Μια ιστορική επέτειος, εκ των πραγμάτων, στρέφει τους προβολείς στα ενδότερα. Η 9η Μαΐου, επομένως, μεταφέρει τη συζήτηση στο «κατασκευαστικό», στο πως ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση τη δεκαετία του ’50. Και όταν αναλύσουμε το τότε, φτάνουμε στο σήμερα. Εδώ τα πράγματα γίνονται πιο σκληρά.
Λιγότερο από έναν χρόνο από τις ευρωπαϊκές εκλογές και αναγνωρίζουμε πως καμιά απόφαση για τα κρίσιμα θέματα που κυριαρχούν στη διεθνή και στην ευρωπαϊκή ατζέντα δεν έχει ληφθεί. Όλη η συζήτηση, σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο, αφορά τις εσωτερικές, θεσμικές και πολιτικές, προϋποθέσεις που πρέπει να υπάρχουν στα κράτη μέλη και την Ε.Ε. ως οντότητα, ώστε να μπορούν να ληφθούν αποφάσεις, έστω με τις διαδικαστικές πολυπλοκότητες, τις διαθλάσεις και τις καθυστερήσεις που γνωρίζουμε. Στο μεταξύ όμως όλα τρέχουν, από την Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, μέχρι τα δικά μας Βαλκάνια και τη Μεσόγειο. Από τις σχέσεις της Δύσης με την Κίνα και τη Ρωσία μέχρι τις ευρωαμερικανικές σχέσεις ως προϋπόθεση για τη στρατηγική υπόσταση της Δύσης. Από τις εξελίξεις στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης μέχρι την κλιματική κρίση. Από τις ανισότητες και τις ασυμμετρίες στο εσωτερικό των ευρωπαϊκών κοινωνιών μέχρι τις ταυτοτικές προκλήσεις που τρέφουν τις ακροδεξιές εκδοχές του λαϊκισμού.
Παραπάνω περιγράφηκαν οι μεγάλες προκλήσεις για την Ε.Ε. Η αφύπνιση προκύπτει αναγκαία. Για την ώρα ένας «λήθαργος» επικρατεί.
Η πρόσφατη επίσκεψη του Αμερικανού Αντιπροέδρου στη Γερμανία επιβεβαίωσε φόβους. Ήταν ράπισμα στα θεμέλια της ευρωατλαντικής συμμαχίας, όπως αυτή διαμορφώθηκε μεταπολεμικά. Ένα «μανιφέστο» υπέρ των «εναλλακτικών» πολιτικών δυνάμεων. Και επειδή οι ΗΠΑ αναζητούν νέους συμμάχους, η Ευρώπη πρέπει να τρέξει και να επενδύσει στην καινοτομία και την έρευνα. Να ενισχύσει τις ικανότητες της καινοτομίας για να αντιμετωπίσει την απρόβλεπτη οικονομική πολιτική του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ. Η τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο “Η παγκόσμια θέση της ΕΕ στις σύνθετες τεχνολογίες (2019-2022)”, αναδεικνύει μια ανησυχητική πραγματικότητα, που έχει να κάνει με την Ευρώπη να χάνει έδαφος σε κρίσιμους τομείς αιχμής. Αυτή η υστέρηση δεν είναι απλά ένα τεχνολογικό ζήτημα, αλλά απειλεί τη μακροπρόθεσμη οικονομική σταθερότητα και τη γεωπολιτική επιρροή της Ευρώπης. Η αδράνεια στο να αντιμετωπιστεί σήμερα αυτή η στρατηγική αναγκαιότητα, θα έχει ανυπολόγιστες συνέπειες αύριο.
Και βεβαίως, σε έναν εξελισσόμενο πόλεμο δασμών, πρέπει να επενδύσουμε στην αυτάρκεια. Για τους Κινέζους ηγέτες η επισιτιστική ασφάλεια αποτελεί θεμέλιο της εθνικής ασφάλειας. Οι ευρωπαίοι από την πλευρά τους γνωρίζουν πως μεταξύ των τομέων που βρίσκονται στο στόχαστρο του Ντόναλντ Τραμπ είναι και η αγροτική οικονομία της Ευρώπης. Αυτό αποδεικνύεται από μια «εμπιστευτική» έκθεση που ετοίμασε η ηγεσία της COPA-Cogeca, της ευρωπαϊκής συνδικαλιστικής οργάνωσης που εδρεύει στις Βρυξέλλες και εκπροσωπεί 22 εκατομμύρια ευρωπαίους αγρότες και 22.000 συνεταιρισμούς. Επίσης, η μικρή πτώση κατά 1,5% που σημείωσε η αγροτική παραγωγή στην ΕΕ το 2023, η οποία έφτασε τα 537,1 δισ. ευρώ από τα (545,4 δισ. ευρώ) το 2022, με την Ελλάδα να βρίσκεται στη λίστα των χωρών όπου καταγράφηκε η μεγαλύτερη μείωση, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, αναδεικνύουν την ανάγκη για την άμεση τροποποίηση της ΚΑΠ. Η γερασμένη δημογραφικά Ευρώπη, πρέπει να ανασυγκροτηθεί παραγωγικά, διασφαλίζοντας τάχιστα την επισιτιστικής της επάρκεια.
Στις προκλήσεις αυτές δεν μπορούμε να απαντήσουμε χωρίς μια ενωσιακή μεταναστευτική πολιτική, που θα διασφαλίζει το αίσθημα της ασφάλειας των λαών και ταυτόχρονα θα απαντά στη μεγάλη κρίση της έλλειψης των εργατικών χεριών. Άρα για να αποκτήσει μεταναστευτική πολιτική η Ευρωπαϊκή Ένωση, πρέπει να αποκτήσει και εξωτερική πολιτική για να λύνει τα προβλήματα στην πηγή. Διότι οι μετανάστες φεύγουν πρωτίστως προς την Ευρώπη, γιατί οι περιοχές του κόσμου, οι οποίες είναι σε πρόβλημα είναι εγγύτερα προς την Ευρώπη, δεν είναι εγγύτερα προς την Αμερική ή την Αυστραλία.
Και όλα αυτά απαιτούν μεγάλα κεφάλαια, τα οποία ίσως να διαταράξουν τη χρηματοδότηση του κοινωνικού κράτος, όπως το ξέρουμε. Δύσκολη εξίσωση. Αν επιμείνουμε όμως πως αξιακά χρειαζόμαστε μία δυνατή και αποτελεσματική Ευρωπαϊκή Ένωση, μία Ευρωπαϊκή Ένωση που θα είναι παγκόσμιος ηγέτης στη μετάβαση προς τη βιώσιμη, κλιματικά ουδέτερη και ψηφιακή ανάπτυξη. Πως χρειαζόμαστε μία Ευρωπαϊκή Ένωση που να μας αντιπροσωπεύει όλους, με ισχυρή την πεποίθηση πως πράξαμε ό,τι ήταν δυνατό προς όφελος των μελλοντικών γενεών, τότε μπορεί να πετύχουμε.