Είναι ένα γεγονός που προκαλεί απογοήτευση: οι παγκόσμιες θερμοκρασίες είναι σε άνοδο, με τη μεγαλύτερη αύξηση να σημειώνεται τα τελευταία 35 χρόνια. Οι ωκεανοί θερμαίνονται επίσης – και με ταχύτερο ρυθμό απ’ ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως. Ως αποτέλεσμα, η στάθμη της θάλασσας και η οξύτητα των ωκεανών αυξάνονται ως αποτέλεσμα της απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα. Οι επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη –συρρίκνωση φύλλων πάγου, ζημιές από πυρκαγιές, πλημμύρες και άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα– είναι τόσο σοβαρές, που είναι ορατές από το Διάστημα.
Δυστυχώς, αυτή είναι μόνον η κορυφή του παγόβουνου… που λιώνει. Κάθε χρόνο, η υπερθέρμανση του πλανήτη εντείνεται και οι συνέπειες γίνονται πιο σοβαρές. Οι καταιγίδες, οι καύσωνες και οι ξηρασίες σημειώνονται πιο συχνά και πιο έντονα.
Αυτές οι αλλαγές απειλούν τις ζωές και τα μέσα διαβίωσης δισεκατομμυρίων ανθρώπων και μπορούν να ξεπεράσουν τις ικανότητες των κυβερνήσεων διεθνώς. Τελικά, θέτουν σε κίνδυνο την πρόοδό μας στον τερματισμό της ακραίας φτώχειας.
Οι πόλεις… φλέγονται
Οι πόλεις βρίσκονται στο υψηλότερο επίπεδο κινδύνου από την υπερθέρμανση του πλανήτη. Μια μεγάλη πόλη μπορεί να υποστεί διπλάσια αύξηση της θερμοκρασίας από άλλες περιοχές. Κάνουν οι Αρχές αρκετά για να κρατήσουν τις πόλεις δροσερές;
Καθώς η κλιματική κρίση προκαλεί σημαντικές αλλαγές θερμοκρασίας σε όλο τον κόσμο, οι μεγάλες πόλεις υποφέρουν από υψηλότατες θερμοκρασίες. Η συσσώρευση πολλών παραγόντων, όπως η χρήση του κλιματισμού, ο αριθμός των αυτοκινήτων που εκλύουν διοξείδιο του άνθρακα και η έλλειψη σιντριβανιών και πράσινων διαδρόμων σημαίνει ότι οι πόλεις μπορούν να αποτελέσουν, ειδικά το καλοκαίρι, παγίδα για τους ηλικιωμένους, τα παιδιά και τους πιο ευάλωτους.
Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Εθνη, περισσότερο από το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε πόλεις και ο αριθμός αυτός είναι πιθανό να αυξηθεί σε περισσότερο από τα δύο τρίτα έως το 2030. Οι πόλεις καταναλώνουν μεγάλο μερίδιο του παγκόσμιου ενεργειακού εφοδιασμού και ευθύνονται για περίπου το 70% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που σχετίζονται με την ενέργεια, που απορροφούν θερμότητα και προκαλούν υπερθέρμανση του πλανήτη.
Τα κύρια θύματα της αυξημένης ζέστης στις πόλεις θα είναι οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά και οι άνθρωποι που ζουν σε συνθήκες φτώχειας.
Η ειδικός στην αστική θέρμανση, Χάριετ Μπάλκλι, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Ντάρχαν και στο Ινστιτούτο Copernicus στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης, λέει: «Η πρόσβαση στη φύση στις πόλεις είναι πολύ διαφορετική και είναι οι φτωχότερες περιοχές που έχουν τη λιγότερη πρόσβαση. Αυτό σημαίνει ότι ορισμένοι από τους πιο ευάλωτους στις επιπτώσεις της ζέστης δεν έχουν πρόσβαση στις λύσεις που μπορούν να τους βοηθήσουν. Ετσι, πρέπει να σκεφτούμε πώς θα βάλουμε σε προτεραιότητα τους πιο ευάλωτους».
Για την Chief Heat Officer της Αθήνας, Ελένη Μυριβήλη, εμπειρογνώμονα για την αστική υπερθέρμανση, «ο πρώτος –από τους κινδύνους– είναι τα αυτοκίνητα. Είναι μεγάλο πρόβλημα. Η χρήση του κλιματισμού είναι επίσης ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα. Ενας άλλος εχθρός είναι ότι οι πολιτικοί μας συχνά εξακολουθούν να μη θέτουν την κλιματική αλλαγή ως προτεραιότητα».
Η… ζώνη του λυκόφωτος των ωκεανών
Η αλλαγή του κλίματος θα μπορούσε να μειώσει δραματικά τη ζωή στα βαθύτερα σημεία των ωκεανών μας που δεν προσεγγίζονται από το ηλιακό φως, προειδοποιούν οι επιστήμονες.
Η υπερθέρμανση του πλανήτη θα μπορούσε να περιορίσει τη ζωή στη λεγόμενη «ζώνη του λυκόφωτος» έως και 40% μέχρι το τέλος του αιώνα, σύμφωνα με νέα έρευνα.
Η ζώνη του λυκόφωτος βρίσκεται μεταξύ 200 και 1.000 μέτρων. Γεμίζει με ζωή, αλλά αποτελεί σημείο συγκέντρωσης για λιγότερους οργανισμούς κατά τις θερμότερες περιόδους της ιστορίας της Γης, όπως ανακάλυψαν οι ερευνητές.
