Ο ρόλος των γυναικών της υπαίθρου ήταν και παραμένει καθοριστικός για την ανάπτυξη της αγροτικής οικογένεια, αλλά και του κοινωνικού συνόλου.
Αποτελώντας, κατά μέσο όρο, άνω του 43% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού στον γεωργικό και κτηνοτροφικό τομέα συχνά αναφέρονται και ως η «ραχοκοκαλιά» της ανάπτυξης της υπαίθρου.
Η συμβολή τους στις εθνικές οικονομίες είναι ισάξιες εκείνης των αντρών ιδιοκτητών ή εργατών γης, ωστόσο, ακόμη και έως πρόσφατα παρέμεναν ασφαλιστικά και οικονομικά αόρατες.
Ιστορικά, οι γυναίκες της υπαίθρου συνδύαζαν την οικιακή με την εκτός-οικίας απασχόληση, υπό την καθοδήγηση του συζύγου τους και κύριου διαχειριστή της γης, χωρίς να θεωρούνται εργαζόμενες. Η γη τα παλαιότερα χρόνια δινόταν ως προίκα στον γαμπρό από τους γονείς της νύφης, οπότε ουδέποτε περνούσε στην ιδιοκτησία της. Αντιθέτως τα χωράφια περνούσαν στην ιδιοκτησία του γαμπρού. Η σκληρή, πολλές φορές, εργασία των γυναικών στα χωράφια, συγχρόνως με τις οικιακές δουλειές, την ανατροφή των παιδιών, την φροντίδα των γηραιών ατόμων της οικογένειας, της «λάτρας» των παιδιών και του συζύγου, αλλά και της κατασκευής των προικιών των θυγατέρων της οικογένειας ήταν αφανής, μη μετρήσιμη και πάντα απλήρωτη και ανασφάλιστη.
Την δεκαετία του ‘80 αυτό άρχισε να αλλάζει και νομικά και φορολογικά. Με τους νέους νόμους που προωθούσαν την ισότητα των δύο φύλλων η αγροτική επαγγελματική οντότητα των γυναικών ξεκίνησε να αναδεικνύεται, πρώτα πολιτικά και στη συνέχεια κοινωνικά.
Χρειάστηκε να περάσουν δεκαετίες διεκδικήσεων και πρωτοβουλιών, ώστε η εργασία των γυναικών της υπαίθρου να πλησιάσει λίγο σε αναγνώριση την αντίστοιχη εργασία των γυναικών των αστικών κέντρων. Ακόμη και τότε η εργασία των γυναικών στα χωράφια θεωρούταν «συμβοήθηση» στην οικογενειακή αγροτική εκμετάλλευση, αλλά όχι «επαγγελματική εργασία».
Εκείνη την δεκαετία ξεκίνησαν να ακμάζουν οι γυναικείοι αγροτικοί συνεταιρισμοί παρασκευής και προώθησης στην αγορά των παραδοσιακών προϊόντων κάθε τόπου, κυρίως μέσω οικοτεχνιών. Δυστυχώς, το αγροτικό συνεταιριστικό και συνεργατικό κίνημα δεν είχε προετοιμαστεί να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις και στις οικονομικές υφέσεις των δεκαετιών που ακολούθησαν, με αποτέλεσμα πολλοί από τους γυναικείους συνεταιρισμούς στην χώρα μας να εξαφανιστούν.
Τα τελευταία χρόνια παρακολουθούμε μια σημαντική πρόοδο στην εξάλειψη των έως τότε κατεστημένων και μία ουσιαστική ενδυνάμωση και εκπαίδευση των γυναικών της υπαίθρου να αναδείξουν τον σημαντικό ρόλο τους στις εθνικές οικονομίες των τόπων τους.
Οι νέες αγρότισσες, οι ιδιοκτήτριες κτηνοτροφικών μονάδων, μονάδων αγροτουρισμού, οινοποιείων, ελαιουργείων, καθώς και οι γυναίκες που διοικούν αγροβιοτεχνίες και αγροβιομηχανίες, πέρα από την δημιουργικότητα, την πειθαρχία και την οργανωτικότητα που τις διακρίνει, έχουν στην πλειοψηφία τους ολοκληρώσει ισχυρές προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές και διαρκείς μετεκπαιδεύσεις στους τομείς δραστηριότητάς τους. Οι σημερινές γυναίκες της υπαίθρου γνωρίζουν να διαχειρίζονται άψογα το αγροτικό και το εμπορικό επιχειρείν.
Στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού της γεωργικής παραγωγής και ανάπτυξης, που υπήρξε στην ατζέντα των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των επιμέρους εθνικών πολιτικών των κρατών μελών από το 2014 και μετά, δημιουργήθηκαν τα Προγράμματα Αγροτικής Ανάπτυξης, τα οποία, σε κάθε διαχειριστική περίοδο, σκοπό έχουν την χρηματοδότηση και την προώθηση των πρωτοβουλιών που αναδεικνύουν τις τοπικές πηγές πλούτου και κινητοποιούν, διατηρούν και αξιοποιούν την ανάδειξη της πολιτισμικής κληρονομιάς των χωρών μελών της Ένωσης.
