Ολοένα δυτικότερα οι τουρκικές διεκδικήσεις – Πώς φτάσαμε από το Καστελόριζο στην Κρήτη

«Μεγάλη αναταραχή, υπέροχη κατάσταση»: Η φράση αποδίδεται συνήθως στον «Μεγάλο Τιμονιέρη» Μάο Τσετούνγκ. Ενίοτε και στον συνοδοιπόρο του, Τσου εν Λάι. Ειπώθηκε υπό άλλες συνθήκες, πίσω στις αρχές της δεκαετίας του 1960, με το βλέμμα στραμμένο όχι στη Μεσόγειο αλλά ανατολικότερα.

Το πνεύμα της εν λόγω φράσης το έχουν ωστόσο έκτοτε «τιμήσει» διεθνώς πολλοί με τις πράξεις τους, μεταξύ αυτών και η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, εργαλειοποιώντας τις «αναταραχές» εντός και εκτός των τουρκικών συνόρων προς ίδιον (γεω)πολιτικό όφελος.

Το ότι η Τουρκία εκμεταλλεύεται την «αναταραχή» ως ευκαιρία-αφορμή είτε για να «εισβάλει» σε ξένα εδάφη δημιουργώντας τετελεσμένα διευρυμένης τουρκικής επιρροής, είτε για να εκβιάσει διεκδικώντας ανταλλάγματα (βλέπε προσφυγικό/μεταναστευτικό), θα έπρεπε να είναι πια προφανές.

Το έχει ήδη πράξει

• στην Κύπρο (εισβολή/κατοχή) και στο Αιγαίο (Ίμια, θεωρία γκρίζων ζωνών),
• στη Συρία (αλλεπάλληλες εισβολές μετά το 2016, τουρκικά παρατηρητήρια, μόνιμη στρατιωτική παρουσία) καθώς και στη Λιβύη (τουρκολιβυκά μνημόνια, στρατιωτική στήριξη στον Φαγιέζ αλ Σάρατζ),
• στην Παλαιστίνη (Μαβί Μαρμαρά, φλερτ με Χαμάς, αντισημιτισμός) αλλά και ευρύτερα στον αραβικό κόσμο (συμπράξεις με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα στη σκιά της Αραβικής Άνοιξης),
• στα πολύπαθα Βαλκάνια (υπέρ των μουσουλμάνων) και στην υποσαχάρια Αφρική,
• στην Κριμαία (υπέρ των Τατάρων) αλλά και στη βορειοδυτική Κίνα (υπέρ των Ουιγούρων).

Όταν ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επισκέφθηκε τη Σομαλία το 2011, ως πρωθυπουργός τότε, ήταν ο πρώτος ξένος ηγέτης έπειτα από δεκαετίες που πατούσε πόδι στη ρημαγμένη από τον πόλεμο αφρικανική χώρα… Και όταν στα τέλη του 2019 ο ίδιος, ως πρόεδρος πια, έσπευσε να στηρίξει στρατιωτικά τον Φαγιέζ αλ Σάρατζ, έγινε ο πρώτος ΝΑΤΟικός ηγέτης που εμπλέκεται τόσο απροκάλυπτα στη λιβυκή σύγκρουση.

Συνδαυλίζοντας την ένταση προς ίδιον όφελος

Εν έτει 2020 η Άγκυρα βρίσκεται να συνδαυλίζει την ένταση σε μια σειρά από εξωτερικά μέτωπα με απώτερο στόχο όχι να τα ελέγξει πλήρως (κάτι τέτοιο θα ήταν, άλλωστε, πρακτικά αδύνατο) αλλά να μπορεί να τα ελέγχει επαρκώς προς όφελος των δικών της συμφερόντων, σε μια λογική τύπου «η τουρκική συγκατάθεση αποτελεί προαπαιτούμενο για κάθε άλλη τοπική ή περιφερειακή εξέλιξη».

Ακόμη και την τρέχουσα «αναταραχή» στην αγορά της ενέργειας εν μέσω της πανδημίας του κορονοϊού (την πτώση στην τιμή του πετρελαίου, την αβεβαιότητα γύρω από την οικονομική βιωσιμότητα σειράς ενεργειακών πρότζεκτ), η Τουρκία έσπευσε να την αξιοποιήσει ως ευκαιρία αλωνίζοντας μόνη – με τα σεισμογραφικά και τα πλωτά γεωτρύπανά της – στα νερά της Ανατολικής Μεσογείου εν τη (προσωρινή ή όχι, μένει να φανεί) απουσία άλλων ανταγωνιστικών συμφερόντων: δείγμα ότι η τουρκική στόχευση ήταν εξ αρχής κυρίως γεωπολιτική και λιγότερο ενεργειακή.

