Παγκόσμια Ημέρα Καρκίνου: Να μειωθούν οι ανισότητες, να αυξηθεί η πρόληψη και η φροντίδα

Κυρίως, μπορούμε να κάνουμε πολύ περισσότερα για να μειωθούν οι ανισότητες στο πεδίο των ασθενών, αλλά και στο πεδίο της έγκαιρης πρόληψης και της ποιοτικής φροντίδας, όπως τονίζει η Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου, έστω και εάν ζούμε την επανάσταση της τεχνολογίας, των ανοσοθεραπειών, των καινοτόμων θεραπειών και της Ιατρικής Ακριβείας.

Πότε θα ολοκληρωθούν το Εθνικό Σχέδιο Δράσης & το Μητρώο;

Μπορούμε πάντα να κάνουμε περισσότερα και καλύτερα, όταν γνωρίζουμε ότι η Ελλάδα δεν έχει επικαιροποιήσει εδώ και εννέα έτη, από το 2015, το Εθνικό της Σχέδιο δράσης για τον καρκίνο και όταν υπολειτουργεί το Εθνικό Μητρώο Νεοπλασιών.

Σύμφωνα με τον Πανελλήνιο Ιατρικό Σύλλογο, «Κάθε χρόνο στην Ελλάδα γίνονται περί τις 68.000 νέες διαγνώσεις καρκίνων, ενώ οι θάνατοι ανέρχονται περίπου στους 33.000. Την ίδια ώρα, εκατοντάδες χιλιάδες είναι οι πρώην ασθενείς – επιζώντες καρκίνου, που ζουν πολλά και ποιοτικά χρόνια και φεύγουν από τη ζωή από άλλη αιτία. Η ελπίδα για θεραπεία έγινε πραγματικότητα, αλλά με τίμημα το υψηλό κόστος που ακόμα και τα πιο κραταιά συστήματα υγείας και ασφαλιστικοί φορείς πλούσιων κρατών δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν, καθώς αυξάνεται συνεχώς».

Θάνατοι και κρούσματα στην Ευρώπη

Το 2020 στην Ευρώπη καταγράφηκαν 4.400.000 νέα κρούσματα καρκίνου και 1.955.000 θάνατοι. Ο καρκίνος έχει αυξητικές τάσεις σε όλες τις χώρες του κόσμου και υπολογίζεται ότι μέχρι το 2035 θα αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου εκτοπίζοντας τα καρδιαγγειακά νοσήματα με μία αύξηση των θανάτων από καρκίνο κατά 24% και πλέον. Το 2012 καταγράφηκαν παγκοσμίως 14,1 εκατομμύρια νέα κρούσματα, το 2018 18 εκατομμύρια ενώ εκτιμάται ότι το 2025 θα φθάσουν στα 19,3 εκατομμύρια. Υπολογίζεται ακόμη ότι οι θάνατοι από καρκίνο παγκοσμίως πλησιάζουν τα 10 εκατομμύρια ετησίως.

Ο συνολικός οικονομικός αντίκτυπος του καρκίνου στην Ευρώπη εκτιμάται ότι ξεπερνά τα 100 δισ. ευρώ ετησίως όπως ανακοινώθηκε από τη διεθνή πρωτοβουλία της Διεθνούς Ένωσης για τον Έλεγχο του Καρκίνου (UICC).

75% αύξηση των διαγνώσεων καρκίνου σύμφωνα με τον ΠΟΥ

Εξάλλου, ραγδαία αύξηση θα παρουσιάσει ο καρκίνος τις δεκαετίες που έρχονται, με τα κρούσματα και τους θανάτους εξαιτίας του σχεδόν να διπλασιάζονται έως το 2050, αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ).

Σύμφωνα με εκτιμήσεις που έδωσε στη δημοσιότητα ο ογκολογικός τομέας του, η φημισμένη Διεθνής Υπηρεσία Έρευνας του Καρκίνου (IARC), το 2022 καταγράφηκαν σχεδόν 20 εκατομμύρια νέα περιστατικά καρκίνου. Σημειώθηκαν επίσης 9,7 εκατομμύρια θάνατοι.

Επιπλέον, σε 53,5 εκατομμύρια ανήλθαν οι επιζήσαντες του καρκίνου. Με τον όρο αυτό αποκαλούνται οι ασθενείς οι οποίοι ξεπερνούν την πρώτη πενταετία από τη διάγνωση, η οποία σε πολλές περιπτώσεις σηματοδοτεί την ίαση.

Το IARC προβλέπει ότι έως το 2050, θα καταγράφονται ετησίως 35 εκατομμύρια νέα περιστατικά καρκίνου. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί σε αύξηση κατά 77% έναντι του 2022. Θα καταγράφονται επίσης 18 εκατομμύρια θάνατοι κατ’ έτος.

Οι κύριοι παράγοντες πίσω από την αυξημένη επίπτωση που θα έχει ο καρκίνος είναι:

• Το κάπνισμα (αυξάνεται διαρκώς στις αναπτυσσόμενες χώρες)
• Η κατανάλωση αλκοόλ
• Η παχυσαρκία
• Η γήρανση και αύξηση του πληθυσμού

Η διεθνής υπηρεσία προβλέπει ακόμα ότι οι υψηλού εισοδήματος χώρες θα καταγράφουν 4,8 εκατομμύρια κρούσματα περισσότερα το 2050. Ωστόσο αναλογικά στις πιο φτωχές χώρες θα παρατηρηθούν οι μεγαλύτερες αυξήσεις σε περιστατικά και θανάτους.

Το IARC αναφέρει ακόμα ότι κατά μέσον όρο ένας στους πέντε ανθρώπους θα αναπτύξει καρκίνο στη διάρκεια της ζωής του. Περίπου ένας στους εννέα άνδρες και μία στις 12 γυναίκες θα χάσουν τη ζωή τους εξαιτίας του.

Η Αμερικανική Εταιρεία για τον καρκίνο επίσης, στο πρόσφατο report της, αναφέρει ότι το 2024, εκτιμάται ότι μόνο στις ΗΠΑ, θα διαγνωστούν 2 εκατ. νέα περιστατικά.

Το 27% των θανάτων στην Ελλάδα οφείλεται στον καρκίνο

Από την πλευρά της, η Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου (ΕΛΛΟΚ), υπογραμμίζει μεταξύ άλλων, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του καρκίνου:

Στην Ελλάδα, το 27% των θανάτων οφείλεται στον καρκίνο. Το ποσοστό αυτό είναι πολύ υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ που ανέρχεται στο 18%. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη να αντιμετωπιστούν οι ανισότητες και να βελτιωθεί η φροντίδα του καρκίνου – τόσο στην Ελλάδα, όσο και παντού στην Ευρώπη. Ενώ οι πολιτικές υγείας της χώρας έχουν βελτιωθεί σημαντικά, κορυφαίοι εμπειρογνώμονες του καρκίνου ζητούν περισσότερα για να διασφαλιστεί η δίκαιη πρόσβαση σε ποιοτική φροντίδα.

Τα πιο πρόσφατα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν από το European Cancer Pulse της ECO, ένα διαδικτυακό εργαλείο οπτικοποίησης, αποκαλύπτουν:

• Η Ελλάδα βοηθάει σημαντικά στην επίτευξη του στόχου της ΕΕ για την εξάλειψη των καρκίνων που οφείλονται στον ιό HPV. Τόσο τα κορίτσια όσο και τα αγόρια έχουν πλέον πρόσβαση στον εμβολιασμό κατά του ιού HPV, κάτι που τα προστατεύει από όλους τους καρκίνους που προκαλούνται από τη μόλυνση του HPV, συμπεριλαμβανομένων των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας και της κεφαλής και τραχήλου.
• Το 80,2% των γυναικών στην Ελλάδα (ηλικίας 20-69 ετών) έχουν αναφέρει πως πραγματοποίησαν εξέταση τραχήλου της μήτρας τα τελευταία 3 χρόνια. Το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ που ανέρχεται στο 70,8%.
• Ωστόσο, μόνο το 13,2% των ατόμων ηλικίας 50-74 έχουν αναφέρει πως πραγματοποίησαν εξέταση για τον καρκίνο του παχέος εντέρου τα τελευταία τρία χρόνια. Αυτό το ποσοστό είναι σημαντικά χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ που ανέρχεται στο 40,5%.
• Η Ελλάδα δεν έχει επικαιροποιήσει το εθνικό της σχέδιο κατά του καρκίνου από το 2015 και δεν υπάρχει πλήρως λειτουργικό εθνικό μητρώο νεοπλασιών.

Για να επιταχύνουν την πρόοδο, η ΕΛΛΟΚ και η ECO συνεργάστηκαν για την ανάπτυξη του Μανιφέστο ‘Time to Accelerate: Together Against Cancer’. Η ΕΛΛΟΚ και η ECO ζητούν από όλους τους υποψηφίους για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του 2024, να υπογράψουν τις προτάσεις του Μανιφέστου.