Τα μέτρα και τα προγράμματα της Ένωσης σκοπό, επίσης, έχουν να υποστηρίξουν την ετερογένεια των αγροτικών περιοχών στις οποίες ανήκουν, αλλά και να προωθήσουν τις επιχειρησιακές πρωτοβουλίες να αναπτυχθούν και να καρποφορήσουν.
Δυστυχώς και εδώ υπάρχουν παραλείψεις, σε ότι αφορά την γυναίκα επιχειρηματία – αγρότισσα. Διαβάζοντας τα κριτήρια που πρέπει να πληρούνται και τους όρους συμμετοχής στα ευρωπαϊκά προγράμματα, βλέπουμε ότι τα κίνητρα και οι παροχές, εάν εξαιρέσουμε τα προγράμματα Leader, δεν συμπεριλαμβάνουν με ουσιαστικό τρόπο τις γυναίκες επαγγελματίες γης, αντιθέτως μέσω των παραλείψεων τις αποτρέπουν να διεκδικήσουν πόρους και τα απαραίτητα εργαλεία ανάπτυξης των επιχειρήσεων τους.
Τα κριτήρια λήψης των αναπτυξιακών εργαλείων και των κονδυλίων, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, δημιουργήθηκαν και αφορούν κυρίως τους άντρες νέους αγρότες. Ξεκάθαρα τα παρεχόμενα προγράμματα δεν είναι «φιλικά» προς τις γυναίκες της υπαίθρου που συγχρόνως με την δουλειά είναι μητέρες ανήλικων παιδιών ή φροντίζουν τα γηραιότερα μέλη των οικογενειών τους.
Αστοχία και παράληψη του νομοθέτη και των πολιτικών στελεχών της ανάλογης έδρας, που σε ετήσια βάση εμφανίζει αρνητικό πρόσημο κοινωνικά και οικονομικά σε εθνικό και πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Μέσα στα μικρά βήματα, που γίνονται σταδιακά προκειμένου να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης και εργασίας των γυναικών της υπαίθρου στην χώρα μας, συμπεριλαμβάνεται η Κ.Υ.Α με το άρθρο 151 του ν. 5078/2023 (Α’ 211), που δημοσιεύθηκε στο Φ.Ε.Κ. Β’ 2293/18-4-2024, σύμφωνα με τα οποία οι αγρότισσες μητέρες, ανάμεσα σε άλλες δύο εργασιακές οντότητες, εφόσον είναι φορολογικά ενήμερες, λαμβάνουν επίδομα μητρότητας ύψους 830 ευρώ μηνιαίως, για χρονικό διάστημα εννέα μηνών από την γέννηση των τέκνων τους!!
Το παραπάνω, βοηθάει σε προσωρινή βάση την κατάσταση, αλλά δεν είναι αρκετό. Επιβάλλεται να γίνουν και άλλα μεγαλύτερα βήματα για την κατοχύρωση και την ενδυνάμωση των Γυναικών της Υπαίθρου.
Είναι αναγκαίο να αποκτήσουν την δυνατή «ταυτότητα» τους και το ισχυρό επαγγελματικό brand, μέσω των οποίων θα υλοποιούν με διαρκή και σταθερή παρουσία τις επιχειρηματικές πρωτοβουλίες τους στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα, των αγαθών που βρίσκονται στην βάση της πυραμίδας των αναγκών στην επιβίωση και στην διαβίωση μας ως ανθρώπινο είδος.
Η συστηματική συμμετοχή των Γυναικών της Υπαίθρου στην εκπαίδευση, η καλλιέργεια της ανάλογης κουλτούρας, η λήψη των απαραίτητων μέτρων και πολιτικών αποφάσεων από την Πολιτεία που θα υποστηρίξουν ουσιαστικά τις γυναίκες που ζουν και επαγγέλλονται στην ύπαιθρο, η αναγνώριση της συμβολής τους σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο και η διασφάλιση των δικαιωμάτων τους είναι κινήσεις που θα έπρεπε να είχαν φύγει από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων και θα έπρεπε να είχαν υλοποιηθεί προ πολλού.
Όπως δήλωσε κάποτε η Michelle Bachelet, η πρώτη Αναπληρωτής Γ.Γ. και Ε.Δ. του ΟΗΕ για τις Γυναίκες: «όταν οι γυναίκες ενδυναμώνονται και μπορούν να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους και την πρόσβαση στη γη, στην ηγεσία, στις ευκαιρίες και στις επιλογές, τότε οι οικονομίες αναπτύσσονται, η επισιτιστική ασφάλεια ενισχύεται και οι προοπτικές βελτιώνονται για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές».