Απροσδόκητα γεγονότα, όπως η πανδημία, επηρεάζουν τις επιχειρήσεις με κάποιους κλάδους να δέχονται ασύμμετρες συνέπειες. Η μείωση των εσόδων μιας επιχείρησης χωρίς ταυτόχρονη μείωση των εξόδων της έχει ως αποτέλεσμα την καταγραφή ζημίων. Δηλαδή υπάρχουν υποχρεώσεις για πληρωμές εξόδων χωρίς να υπάρχουν τα αντίστοιχα έσοδα να πληρωθούν. Εάν έχουν υπάρξει προληπτικές αποταμιεύσεις για τις λεγόμενες «δύσκολες στιγμές» στο παρελθόν, τότε ίσως κάποιες επιχειρήσεις θα καταφέρουν να πληρώσουν τα έξοδα τους και να επιβιώσουν. Η ίδια διαδικασία αφορά και τα νοικοκυριά. Μετά όμως από 10 χρόνια οικονομικής κρίσης, οι αποταμιεύσεις είναι πολύ σπάνιες και κυρίως εκείνες των μικρών επιχειρήσεων και των φτωχών νοικοκυριών.
Σύμφωνα με την τράπεζα της Ελλάδος κατά τον Μάρτιο-Νοέμβριο 2020 αυξήθηκαν οι τραπεζικές καταθέσεις των νοικοκυριών κατά 7,1 δις και των επιχειρήσεων κατά 9,8 δις. Αύξηση των καταθέσεων έγινε και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτή η αύξηση των καταθέσεων όμως δεν προέρχεται από τα πλεονάσματα της καλής οικονομική πορείας των επιχειρήσεων. Αλλά προέρχεται από την αναστολή των φορολογικών και ασφαλιστικών πληρωμών, από την μείωση των δαπανών λόγω της αβεβαιότητας για να σχηματιστούν κάποιες προληπτικές αποταμιεύσεις και εξ αιτίας του απαγορευτικού κυκλοφορίας όπου ο κόσμος δεν μπορεί να βγει έξω να καταναλώσει.
Οι ενέσεις ρευστότητας μέσω των προσωρινών μέτρων κρατικής ενίσχυσης, βοηθούν να μειωθεί το μέγεθος του προβλήματος. Καθώς οι ενισχύσεις από το κράτος αυξάνουν τον κρατικό δανεισμό, θα κληθούμε σε μεταγενέστερο χρόνο, μέσω της φορολογίας να επιστρέψουμε αυτά τα δάνεια. Το κράτος έστω και ένα ευρώ αν δαπανήσει, θα το πάρει από τους πολίτες μέσω τις φορολογίας. Εάν δε, τα χρήματα αυτά είναι δανεικά, θα πρέπει να πάρει από τον πολίτη και το ποσό του δανείου και τους τόκους. Ελπίδα για να αποφύγουν οι πολίτες αυτή την μελλοντική επιβάρυνση, θα είναι αυτά τα δανεικά να μην επιστραφούν, απλά να καλυφθούν από τα 22 δις που θα έλθουν από την Ε.Ε. υπό μορφή «εκτύπωσης χρήματος».
Οι προοπτικές όμως της οικονομικής ανάπτυξης αλλά και της απασχόλησης παραμένουν αβέβαιες, τόσο για την παγκόσμια οικονομία, όσο και για την χώρα μας. Η παγκόσμια οικονομία είχε την βαθύτερη ύφεση των τελευταίων 74 ετών σε τεράστια γεωγραφική έκταση. Η διακοπή των εφοδιαστικών αλυσίδων και των ταξιδιών συνεχίζει να πλήττει ασύμμετρα τον κλάδο του τουρισμού και των μεταφορών. Οι περισσότερες οικονομίες χρειάζονται τουλάχιστον δυο έτη ακόμα για να ανακάμψουν. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, ορισμένες οικονομίες θα ανακάμψουν πολύ σύντομα, όπως η Κίνα, καθόσον για το 2021 θα έχει αύξηση του ΑΕΠ κατά 8% που αντιστοιχεί σε πάνω από το 1/3 της αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ. Για το 2020 υπολογίζεται ότι η Ευρώπη είχε μείωση ΑΕΠ περίπου στο -7,5%, οι ΗΠΑ -3,7%, η Ινδία -9,9%, η Βραζιλία -6%, η Ιαπωνία -5,3% και η Κίνα +1,8%. Αντίστοιχα για το 2021 προβλέπεται ότι η Ευρώπη θα έχει αύξηση του ΑΕΠ περίπου στο +3,6%, οι ΗΠΑ +3,2%, η Ινδία +7,9%, η Βραζιλία +2,6%, η Ιαπωνία +2,3% και η Κίνα +8%.