Να θυμίσουμε, ότι πριν μερικές ημέρες, η ΕΛΛΟΚ, ανακοίνωσε ότι ενώνει τις δυνάμεις της με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό κατά του Καρκίνου (ECO) για την προώθηση του ρόλου της Ελλάδας στη μάχη κατά του καρκίνου.

Όπως σχολιάζει ο πρόεδρος της ΕΛΛΟΚ Γιώργος Καπετανάκης:

«Σήμερα, η ΕΛΛΟΚ και η ECO μοιράζονται ένα κοινό όραμα για μια Ευρώπη χωρίς ανισότητες στη φροντίδα του καρκίνου. Σε ένα κομβικό έτος, με τις ευρωπαϊκές εκλογές προ των πυλών, συνεργαζόμαστε για να επιτύχουμε σύγκλιση και ζητούμε τη δέσμευση των υποψηφίων για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και όλων των πολιτικών για την εφαρμογή πολιτικών κατά του καρκίνου οι οποίες, ακολουθώντας τις αξίες που προωθεί το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Κατά του Καρκίνου, θα συνεχίσουν την προσπάθεια για αύξηση της επιβίωσης και ποιότητα ζωής των ογκολογικών ασθενών. Επενδύοντας στην ευρωπαϊκή προσέγγιση ως τον μοναδικό τρόπο που θα μας πάει μπροστά, αναδεικνύουμε τις καλές πρακτικές και, ταυτόχρονα, επικεντρωνόμαστε στην ανάγκη να επιταχύνουμε τις απαραίτητες παρεμβάσεις και προσαρμογές για να επιτύχουμε πρόοδο στους τομείς που βρίσκονται ακόμα πίσω».

Η δίκαιη και ισότιμη πρόσβαση στην ποιοτική φροντίδα του καρκίνου είναι ένα επίκαιρο ζήτημα, ενόψει της Παγκόσμιας Ημέρας κατά του Καρκίνου, στις 4 Φεβρουαρίου και τις επερχόμενες Ευρωπαϊκές Εκλογές τον Ιούνιο.

Το Μανιφέστο ‘Time to Accelerate: Together Against Cancer’ του Ευρωπαϊκού Οργανισμού κατά του Καρκίνου, που δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο, παρέχει βασικές συστάσεις για τις μελλοντικές πολιτικές κατά του καρκίνου σε ολόκληρη την ΕΕ.

Το Μανιφέστο και οι συστάσεις του

Οι βασικές συστάσεις περιλαμβάνουν:

• Ως ελάχιστη ηλικία τα 21 έτη για την πώληση καπνού (‘tobacco 21’) με στόχο την επίτευξη μιας Ευρωπαϊκής γενιάς που δεν θα καπνίζει.
• Πρωτοβουλίες για την εξάλειψη των καρκίνων που προκαλούνται από τους ιούς των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) και της ηπατίτιδας (HBV):

1. Ετήσια παρακολούθηση και αναφορά
2. Δωρεάν εμβολιασμός HBV, ως μέρος της εθνικής κάλυψης υγείας
3. Αυξημένη κάλυψη εμβολιασμού για την ηπατίτιδα (HBV) για νεογέννητα, για παιδιά και για ομάδες υψηλού κινδύνου

• Για την εκπλήρωση των δεσμεύσεων του Ευρωπαϊκού Σχεδίου κατά του Καρκίνου, απαιτείται επιπλέον δράση για:

1. Την ευαισθητοποίηση σχετικά με τις Συστάσεις του Συμβουλίου της ΕΕ για τα εθνικά προγράμματα screening
2. Τη διασφάλιση τακτικών δημοσίων αναφορών σχετικά με την υλοποίηση των συστάσεων
3. Τη δημοσίευση επιτυχημένων πολιτικών screening και των αποτελεσμάτων τους
4. Την υλοποίηση προγραμμάτων σε περιφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο με στόχο να βοηθηθούν οι χώρες να επιτύχουν τις συστάσεις.

• Η Ευρωπαϊκή Ένωση και κάθε Κράτος Μέλος πρέπει να αντιμετωπίσουν την κρίση που αφορά το υγειονομικό προσωπικό που απασχολείται στην φροντίδα του καρκίνου.

