Η σημασία της βιομηχανίας:
Η βιομηχανία είναι ο παραγωγικός πυρήνας και ο πυλώνας ανθεκτικότητας κάθε σύγχρονης οικονομίας, με πολύ-επίπεδα οφέλη για όλη την κοινωνία. Σε ένα κόσμο που αλλάζει συνεχώς αναδεικνύει την ανθεκτικότητά και τον κομβικό της ρόλο στην οικονομική ανάκαμψη με τρόπο συμπεριληπτικό και βιώσιμο. Η βιομηχανία κρατάει ζωντανή την περιφέρεια, προσφέροντας ένα μεγάλο αριθμό καλών θέσεων εργασίας, αλλά και αμοιβών.
Ο δρόμος μέχρι το 2030:
Η ελληνική βιομηχανία βρίσκεται σε μία νέα εποχή, όπου δομικές αλλαγές μετασχηματίζουν τα διεθνή παραγωγικά οικοσυστήματα και νέες επιτακτικές προκλήσεις αναζητούν πειστικές απαντήσεις.
Είναι εφικτός ο μεσοπρόθεσμος στόχος του 15% του ΑΕΠ για τη μεταποίηση, και του 20% του ΑΕΠ για τη βιομηχανία;
Η θετική συγκυρία της ευρωπαϊκής προσπάθειας «επαναπατρισμού» μέρους της παραγωγής προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας στην Ευρώπη, δημιουργεί και ευκαιρίες για τη χώρα που δεν πρέπει να χαθούν. Πρόκειται για κεντρικής σημασίας ζητήματα σε μια περίοδο που ξεκινάει ο δημόσιος διάλογος σε ευρωπαϊκό επίπεδο μπροστά σε καινοφανή και πιεστικά διλήμματα στη χάραξη βιομηχανικής πολιτικής πέρα από την στρατηγική αυτονομία και την πράσινη μετάβαση.
Όμως, η ανάπτυξη δεν είναι νομοτελειακή. Για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις, συγκλίνοντας με τις επιδόσεις της ΕΕ, η Ελλάδα πρέπει:
1. Μεγέθυνση των επιχειρήσεων για περισσότερη καινοτομία, εξωστρέφεια και διεθνή ανταγωνιστικότητα
2. Ενίσχυση των επενδύσεων υψηλής προστιθέμενης αξίας με εγχώριο αποτύπωμα και δουλειές σε πράσινες ή ψηφιακές τεχνολογίες, τεχνολογίες βελτίωσης περιβαλλοντικών επιδόσεων, παραγωγή κρίσιμων πρώτων υλών για την απεξάρτηση από τρίτες χώρες, ώστε να αποφευχθεί η αποβιομηχάνιση
3. Ενίσχυση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων στην πράσινη μετάβαση με διασφάλιση ανταγωνιστικών τιμών ενέργειας.
4. Εκσυγχρονισμός της αγοράς εργασίας και ένα άλμα μπροστά στην ανάπτυξη ταλέντου. Η ποσοτική και ποιοτική έλλειψη εργαζομένων σε τεχνικά επαγγέλματα αλλά και σε επαγγέλματα υψηλής εξειδίκευσης πρέπει να καλυφθεί ώστε να μην εξελιχθεί σε αναπτυξιακό ανάχωμα, σε συνδυασμό με τις χρόνιες γραφειοκρατικές αγκυλώσεις στην αγορά εργασίας
5. Ισότητα στην εργασία, χωρίς αποκλεισμούς με ανάδειξη του πλούτου ιδεών που φέρνει κάθε εργαζόμενη/ος
6. Δομική μείωση της γραφειοκρατίας. Η προσέλκυση επενδύσεων βασίζεται μεν σε επιδοτήσεις, αλλά κερδίζεται με την απλούστερη λειτουργία των επιχειρήσεων. Πλέον, κανένας νόμος για τη βιομηχανία δεν πρέπει να ψηφίζεται αν προσθέτει περισσότερη γραφειοκρατία από ό,τι αφαιρεί.
7. Έγκαιρη αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, που απαιτεί νέα λογική στο σχεδιασμό των υποδομών, αλλά και νέες διαδικασίες πολιτικής προστασίας και αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών.
(από Δελτίο ΣΕΒ για την Βιομηχανία)
Η βιομηχανία σήμερα είναι σημαντική πηγή περιφερειακής ανάπτυξης, ενώ για κάποιες Περιφέρειες αποτελεί την κύρια παραγωγική δραστηριότητα και βασικό πυλώνα στήριξης των τοπικών οικονομιών.