Το παρατεταμένο τρέχον κύμα της πανδημίας δεν δείχνει ενθαρρυντικά σημάδια υποχώρησης. Ο εμβολιασμός της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών, θα διαρκέσει αρκετούς μήνες και εάν όλα πάνε καλά θα ολοκληρωθεί προς το τέλος του έτους. Η έξαρση του τρέχοντος κύματος στη Ευρώπη και τα υψηλά κρούσματα, μεταθέτουν την έναρξη της τουριστικής περιόδου. Είναι πολύ πιθανόν πλέον, το πρώτο εξάμηνο να δούμε πολύ μικρή τουριστική κίνηση. Καθόσον η Κρήτη στηρίζεται κατά 50% περίπου στον τουρισμό, τόσο οι επιχειρήσεις όσο και τα νοικοκυριά είναι πολύ δύσκολο να αντέξουν ακόμα έξη μήνες χωρίς έσοδα.
Μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων και νοικοκυριών είναι κοντά σε ανυπέρβλητες οικονομικές δυσκολίες. Η σταδιακή ανάκτηση των εισοδημάτων θα πρέπει να ξεκινήσει άμεσα με το άνοιγμα των επιχειρήσεων, με αυστηρά μέτρα τήρησης των κανόνων αποτροπής της μετάδοσης της πανδημίας. Κυρίως η τήρηση των αποστάσεων, η αποφυγή των συνωστισμών, και η σωστή χρήση της μάσκας κατά την ώρα που μιλάμε πρέπει να εφαρμοστεί καθολικά και θα πρέπει οι ίδιες οι επιχειρήσεις να επιτηρούν την τήρηση των μέτρων. Όταν μιλάμε διασπείρονται τα σταγονίδια και είναι η πιο επικίνδυνη στιγμή μετάδοσης του ιού. Να σημειώσουμε εδώ ότι η Ιαπωνία ακολούθησε αυστηρά αυτά τα 3 μέτρα και δε έκλεισε την οικονομία της με απαγορευτικό, δεν έκλεισε ούτε την εστίαση, ούτε τα θέατρα ούτε τα σινεμά.
Εναπόκειται όμως σε εμάς να κατανοήσουμε ότι εάν δεν ακολουθήσουμε τα μέτρα πρόληψης εξάπλωσης της πανδημίας, βλάπτουμε εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας, προξενώντας σημαντική οικονομική (και όχι μόνο) ζημιά την οποία ίσως μέχρι τώρα την αντέχαμε, αλλά είναι αδύνατον να την αντέξουμε ακόμα ένα εξάμηνο ή και παραπάνω, εάν κάτι πάει «στραβά». Αυτό άφορα όλους μας, είτε είμαστε επιχειρήσεις, είτε είμαστε νοικοκυριά. Είναι αδιανόητο μόλις συναντιόμαστε να βγάζουμε την μάσκα για να μιλήσουμε, ενώ τότε είναι η στιγμή που κυρίως μεταδίδεται ο υιός.
Οι άνθρωποι του τουρισμού θα πρέπει να είναι οι πρώτοι που θα τηρούν το μέτρο της ορθής χρήσης της μάσκας, μιας και υπόκεινται, την μεγαλύτερη οικονομική ζημιά, τόσο πέρυσι (-75%) όσο και φέτος. Επίσης, οι άνθρωποι του τουρισμού θα πρέπει να είναι από τους πρώτους που θα εμβολιαστούν ώστε να περάσει το μήνυμα ότι προστατεύουν τους εαυτούς τους και τους τουρίστες, όταν τελικά θα έρθουν. Έτσι θα σταλθεί και ένα μήνυμα στις τουριστικές αγορές του εξωτερικού ότι οι τουρίστες που θα επισκεφθούν την χώρα μας θα είναι ασφαλείς. Και να έχουμε υπόψη μας ότι αυτό το μήνυμα θα προσπαθήσουν να το στείλουν και άλλες χώρες που μας ανταγωνίζονται στον τουρισμό. Ας κάνουμε μια πράξη υπευθυνότητας που μας έλαχε να μας ζητηθεί στην ζωή μας, τηρώντας τα μέτρα όσο ο ιός κυκλοφορεί γύρω μας. Μόνο με αυτό τον τρόπο θα μπορέσουν τα καταστήματα να ανοίξουν και το κυριότερο να μην ξανακλείσουν πολύ σύντομα, και η οικονομία σιγά σιγά να αναπτύσσεται.