Με την ευκαιρία του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Ανάπτυξης Νεανικών Δεξιοτήτων στις 15 Ιουλίου, στο επίκεντρο επανέρχονται η θεμελιώδης σημασία της συστηματικής ενίσχυσης των δεξιοτήτων των νέων και η επιτακτική ανάγκη αντιμετώπισης του φαινομένου της διαρροής επιστημονικού δυναμικού (brain drain) σε συνδυασμό με την πρόκληση της νεανικής ανεργίας. Ως Εντεταλμένη Περιφερειακή Σύμβουλος για θέματα Παιδείας και Δια βίου Μάθησης Ηρακλείου, θα ήθελα να τονίσω την προσήλωση της Περιφέρειας στην ολιστική ενδυνάμωση της νεολαίας, με στόχο τη διαμόρφωση ενός βιώσιμου και ελπιδοφόρου μέλλοντος για την Κρήτη και την ευρύτερη επικράτεια.
Το φαινόμενο του brain drain, δηλαδή η μαζική μετανάστευση υψηλά μορφωμένων και εξειδικευμένων ατόμων από τη χώρα μας προς αναζήτηση καλύτερων επαγγελματικών και βιοτικών ευκαιριών στο εξωτερικό, έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις στην Ελλάδα, ιδίως μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης του 2008. Αυτή η μαζική εκροή ταλέντου, επιστημονικής γνώσης και καινοτομίας έχει σοβαρές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνική συνοχή και την ανταγωνιστικότητα της χώρας.
Η υψηλή ανεργία των νέων σε συνδυασμό με τη διαρροή επιστημονικού δυναμικού αποτελούν πλέον δομικά ζητήματα για την ελληνική οικονομία και κοινωνία. Το φαινόμενο, δυστυχώς, οξύνεται με γεωμετρική πρόοδο, οδηγώντας σε ένα λυπηρό και αυτοτροφοδοτούμενο brain drain, με πλήθος νέων, άρτια καταρτισμένων πτυχιούχων, να εγκαταλείπουν συστηματικά τη χώρα, αναζητώντας βελτιωμένες ευκαιρίες σταδιοδρομίας και αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης στο εξωτερικό. Ειδικότερα, η εξερχόμενη μετανάστευση την περίοδο 2010-2021 ανήλθε σε ιδιαιτέρως υψηλά επίπεδα, με τον εκτιμώμενο αριθμό των ατόμων που έχουν αποχωρήσει από τη χώρα μας να ανέρχεται περίπου στις 600.000, σύμφωνα με επικαιροποιημένα στοιχεία της Eurostat και της ΕΛΣΤΑΤ.
Η παρατεταμένη οικονομική κρίση που έπληξε τη χώρα άφησε ανεξίτηλα σημάδια, με περιορισμένη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και μισθούς που δεν ανταποκρίνονται στις αυξημένες προσδοκίες, την υψηλή κατάρτιση και τις εξειδικευμένες δεξιότητες των νέων επιστημόνων. Παράλληλα, παρατηρείται μια σημαντική και δομική ασυμφωνία μεταξύ των δεξιοτήτων που καλλιεργούνται εντός του παραδοσιακού εκπαιδευτικού συστήματος και των διαρκώς μεταβαλλόμενων απαιτήσεων της σύγχρονης αγοράς εργασίας. Αυτό έχει ως άμεσο αποτέλεσμα πολλοί νέοι να αδυνατούν να βρουν εργασία στον τομέα σπουδών τους ή να αναγκάζονται να εργαστούν σε θέσεις υποδεέστερες των προσόντων τους, οδηγώντας σε εκτεταμένη απογοήτευση, επαγγελματικό μαρασμό και, εν τέλει, στη φυγή προς το εξωτερικό.
Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του brain drain και της νεανικής ανεργίας απαιτεί μια συνολική, συντονισμένη και πολυεπίπεδη προσπάθεια από ένα ευρύ φάσμα φορέων, όπως η κυβέρνηση, οι εκπαιδευτικοί οργανισμοί, ο επιχειρηματικός κόσμος και η κοινωνία των πολιτών. Μόνο μέσω της συνεργασίας μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον που θα ευνοεί την παραμονή και την ανάπτυξη των νέων επιστημόνων στη χώρα.
Αρχικά, η εκπαίδευση οφείλει να αναμορφωθεί ριζικά και να προσαρμοστεί δυναμικά στις ταχέως μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας και στις προκλήσεις της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης. Η έμφαση πρέπει να δοθεί στην ανάπτυξη μετα-δεξιοτήτων και δεξιοτήτων του 21ου αιώνα, όπως η κριτική σκέψη, η επίλυση σύνθετων προβλημάτων, η ψηφιακή επάρκεια, η διαπολιτισμική επικοινωνία, η συνεργατικότητα και η προσαρμοστικότητα. Επίσης, η ενεργή δημιουργία νέων θέσεων εργασίας σε κλάδους υψηλής ζήτησης, όπως η τεχνολογία, η ενέργεια, ο τουρισμός και ο πρωτογενής τομέας, είναι απαραίτητη. Η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, η στήριξη των νεοφυών επιχειρήσεων (start-ups) και η ενδυνάμωση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων μπορούν να συμβάλλουν καθοριστικά στην αύξηση της απασχόλησης και στην ανάσχεση του κύματος φυγής.
Επιπλέον, η βελτίωση των εργασιακών σχέσεων, η καταπολέμηση της εργασιακής ανασφάλειας και η προώθηση της δια βίου μάθησης και κατάρτισης είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για τη διαμόρφωση ενός ελκυστικού εργασιακού περιβάλλοντος. Τέλος, είναι ζωτικής σημασίας να ενημερώσουμε τους νέους για τις πολλαπλές δυνατότητες και ευκαιρίες που αναδύονται στην Ελλάδα και να τους ενθαρρύνουμε ενεργά να παραμείνουν και να δραστηριοποιηθούν στη χώρα.
Κάθε χρόνο, η Παγκόσμια Ημέρα Νεανικών Δεξιοτήτων μας καλεί σε μια σπουδαία και επιτακτική αποστολή: να ενδυναμώσουμε τη νεολαία μας με τα κατάλληλα εφόδια. Προγράμματα κατάρτισης και ανάπτυξης δεξιοτήτων, προσαρμοσμένα στις ιδιαίτερες ανάγκες τους και στις δυναμικές απαιτήσεις της σύγχρονης αγοράς εργασίας, αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο αυτής της προσπάθειας. Σε αυτή την πορεία προς ένα καλύτερο μέλλον, η συνεργασία αποτελεί το κλειδί. Εκπαιδευτικά ιδρύματα, επιχειρήσεις, φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά και η κοινωνία των πολιτών, μπορούν να υλοποιήσουν αποτελεσματικές και καινοτόμες πολιτικές νεανικής απασχόλησης. Γιατί η Ελλάδα του αύριο χτίζεται σήμερα, με τα χέρια, το πνεύμα και την αστείρευτη ενέργεια της νεολαίας μας.