Ειδικότερα:
• Η βιομηχανία δημιουργεί προστιθέμενη αξία στην περιφέρεια. Συγκεκριμένα, δημιουργεί το μεγαλύτερο μέρος της συνολικής προστιθέμενης αξίας των τοπικών οικονομιών σε Στερεά Ελλάδα (43%), Δυτ. Μακεδονία (36,5%), Πελοπόννησος (27%) 4 , Αν. Μακεδονία & Θράκη (19%) και Κεντρική Μακεδονία (16,5%).
Αντιθέτως, η δημιουργηθείσα προστιθέμενη αξία είναι χαμηλότερη σε Βόρειο Αιγαίο (9%), Νότιο Αιγαίο (8%) και Ιόνια Νησιά (5%).
• Εκτός της Αττικής, που είναι καρδιά της βιομηχανικής δραστηριότητας της χώρας, με ποσοστό 34% της συνολικής Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ) της βιομηχανίας. Ακολουθούν η Κεντρική Μακεδονία (15%) και η Στερεά Ελλάδα (14%) , που από κοινού με την Αττική συγκεντρώνουν πάνω από το 60% της παραγωγής.
Στην Κρήτη το ποσοστό είναι γύρω στο 11%
(ΕΛΣΤΑΤ 2020)
Κύριος στόχος για το μέλλον σε όρους περιφερειακής ανάπτυξης είναι η αξιοποίηση τοπικών ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων, η δημιουργία τεχνολογικών και επιχειρηματικών οικοσυστημάτων με επίκεντρο τα περιφερειακά πανεπιστήμια και η προσέλκυση ξένων επενδύσεων, ώστε η βιομηχανία στην περιφέρεια να στηρίξει ακόμη περισσότερο το βιοτικό επίπεδο των τοπικών κοινωνιών.
Οι προκλήσεις για το μέλλον επικεντρώνονται στο πώς θα χτίσουμε επάνω στα θεμέλια της σημαντικής προόδου που έχει επιτευχθεί την τελευταία δεκαετία.
Υπάρχουν περιθώρια για περαιτέρω κάλυψη του επενδυτικού κενού, αλλά και για περισσότερη καινοτομία και ψηφιακό εκσυγχρονισμό παντού. Προς αυτήν την κατεύθυνση, οι κυριότερες προκλήσεις εντοπίζονται:
• Στην επιτάχυνση της επενδυτικής κινητοποίησης στον κλάδο. Παρά την αυξανόμενη επενδυτική δραστηριότητα (€4,1 δισ. το 2021), παρατηρείται ακόμα σημαντική απόκλιση από την ΕΕ (21 η ως ποσοστό των συνολικών επενδύσεων). Φυσικά, καθοριστικό ρόλο θα διαδραματίσει η αξιοποίηση των πόρων του NextGenerationEU, RRF, ΕΣΠΑ2027 κτλ.
• Στην περαιτέρω αύξηση των επενδύσεων σε Ε&Α. Παρά τη μεγάλη αύξηση, οι επενδύσεις αναλογούν στο 0,25% του ΑΕΠ, όταν η μέση ευρωπαϊκή επίδοση ανέρχεται στο 0,58%. Ο κλάδος πρέπει να απεμπλακεί από δραστηριότητες χαμηλής προστιθέμενης αξίας και να επενδύσει σε μεγαλύτερο βαθμό στην παραγωγή νέων καινοτόμων προϊόντων/υπηρεσιών.
• Στην αύξηση των επενδύσεων σε ψηφιακά συστήματα τεχνολογιών αιχμής, καθώς οι περισσότερες μικρομεσαίες επιχειρήσεις εστιάζουν ακόμη σε συστήματα προηγούμενης γενιάς. Ενδεικτικά, το 2,6% των ελληνικών επιχειρήσεων χρησιμοποιεί κάποια τεχνολογία AI, σε σχέση με 8% στην ΕΕ (26 η θέση). Αντίστοιχα, οι τεχνολογίες ΙοΤ χρησιμοποιούνται από το 23% των επιχειρήσεων, έναντι 28% στην ΕΕ (18η θέση). Παρά την πρόοδο, η Ελλάδα κατατάσσεται συνολικά στην 25η θέση ως προς την ψηφιακή ωριμότητα των επιχειρήσεων. Η τεχνολογία μπορεί να οδηγήσει τη βιομηχανία σε υψηλότερα επίπεδα ευελιξίας και παραγωγικότητας.
• Στη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας ταυτόχρονα με την πράσινη μετάβαση.
Οι στόχοι για το μέλλον:
• Περαιτέρω μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου. Αν και ο όγκος των αερίων που προέρχονται από τη βιομηχανία έχει μειωθεί σημαντικά, απαιτούνται δράσεις περαιτέρω βελτίωσης. Μάλιστα, ο δείκτης έντασης είναι ακόμα αρκετά υψηλός: για κάθε ευρώ παραγόμενου προϊόντος, η βιομηχανία εκλύει 1,74 kg (24η θέση), έναντι 0,97 kg στην ΕΕ, αν και υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κλάδων της βιομηχανίας.
