύνεται για την ερήμωση της υπαίθρου, τη γήρανση του πληθυσμού, την απώλεια ανθρώπινου δυναμικού; Ο κόσμος που δεν μένει; Ή οι υποδομές που δεν υπάρχουν; Τα κίνητρα που δεν δόθηκαν; Πρόκειται προφανώς για μια αυτοτροφοδοτούμενη σχέση. Δεν μένει κανένας πια σε μικρούς οικισμούς γιατί δεν υπάρχει καμία υποδομή, καμία υπηρεσία ή προοπτική και δεν γίνεται τίποτα γιατί δεν μένει κανένας.
Το παιγνίδι προφανώς χάθηκε τις προηγούμενες δεκαετίες που η Πολιτεία δεν σχεδίασε, δεν έδωσε κίνητρα να μείνουν στα χωριά τους και να ενισχυθούν περαιτέρω. Αντιθέτως η ζωή έτρεξε πολύ περισσότερο δημιουργώντας ανάγκες μόρφωσης, ανέσεων στα όρια της πολυτέλειας, νέες οικονομίες κλίμακας και αλλαγής κοινωνικού στάτους. Εάν σε αυτά προσθέσουμε και τον ελληνικό παραλογισμό πχ στην παραπαιδεία (σε ποιο φροντιστήριο να πάει ένα παιδί που ζει στο Αβρακόντε Οροπεδίου ) έχουμε όλο το παζλ της αλλαγής στην κοινωνία μας.
Είναι αναστρέψιμη η κατάσταση; Μοιάζει πολύ δύσκολο εάν δεν είναι αδύνατο. Όταν βλέπεις ότι ακόμη και σε οικισμούς που έχουν προοπτική ανάπτυξης και οικονομική δυνατότητα (όπως είναι οι παραλιακοί τουριστικοί δήμοι ή κάποια νησιά) δεν υπάρχει κόσμος καταλαβαίνεις τι γίνεται σε χειρότερες συνθήκες. Όταν οι θάνατοι είναι σταθερά 130.000 και οι γεννήσεις 80.000 το πρόβλημα δεν είναι για το αύριο. Είναι από χθες. Και θα φτάσουμε πια όχι να κάνεις Πάσχα στο χωριό, αλλά να κάνεις μόνος Πάσχα όχι στο χωριό, αλλά σε ένα φάντασμά του.