Η έκρηξη του Βεζούβιου στις 24 Αυγούστου του 79 π.Χ. έθαψε τις ιταλικές πόλεις Πομπηία και Χερκουλάνεουμ σε στάχτη και άλλα ηφαιστειακά υλικά, παγιδεύοντας τους απροετοίμαστους κατοίκους στις τελευταίες στιγμές της ζωής τους. Εδώ και χρόνια, οι επιστήμονες αποκαλύπτουν αυτές τις «παγωμένες» στιγμές και τις επαναφέρουν στη ζωή. Η πιο ενδιαφέρουσα ανακάλυψη είναι ο άνθρωπος με τον «γυάλινο εγκέφαλο». Οι επιστήμονες λένε ότι επιτέλους ξεκλείδωσαν το μυστικό του.
Ο άνδρας, ο οποίος ήταν γύρω στα 20, ανακαλύφθηκε από αρχαιολόγους τη δεκαετία του 1960 στην περιοχή Herculaneum. Αλλά μόλις το 2020 κοίταξαν μέσα στο κρανίο του και βρήκαν κάτι που δεν περίμεναν – θραύσματα υαλοποιημένου εγκεφάλου. Η έρευνά τους αποκάλυψε επίσης ότι οι θερμοκρασίες και στις δύο πόλεις έφτασαν κατά τόπους πάνω από πεντακόσιους βαθμούς κατά τη διάρκεια της καταστροφής.
Η ανακάλυψη προβλημάτισε τους επιστήμονες. Σε τέτοιες θερμοκρασίες, ο εγκέφαλος κανονικά θα έλιωνε σε μια κολλώδη μάζα. Θα έπρεπε να ψυχθεί γρήγορα, και μάλιστα αρκετά γρήγορα. Στη μοναδικότητα του ευρήματος συνέβαλε το γεγονός ότι από όλα τα θύματα της έκρηξης που ανακαλύφθηκαν από τον 18ο αιώνα, αυτή ήταν η μοναδική τέτοια περίπτωση.
Έκτοτε, έχουν προκύψει διάφορες υποθέσεις σχετικά με το γιατί ο εγκέφαλος του άνδρα μετατράπηκε σε γυαλί. Σύμφωνα με το Futurism, μια ομάδα με επικεφαλής τον ιατροδικαστή ανθρωπολόγο Pier Paolo Petrone του Πανεπιστημίου της Νάπολης διαπίστωσε ότι ο εγκεφαλικός ιστός του άνδρα μετατράπηκε σε γυαλί (σε μια διαδικασία που ονομάζεται βελοποίηση) από την έκθεση σε θερμοκρασίες έως και 520 βαθμών Κελσίου, την οποία οι επιστήμονες προσδιόρισαν από ένα κομμάτι ξύλου που βρισκόταν σε κοντινή απόσταση.
«Τα μαύρα θραύσματα που βρέθηκαν δείχνουν ότι η ακραία ακτινοβολία ήταν ικανή να αναφλέξει το λίπος στο ανθρώπινο σώμα και να εξατμίσει τους μαλακούς ιστούς», ανέφεραν τότε οι ειδικοί. Τα ευρήματά τους δημιούργησαν αμφιβολίες. Ορισμένοι ειδικοί επεσήμαναν ότι η διαδικασία της απότομης αύξησης της θερμοκρασίας και της επακόλουθης ψύξης δεν ήταν επαρκής για να προκαλέσει τη σπάνια κατακόρυφη αύξηση. Κάτι τέτοιο συμβαίνει επίσης σπάνια στη φύση. Το υγρό υλικό πρέπει να ψύχεται αρκετά γρήγορα για να αποτραπεί ο σχηματισμός κρυστάλλων.
Ειδικές συνθήκες
Μια νέα μελέτη επιστημόνων από το Università degli Studi Roma Tre στη Ρώμη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Scientific Reports, ρίχνει νέο φως στη διαδικασία που επέτρεψε στον εγκέφαλο να διατηρηθεί για χιλιάδες χρόνια, πράγμα πραγματικά ασυνήθιστο. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η μεταμόρφωση του εγκεφαλικού ιστού οφειλόταν πράγματι στην ακραία θέρμανση και την απότομη ψύξη, καθώς και στη θέση του άνδρα που ήταν ξαπλωμένος στο κρεβάτι και στις γενικότερες συνθήκες στις οποίες βρέθηκε.
Χρησιμοποιώντας ανάλυση με ακτίνες Χ και ηλεκτρονικό μικροσκόπιο, η ομάδα επιβεβαίωσε ότι ο εγκέφαλος του άνδρα που εργαζόταν ως φύλακας στο ιερό θα μπορούσε να μετατραπεί σε γυαλί μόνο όταν θερμάνθηκε σημαντικά πάνω από τους 510 βαθμούς Κελσίου και στη συνέχεια ψύχθηκε γρήγορα. Επομένως, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι πρέπει να υπήρξε έντονη, βραχυπρόθεσμη θερμότητα, γρήγορη θέρμανση και απότομη ψύξη, με τις συγκεκριμένες συνθήκες, το κρανίο και η σπονδυλική στήλη να λειτουργούν ως μερική προστασία για τον οργανικό ιστό.
«Το γυαλί που προέκυψε από αυτή τη μοναδική διαδικασία πέτυχε μια τέλεια κατάσταση διατήρησης του εγκεφάλου και της μικροδομής του», αναφέρουν οι επιστήμονες σύμφωνα με το περιοδικό Smithsonian. Αν και το μεγαλύτερο μέρος του εγκεφάλου είχε υποστεί ζημιά, κάποιο μέρος του επέζησε χάρη στη μοναδική θέση του κρανίου και της σπονδυλικής στήλης του άνδρα κατά τη στιγμή του θανάτου, γεγονός που εξηγεί επίσης γιατί ήταν το μοναδικό άτομο στην πόλη που είχε έναν «υαλωμένο» εγκέφαλο. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι πέθαναν στην παραλία κατά τη διάρκεια μιας αποτυχημένης εκκένωσης.
Το σώμα του θάφτηκε στη συνέχεια από στρώματα τέφρας, λιωμένων πετρωμάτων και αερίων που κυλούσαν εκεί σε χαμηλότερες θερμοκρασίες από ό,τι στην Πομπηία, επιτρέποντας τη διατήρηση του γυάλινου εγκεφάλου για τους επιστήμονες.