1. Πολιτικές συμφωνίες απαιτούνται για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα, το οποίο αποτελεί απειλή για την ανθεκτικότητα του συστήματος υγείας.
2. Πρέπει να αντιμετωπιστούν οι αιτίες των ελλείψεων προσωπικού στην υγεία, συμπεριλαμβανομένων των συνθηκών εργασίας, και πρέπει να προστατευθεί η ευημερία των επαγγελματιών υγείας.

• Όλες οι χώρες πρέπει να έχουν πλήρως λειτουργικό Εθνικό Σχέδιο Κατά του Καρκίνου και Εθνικό Μητρώο Νεοπλασιών, για να διασφαλίσουν ότι όλοι οι ογκολογικοί ασθενείς λαμβάνουν ποιοτική φροντίδα και να βελτιώσουν τη συλλογή δεδομένων σχετικά με τις κοινωνικές ανισότητες και την εθνικότητα των ασθενών.
• Νομική προστασία πρέπει να παρέχεται στους επιζώντες από τον καρκίνο, ώστε να μην απαιτείται από αυτούς να δηλώσουν το ιστορικό της ασθένειας, στους παρόχους χρηματοοικονομικών υπηρεσιών.

Οι πιο συχνοί καρκίνοι

Σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Χειρουργικής Ογκολογίας, η πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως είναι ο καρκίνος του πνεύμονα και αποτελεί το 14% του συνόλου των διαγνώσεων καρκίνου.

Στη χώρα μας το 2020 καταγράφηκαν 8.960 νέα κρούσματα καρκίνου του πνεύμονα και σημειώθηκαν 7.662 θάνατοι.

Ο συχνότερος καρκίνος στη γυναίκα είναι ο καρκίνος του μαστού με 250.000 νέες διαγνώσεις καρκίνου και 90.000 θανάτους ετησίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Υπολογίζεται ότι περισσότερο από 1 γυναίκα στις 9, θα αναπτύξει καρκίνο του μαστού κατά τη διάρκεια της ζωής της. Στη χώρα μας τα νέα περιστατικά καρκίνου του μαστού είναι 7.770 ετησίως και οι θάνατοι 2.330.

Μετά τον καρκίνο του πνεύμονα, ο συχνότερος καρκίνος στον άνδρα είναι ο καρκίνος του προστάτη που αποτελεί και τη δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο, μετά τον καρκίνο του πνεύμονα. Στην Ελλάδα διαγνώστηκαν το 2020 (έκθεση Globocan) 6.217 νέα κρούσματα και 1.835 θάνατοι.

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου αποτελεί την 3^η αιτία θανάτου από καρκίνο και για τα δύο φύλα, μετά τον καρκίνο του πνεύμονα και του προστάτη για τους άνδρες, και τον καρκίνο του πνεύμονα και του μαστού για τις γυναίκες. Στην Ελλάδα το 2020 διαγνώστηκαν 6.529 νέα κρούσματα καρκίνου παχέος εντέρου και 3.431 θάνατοι (Globocan). Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία σημαντική αύξηση της επίπτωσης του καρκίνου της ουροδόχου κύστεως στην Ελλάδα με 5.645 νέα κρούσματα ετησίως και 1.543 θανάτους το 2020 (Globocan). Αυξητικές τάσεις καταγράφονται εξάλλου στον καρκίνο του παγκρέατος, των χοληφόρων, της μήτρας και των ωοθηκών, του νεφρού και το μελάνωμα.

Εξάλλου την τελευταία 4ετία, σημειώθηκε μία μεγάλη καθυστέρηση στη διάγνωση νέων κρουσμάτων καρκίνου παγκοσμίως αλλά και στη χώρα μας λόγω της παραμέλησης από τον γενικό πληθυσμό του τακτικού προσυμπτωματικού ελέγχου, ως συνέπεια της πανδημίας.

Σε μια πρόσφατη ερευνητική καταγραφή της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου για την All.Can, ανεδείχθη ότι στη χώρα μας μόνο το 11% των διαγνώσεων καρκίνου έγιναν κατά τη διαδικασία προληπτικού ελέγχου (check up), ποσοστό απαράδεκτα χαμηλό για ευρωπαϊκή χώρα. Αντίθετα, το 50% των καρκίνων διαγνώστηκαν κατά τον έλεγχο για άλλο πρόβλημα υγείας του πάσχοντος και παρατηρήθηκε μια καθυστέρηση στη διάγνωση πάνω από 2 μήνες από την πρώτη επίσκεψη του ατόμου στον γιατρό.