Σε έρευνα του Πανεπιστημίου του Εξετερ, οι επιστήμονες εξέτασαν δύο θερμές περιόδους στο παρελθόν της Γης, περίπου 50 εκατ. και 15 εκατ. χρόνια πριν, εξετάζοντας αρχεία από διατηρημένα μικροσκοπικά κελύφη.
Βρήκαν πολύ λιγότερους οργανισμούς που ζούσαν στη ζώνη κατά τη διάρκεια αυτών των περιόδων, επειδή τα βακτήρια υποβάθμισαν την τροφή πιο γρήγορα, που σημαίνει ότι λιγότεροι από αυτούς έφτασαν στη ζώνη του λυκόφωτος από την επιφάνεια.
«Η πλούσια ποικιλία της ζωής στη ζώνη του λυκόφωτος εξελίχθηκε τα τελευταία εκατομμύρια χρόνια, όταν τα νερά των ωκεανών είχαν κρυώσει αρκετά ώστε να λειτουργούν μάλλον σαν ψυγείο, διατηρώντας την τροφή για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και βελτιώνοντας τις συνθήκες που επιτρέπουν στη ζωή να ευδοκιμήσει», δήλωσε η δρ Κάθριν Κρίτστον από το Πανεπιστήμιο του Εξετερ, η οποία ήταν η κύρια συγγραφέας της μελέτης, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Communications.
Η ζώνη του λυκόφωτος αποτελεί ζωτικό βιότοπο για τη θαλάσσια ζωή. Το φως είναι αμυδρό για να συντελεστεί φωτοσύνθεση, αλλά φιλοξενεί περισσότερα ψάρια απ’ ό,τι ο υπόλοιπος ωκεανός μαζί, καθώς και ένα ευρύ φάσμα ζωής, συμπεριλαμβανομένων μικροβίων, πλαγκτόν και ζελέ, σύμφωνα με το Ωκεονογραφικό Ιδρυμα Woods Hole.
Εξυπηρετεί επίσης μια βασική περιβαλλοντική λειτουργία ως δεξαμενή άνθρακα – αντλώντας αέριο που θερμαίνει τον πλανήτη.
Οι επιστήμονες προσομοίωσαν τι μπορεί να συμβαίνει στη ζώνη του λυκόφωτος τώρα και τι θα μπορούσε να συμβεί στο μέλλον λόγω της υπερθέρμανσης του κλίματος. Είπαν ότι τα ευρήματά τους υποδηλώνουν ότι σημαντικές αλλαγές μπορεί να είναι ήδη σε εξέλιξη.
«Η μελέτη μας είναι ένα πρώτο βήμα για να ανακαλύψουμε πόσο ευάλωτος μπορεί να είναι αυτός ο ωκεάνιος βιότοπος μπροστά στην υπερθέρμανση του κλίματος», είπε η δρ Κρίτστον. «Αν δεν μειώσουμε γρήγορα τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, θα μπορούσαμε να οδηγηθούμε στην εξαφάνιση πολλών μορφών ζωής στη ζώνη του λυκόφωτος μέσα σε 150 χρόνια, με τα αποτελέσματα να εκτείνονται χιλιετίες στη συνέχεια».
Καύσωνες στη Μεσόγειο
Το κύμα καύσωνα της πρώιμης περιόδου που έπληξε περιοχές της Αλγερίας, του Μαρόκου, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας προσφάτως σχεδόν σίγουρα δεν θα είχε συμβεί χωρίς την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή, δήλωσε διεθνής ομάδα επιστημόνων σε ανάλυση που εκδόθηκε τις περασμένες ημέρες.
Μια μάζα ζεστού και ξηρού αέρα από τη Σαχάρα στάθμευσε πάνω από τη δυτική Μεσόγειο για αρκετές ημέρες στα τέλη Απριλίου, απελευθερώνοντας θερμοκρασίες που είναι χαρακτηριστικές κυρίως του Ιουλίου ή του Αυγούστου στην περιοχή. Η ηπειρωτική Ισπανία σημείωσε ρεκόρ Απριλίου 38,8 Κελσίου, στη νότια πόλη της Κόρδοβα. Στο Μαρόκο, ο υδράργυρος σκαρφάλωσε σε περισσότερους από 41 βαθμούς στο Μαρακές, σύμφωνα με προσωρινά στοιχεία.
Η περιοχή πλήττεται ήδη από ξηρασίες
Η Ιβηρική Χερσόνησος και η Βόρεια Αφρική παλεύουν με την ξηρασία εδώ και χρόνια. Οι ελάχιστες βροχοπτώσεις στο Μαρόκο έχουν βλάψει τις αποδόσεις σιταριού και αυξήσεις τις εισαγωγές της χώρας. Οι τιμές των τροφίμων αυξάνονται ραγδαία. Η ζέστη και οι περιορισμένες βροχοπτώσεις αποδεκάτισαν την παραγωγή ελιάς πέρυσι στην Ισπανία, η οποία είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός ελαιολάδου στην Ευρώπη. Η παγκόσμια τιμή του ελαιολάδου είναι η υψηλότερη των τελευταίων 26 ετών.
Η υπερβολική ζέστη μπορεί επίσης να δημιουργήσει προϋποθέσεις για καταστροφικές πυρκαγιές. Το περασμένο έτος ήταν το δεύτερο πιο σοβαρό για τις δασικές πυρκαγιές της Ευρωπαϊκής Ενωσης από τότε που άρχισαν τα αρχεία το 2000. Οι πυρκαγιές το 2022 έκαψαν περισσότερα από 780.000 στρέμματα γης στην Ισπανία, τη χώρα που επηρεάστηκε περισσότερο στην Ευρώπη, και 270.000 στρέμματα στην Πορτογαλία.