• Ουσιαστική εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας σε κρίσιμους τομείς, όπως η διαχείριση αποβλήτων, η ανακύκλωση και ο βαθμός κυκλικότητας στη χρήση υλικών. H κυκλική χρήση υλικών ανήλθε σε 5,4% το 2020 (από 2,4% το 2016), όταν ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 12,8%. Μέχρι στιγμής, στην οικονομία επανεισάγονται περιορισμένες ποσότητες δευτερογενών υλικών. Παράλληλα, παραμένει το υψηλό ποσοστό ταφής στη διαχείριση αστικών αποβλήτων (80%, έναντι 37,6% στην ΕΕ, 25η επίδοση στην ΕΕ), ενώ το ποσοστό ανακύκλωσης είναι μόλις 21% (έναντι 48,6% στην ΕΕ).
• Περαιτέρω βελτίωση της παραγωγικότητας των πόρων. Η Ελλάδα σημειώνει σταθερή βελτίωση την τελευταία δεκαετία στην αποτελεσματική χρήση των πόρων της για την παραγωγή πλούτου (€1,77/kg), αλλά εξακολουθεί να υπολείπεται σε σχέση με την ΕΕ (€2,09/kg). Παράλληλα, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι θα πρέπει και το κράτος να υποστηρίξει την προσπάθεια των επιχειρήσεων για μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, π.χ. αίροντας τις αδυναμίες του ρυθμιστικού πλαισίου στην αδειοδότηση και την χωροταξία.
Παρά τις επιμέρους βελτιώσεις, παραμένουν οι σημαντικές καθυστερήσεις για την παροχή περιβαλλοντικών αδειών, εκκρεμότητες στα χωροταξικά σχέδια ενώ και οι προβλέψεις του κλιματικού νόμου (Ν. 4936/2022) αναμένεται να αυξήσουν σημαντικά τον φόρτο των αρχών αδειοδότησης.
Η ταχεία μετάβαση σε φτηνή και καθαρή ενέργεια είναι απολύτως κρίσιμη προϋπόθεση για την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας αλλά και της οικονομίας γενικότερα. Παρά τη μείωση σε σύγκριση με την κορύφωση του καλοκαιριού του 2022, οι τιμές ενέργειας στην Ευρώπη εξακολουθούν να είναι υψηλές, και σε σύγκριση με άλλα κράτη μέλη, πολλώ δε μάλλον εκτός Ε.Ε., όπως οι ΗΠΑ. η τιμή της χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας παραμένει σε επίπεδα πάνω από 100 €/MWh σε πολλά κράτη μέλη, τιμή περίπου δύο φορές υψηλότερη από το προ κρίσης επίπεδο (για παράδειγμα, το 1ο τρίμηνο του 2021, η μέση χονδρική τιμή ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα ήταν €53,50). Την ίδια ώρα, Το φυσικό αέριο κυμαίνεται σήμερα στην τιμή των 35 €/MWh περίπου.
Εντός ΕΕ, η Ελλάδα εξακολουθεί να συγκαταλέγεται ανάμεσα στις χώρες με το υψηλότερο ενεργειακό κόστος. Τον Αύγουστο του 2023 η τιμή της χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα ήταν 109,33 €/MWh, όταν στη Γερμανία ήταν 94,41 €/MWh, τη Γαλλία 90,96 €/MWh, την Ισπανία 96,09 €/MWh και την Πορτογαλία 97,91 €/MWh6 .
Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, βασική επιδίωξη σε ευρωπαϊκό και σε εθνικό επίπεδο πρέπει να είναι η διασφάλιση ανταγωνιστικού κόστους ενέργειας, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα πρόβλεψης της εξέλιξης των τιμών και την παραγωγή και διάθεση «πράσινης» ενέργειας.
Αξιοποίηση ευκαιριών για την εγχώρια βιομηχανία από την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών δικτύων παραγωγής στο πλαίσιο της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης.
• Αναθεώρηση της Εθνικής Βιομηχανικής Στρατηγικής με ορίζοντα το 2030. Εξειδικευμένη στρατηγική για τομείς υψηλής προτεραιότητας για την αναπτυξιακή πορεία της χώρας.
• Εκπόνηση Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την αξιοποίηση των ευκαιριών από την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών δικτύων παραγωγής, στο πλαίσιο της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης.
• Υιοθέτηση ενός Μηχανισμού δημόσιου-ιδιωτικού τομέα για συμφωνίες-πλαίσιο (Sector Deals) με βάση τις οποίες δεσμεύεται ο ιδιωτικός τομέας να κάνει σημαντικές επενδύσεις για την ανάπτυξη βιομηχανικής παραγωγής σε τομείς με σημαντικό τεχνολογικό / πράσινο πρόσημο και αντίστοιχα ο δημόσιος τομέας να διαμορφώσει κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία και ρυθμιστικό πλαίσιο.