Από τον 28ο μεσημβρινό και δυτικότερα

Το τουρκικό «ενδιαφέρον», ωστόσο, εσχάτως κινείται ολοένα δυτικότερα, αφήνοντας πίσω την κυπριακή ΑΟΖ και «αγκαλιάζοντας» τη Ρόδο, την Κάρπαθο, την Κάσο και τις νοτιοανατολικές ακτές της Κρήτης.

Επί σειρά ετών η Άγκυρα εμφανιζόταν να «απλώνει» τις διεκδικήσεις μεταξύ 32^ου (32°16’18″E) και 28^ου μεσημβρινού (28°00’00″E), από τις δυτικές ακτές δηλαδή της Κύπρου έως και τις περιοχές νοτίως της Ρόδου, «σβήνοντας» έτσι την επήρεια που θα είχε το Καστελόριζο στην περίπτωση μιας κοινά συμπεφωνημένης χάραξης θαλασσίων οριοθετήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο.

Ξεκινώντας μάλιστα από το καλοκαίρι του 2008 (30 Ιουλίου) και ως το 2012, η Τουρκία θα προχωρούσε και σε μια σειρά πειρατικών κινήσεων, «εκχωρώντας» μονομερώς μεγάλο μέρος της Ανατολικής Μεσογείου στην κρατική Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίου (TPAO) για έρευνες, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2011 θα υπέγραφε και μια δική της, παράνομη, συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με το ψευδοκράτος. Ακόμη και μέσα στην παρανομία τους ωστόσο, τα εκχωρηθέντα στην TPAO οικόπεδα δεν εκτείνονταν δυτικότερα του 29^ου μεσημβρινού. Προσέγγιζαν μεν τον 28^ο (Ρόδος) χωρίς όμως ακριβώς να τον ακουμπούν.

Θέλουν έρευνες βαθιά εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας

Εν έτει 2020 πια, τα δεδομένα φαίνεται πως έχουν αλλάξει. Η Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίου (TPAO) εμφανίστηκε προ ημερών να έχει χωρίσει σε οικόπεδα μεγάλο μέρος της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και να διεκδικεί (από την Τουρκία, όχι από την Ελλάδα) τις απαιτούμενες «άδειες» για να πραγματοποιήσει σεισμικές έρευνες… δίπλα στα 6 ναυτικά μίλια των ελληνικών χωρικών υδάτων σε Κρήτη, Κάσο, Κάρπαθο και Ρόδο, αποτυπώνοντας έτσι στην πράξη και την τουρκική θέση ότι τα ελληνικά νησιά (ακόμη και τα μεγάλα και κατοικημένα) δεν διαθέτουν υφαλοκρηπίδα.

Τα σχετικά αιτήματα της TPAO, όπως υποβλήθηκαν προς την αρμόδια διεύθυνση του υπουργείου Ενέργειας της Τουρκίας, καταγράφονται και στο φύλλο της τουρκικής Εφημερίδας της Κυβερνήσεως της 30^ης Μαΐου, όπερ σημαίνει ότι έτσι ανοίγει ο δρόμος και για την εκχώρηση των σχετικών αδειών από την τουρκική κυβέρνηση. Ο ίδιος ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας, Φατίχ Ντονμέζ, είχε φροντίσει άλλωστε να προετοιμάσει το έδαφος, διαμηνύοντας στις 29 Μαΐου ότι η τουρκική TPAO ίσως ξεκινήσει έρευνες για υδρογονάνθρακες μέσα στους επόμενους τρεις με τέσσερις μήνες στις περιοχές που «οριοθετεί» το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Να σημειωθεί, δε, ότι η TPAO φέρεται να έχει υποβάλει εδώ και εβδομάδες σχετικό αίτημα και προς τη λιβυκή Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) του Φαγιέζ αλ Σάρατζ.

Έξι μήνες έπειτα από τα τουρκολιβυκά μνημόνια του περασμένου Νοεμβρίου, η Άγκυρα βρίσκεται πλέον να έχει ενισχύσει αποφασιστικά την παρουσία της τόσο στο λιβυκό έδαφος (με οπλικά συστήματα, μισθοφόρους, στρατιωτικούς συμβούλους, στρατιωτικά οχήματα, drones κ.ά.) όσο και στα ανοιχτά των λιβυκών ακτών (με φρεγάτες, αεροναυτικά γυμνάσια κ.ά.). Το ενδεχόμενο να κινηθούν προς τα εκεί στο κοντινό μέλλον και τουρκικά σεισμογραφικά (τα πλωτά γεωτρύπανα θα ακολουθήσουν αργότερα, εάν ακολουθήσουν) είναι κάτι που συζητιέται εδώ και καιρό.

Οι Τούρκοι θα μπορούσαν να επιχειρήσουν να διασχίσουν με τα σεισμογραφικά τους τα υπερκείμενα της ελληνικής υφαλοκρηπίδας ύδατα, ενδεχομένως ακόμη και απλώνοντας καλώδια/συστήματα ηχοβολισμού σε κάποια σημεία, ενώ παράλληλα όμως θα διαμηνύουν ότι… οδεύουν προς έρευνες στα νερά της Λιβύης για λογαριασμό της εκεί (αναγνωρισμένης από τον ΟΗΕ) κυβέρνησης. Εάν θελήσουν να προκαλέσουν περισσότερο άμεσα, θα μπορούσαν να επιχειρήσουν και απροκάλυπτες σεισμογραφικές έρευνες εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Είναι σαφές βέβαια ότι σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, η ελληνική αντίδραση θα ήταν άμεση, έντονη και επί του πεδίου, όπως είχε άλλωστε συμβεί και στο πρόσφατο παρελθόν όταν για παράδειγμα το τουρκικό σεισμογραφικό Barbaros δοκίμασε να περάσει εντός των ορίων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, αυτό που αξίζει να σημειωθεί (και ίσως να αξίζει να αναδειχθεί και προς τη διεθνή κοινότητα) είναι ο βαθμός στον οποίο η τουρκική ηγεσία… φάσκει και αντιφάσκει όλα τα προηγούμενα χρόνια, μέσα στο επεκτατικό της παραλήρημα, παίρνοντας τα εξωτερικά όρια των διεκδικήσεών της και ξεχειλώνοντάς τα προς οιαδήποτε κατεύθυνση εκείνη κρίνει σκόπιμο ανάλογα με τις «αναταραχές» και τις «καταστάσεις».

Όταν η τουρκική διπλωματία φάσκει και αντιφάσκει

Διότι βάσει των χαρτών που κυκλοφορούσαν δημόσια έως και πέρυσι κορυφαίοι Τούρκοι διπλωμάτες (όπως για παράδειγμα ο Τσαγατάι Ερτζιγές), η τουρκική TPAO δεν θα είχε κανένα δικαίωμα να ζητήσει άδεια για έρευνες δίπλα σε Κάρπαθο, Κάσο και Κρήτη. Αλλά και πιο πρόσφατα, στην επιστολή (A/74/550) για παράδειγμα που απέστειλε στον ΟΗΕ μόλις τον περασμένο Νοέμβριο, ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Τουρκίας στα Ηνωμένα Έθνη Φεριντούν Σινιρλίογλου σημειώνει ότι το δυτικό άκρο της τουρκικής υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο, δυτικά του 28^ου μεσημβρινού, μένει να αποφασιστεί από τα άμεσα εμπλεκόμενα κράτη, πράγμα που όμως δεν έχει γίνει ακόμη («the outer limits of the Turkish continental shelf… follow the median line… to a point to be determined in the west of 28°00’00″E, in accordance with the outcome of future delimitation agreements… among all relevant States»). Μόλις ολίγους μήνες αργότερα ωστόσο, τον Μάρτιο του 2020, ο ίδιος διπλωμάτης με νέα επιστολή του προς τον ΟΗΕ (A/74/757), θα υποστήριζε ότι η φερόμενη ως «τουρκική υφαλοκρηπίδα» στην Ανατολική Μεσόγειο έχει πια αποκτήσει δυτικό άκρο το οποίο βρίσκεται μάλιστα στον 26^ο μεσημβρινό («I have the honour to convey the geographical coordinates of the outer limits of the Turkish continental shelf between Point F 34° 16′ 13.72″N – 026° 19′ 11.64″E and Point E 34° 09′ 07.90″N – 026° 39′ 06.30″E»)…

«Η δημοσίευση, στην τουρκική Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (σ.σ. στις 30 Μαΐου), σειράς αιτήσεων για χορήγηση από την τουρκική κυβέρνηση άδειας έρευνας και εκμετάλλευσης στην κρατική εταιρεία πετρελαίων της Τουρκίας σε περιοχές ελληνικής υφαλοκρηπίδας εντάσσεται στο πλαίσιο σειράς ενεργειών με τις οποίες η Τουρκία αποπειράται βήμα – βήμα να σφετεριστεί κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας. Αποτελεί παρακολούθημα του ανυπόστατου τουρκο-λιβυκού μνημονίου», σημειώνει από την πλευρά του ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας, ξεκαθαρίζοντας ωστόσο ότι «οι παράνομες ενέργειες της Τουρκίας δεν παράγουν έννομα αποτελέσματα».

Πηγή: ethnos.gr