Υπολογίζεται ότι μόνο το 25-30% των Ελληνίδων που θα έπρεπε να κάνουν Τεστ Παπανικολάου υποβάλλονται σε έλεγχο και μάλιστα μόλις μία φορά κάθε 2-3 έτη, ενώ εξάλλου μόλις το 40% των γυναικών που πρέπει να υποβάλλονται σε μαστογραφία, ελέγχεται μαστογραφικά, σύμφωνα με στοιχεία της All.Can.

Δυστυχώς, παρά τη διαρκή ενημέρωση και τις προσπάθειες που γίνονται σε όλη την Ευρώπη για την καθιέρωση πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου για τις συχνότερες μορφές καρκίνου (μαστού, πνεύμονα, παχέος εντέρου, προστάτη, τραχήλου μήτρας, κλπ.) που οδηγούν σε μείωση μέχρι και 70% της θνησιμότητας (από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας) και μέχρι 35% (από καρκίνο του μαστού), η συμμόρφωση του γενικού πληθυσμού παραμένει χαμηλή και οι γεωγραφικές ανισότητες μεγάλες τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο.

Να αναγνωρισθεί η Χειρουργική Ογκολογία

Όπως τονίζει ο Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Ογκολογίας, Καθηγητής Χειρουργικής Ιωάννης Γ. Καραϊτιανός, δεν έχει αναγνωρισθεί ακόμα η Χειρουργική Ογκολογία ως ιατρική εξειδίκευση, όπως είναι η Παθολογική Ογκολογία και η Ακτινοθεραπεία, παρά την από 10ετίας και πλέον θετική γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας (ΚεΣΥ), σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.

Και προσθέτει:

«Πιστεύουμε ακράδαντα ότι η Πολιτεία σύντομα θα συντρέξει στη νομοθετική ρύθμιση του κενού αυτού, που άλλωστε δεν απαιτεί δαπάνες αλλά αντίθετα θα συμβάλει και στην επιμόρφωση και εξοικείωση των νεοτέρων χειρουργών στη σύγχρονη αντιμετώπιση των όγκων, προς όφελος των καρκινοπαθών ασθενών.

Επισημαίνουμε, ακόμη, ότι απαιτείται η οργάνωση εξειδικευμένων κέντρων αντιμετώπισης του καρκίνου κατά όργανο-στόχο (μαστός, παχύ έντερο-ορθό, οισοφάγος-στόμαχος, ήπαρ, πάγκρεας-χοληφόρα, γυναικολογικός καρκίνος, καρκίνος κεφαλής και τραχήλου, μελάνωμα, κλπ.), χωροταξικά κατανεμημένων στην επικράτεια, ανάλογα με τα επιδημιολογικά δεδομένα και τις απαιτήσεις αλλά και τις οικονομικές δυνατότητες της χώρας. Είναι βέβαιο ότι η δημιουργία τέτοιων εξειδικευμένων κέντρων θα βοηθήσει την καλύτερη και αποδοτικότερη θεραπευτική αντιμετώπιση των ασθενών με καρκίνο στη χώρα μας.

Μεγάλες ανισότητες – Ιιδιαίτερα εμφανείς στον καρκίνο μαστού

Τα νέα δεδομένα του IARC αποκαλύπτουν σημαντικές ανισότητες στη διάγνωση και τη θεραπεία μεταξύ των κρατών. Οι ανισότητες αυτές είναι ιδιαιτέρως εμφανείς στην περίπτωση του καρκίνου του μαστού, επισημαίνει ο ΠΟΥ.

Οι γυναίκες στις αναπτυσσόμενες χώρες έχουν 50% λιγότερες πιθανότητες να διαγνωστούν με καρκίνο του μαστού έναντι των γυναικών στις εύπορες χώρες του κόσμου. Αυτό όμως τις θέτει σε πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο να πεθάνουν από τη νόσο. Και αυτό, διότι σημαίνει πως καθυστερεί σημαντικά η διάγνωση και επομένως η θεραπεία.

Ο καρκίνος του μαστού σχετίζεται (και) με τον τρόπο ζωής (π.χ. κατανάλωση αλκοόλ, παχυσαρκία, καθιστική ζωή). Στις ανεπτυγμένες χώρες κάθε γυναίκα έχει 1 στις 12 πιθανότητες να τον αναπτύξει. Έχει επίσης 1 στις 71 πιθανότητες να πεθάνει από αυτόν.

Στις αναπτυσσόμενες, οι γυναίκες έχουν μόνο 1 στις 27 πιθανότητες να τον αναπτύξουν. Έχουν όμως 1 στις 48 να πεθάνουν εξαιτίας του.