• Διευκόλυνση παραγωγικών επενδύσεων υψηλής προστιθέμενης αξίας. Ενθάρρυνση μεγαλύτερων επενδύσεων με όρους ανάλογους των περισσότερων μελών της ΕΕ με εναρμόνιση του ΤΑΑ, αναπτυξιακού νόμου, στρατηγικών επενδύσεων με τα όρια ενισχύσεων της ΕΕ (ΓΑΚ, TCTF, κτλ..) και κατάργηση των εθνικών περιορισμών. • Επιτάχυνση διαδικασιών εκταμίευσης εγκεκριμένων έργων ΣΕΚΕΕ και εξασφάλιση χρηματοδότησης για τα μελλοντικά έργα καθώς είναι κρίσιμα για τη συμμετοχή της Ελλάδας στις ευρωπαίες αλυσίδες αξίας. 2. Ενδυνάμωση των συνεργασιών και ενίσχυση των οικοσυστημάτων καινοτομίας, τεχνολογίας και πράσινης μετάβασης με παράλληλη περιφερειακή ανάπτυξη
• Διαμόρφωση ειδικών οικονομικών / επενδυτικών ζωνών. Ειδικό επενδυτικό και ρυθμιστικό πλαίσιο για την ανάπτυξη τεχνολογικών και βιομηχανικών οικοσυστημάτων σε συγκεκριμένες περιοχές (πχ μια ανά περιφέρεια). Ειδικές ρυθμίσεις αδειοδότησης, χωροθέτησης, φορολογίας, ανάπτυξης υποδομών, κτλ. Ενδεικτικές δραστηριότητες: ημιαγωγοί, έξυπνα υλικά, βιοτεχνολογίες, πράσινες τεχνολογίες. • Υποστήριξη της οικοδόμησης επιχειρηματικών οικοσυστημάτων (clusters) με επίκεντρο τις επιχειρήσεις για τη δημιουργία βιομηχανίας υψηλής προστιθέμενης αξίας. • Εκπόνηση Εθνικού Σχεδίου Δράσης Βιομηχανικής Συμβίωσης και υλοποίηση δράσεων για την ενημέρωση των ελληνικών επιχειρήσεων και την ανάπτυξη πιλοτικών έργων. Κατασκευή υποδομών στις ΒΙΠΕ που διευκολύνουν τη βιομηχανική συμβίωση και τα συνεργατικά σχήματα.
• Σχεδιασμός προτεραιοτήτων σε ερευνητικά πεδία ενδιαφέροντος για την Ελλάδα σε άμεση συνεργασία και συντονισμό με την Ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομίας, την Εθνική βιομηχανική στρατηγική και τις ανάγκες για την ανάπτυξη και υποστήριξη της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας.
(από Δελτίο ΣΕΒ 2023)
Σε όλα αυτά οι νέες Δημοτικές Αρχές του Νησιού μας, αλλά και η Περιφέρεια Κρήτης οφείλουν να δράσουν.
Να συνεργαστούν άμεσα με τους Φορείς Έρευνας και γνώσης του Νησιού για στοχοθετημένες προτάσεις ερευνητικής ανάπτυξης. Να αγκαλιάσουν τους Φορείς των Πάρκων Βιομηχανίας για να δημιουργήσει το νέο προτεινόμενο θεσμικό πλαίσιο για την Κρήτη.
Να καλέσει το ΤΕΕ Ανατολικής & Δυτικής Κρήτης καθώς και τα Οικονομικά Επιμελητήρια σε ένα διάλογο δημιουργίας κοινής πρότασης, στην Μελέτη της παραγωγικής ανασυγκρότησης του Νησιού.
Η τουριστική Βιομηχανία και ο Πρωτογενής τομέας, έδειξαν με το πρόσφατο lock down λόγω πανδημίας ότι δεν αποτελούν την μοναδική αναπτυξιακή προοπτική του Νησιού μας.
Εκμεταλευτείτε τους Φορείς, και τα χρηματοδοτικά Προγράμματα.
Ας εκμεταλλευτούμε την αλλαγή στρατηγικής της ΕΕ, αλλά και κατά επέκταση της Χώρας, και και αξιοποιήσουμε λίγο διαφορετικά τους Χώρους προσδοκόμενης Ανάπτυξης. Η κυκλική οικονομία δεν μπορεί να παραμένει μια έννοια, αλλά ας φροντίσουμε να υλοποιηθεί ουσιαστικά, με θεσμικές παρεμβάσεις ανάπτυξης.