Ο Επισκέπτης Υγείας του Διαβητολογικού Κέντρου του Βενιζέλειου Νοσοκομείου, κ Αναστάσιος Καϊσίδης με αφορμή την Παγκόσμια Ημερά του Διαβήτη, μας ξεναγεί στο δύσκολο κι απαιτητικό έργο της διαχείρισης του Σακχαρώδη Διαβήτη και των θεραπευτικών και εκπαιδευτικών απαιτήσεων που χρήζουν τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη, στην προσπάθεια να αυτοδιαχειρίζονται την πάθηση τους
Παγκόσμια ημέρα διαβήτη σήμερα. Είναι τελικά τόσο μεγάλο το πρόβλημα ;
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης αποτελεί μια παγκόσμια απειλή τόσο για τα άτομα με ΣΔ όσο και για τη δημόσια υγεία και τα οικονομικά των συστημάτων υγείας.
Σε παγκόσμιο επίπεδο 460 εκ άνθρωποι πάσχουν από ΣΔ ενώ ο αριθμός τους αναμένεται να εκτιναχτεί στα 700 εκ το 2045, ως αποτέλεσμα κυρίως του δυτικού τρόπου ζωής, της καθιστικής ζωής και της παχυσαρκίας, τα οποία ολοένα και αυξάνονται, δυστυχώς με μεγάλη αύξηση ακόμη και στις μικρές ηλικίες.
Έχουμε στοιχεία για την Ελλάδα;
Από πρόσφατες μελέτες μεγάλων Διαβητολογικών Κέντρων και πανεπιστημιακών κλινικών ο αριθμός των ατόμων με ΣΔ στην Ελλάδα ανέρχεται στο 1 εκ. περίπου.
Το πιο ανησυχητικό όμως είναι ότι περίπου 1 στους 2 διαβητικούς ακόμη παραμένει χωρίς διάγνωση, και αυτό είναι μια μεγάλη πρόκληση για επιστημονική κοινότητα, καθώς ο διαβήτης, ως πάθηση, μπορεί να ξεκινήσει πολύ πριν την εκδήλωση συμπτωμάτων.
Αυτό είναι που κάνει επιτακτική την ανάγκη αλλαγής στην στρατηγική αντιμετώπισης του ,με έμφαση στην αγωγή υγείας και την πρόληψη αλλά και την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση ώστε να περιοριστεί όσο το δυνατόν περισσότερο και από την άλλη να διαγιγνώσκεται έγκαιρα ώστε να αποφευχθούν τυχόν προβλήματα που προκύπτουν από την καθυστερημένη διάγνωση του, όπως πχ μια διαβητική Κετοξέωση, καρδιολογικά προβλήματα κ.α
Τι είναι αυτό που σας προβληματίζει περισσότερο, τόσο εσάς ως επαγγελματίες υγείας αλλά και τα άτομα με ΣΔ;
Η μακροχρόνια υπεργλυκαιμία, τα ψηλά δηλαδή σάκχαρα στο αίμα, προκαλούν πλήθος επιπλοκών σε βάθος χρόνου, όπως στα νεφρά, τα νεύρα, τα αγγεία, τα μάτια, την καρδιά και αυτό είναι η μεγαλύτερη πρόκληση. Να μπορέσουμε δηλαδή να πετύχουμε μια καλή γλυκαιμική ρύθμιση σε βάθος χρόνου ώστε να απομακρύνουμε όσο το δυνατόν την εμφάνιση αυτών των επιπλοκών. Αλλά και οξείες καταστάσεις όπως οι υπογλυκαιμίες ή νοσηλείες των ατόμων που παρακολουθούμε ή μια οξεία απορρύθμιση η οποία απαιτεί εγρήγορση και συνεχή παρακολούθηση
Είναι εύκολο αυτό να επιτευχθεί;
Ο ΣΔ ως χρόνια πολυπαραγοντική πάθηση έχει μια ιδιαιτερότητα σε σχέση με τα υπόλοιπα νοσήματα. Απαιτεί τη απόλυτη συμμετοχή συνεργασία και ενεργοποίηση του πάσχοντα. Δεν είναι όπως τα περισσότερα νοσήματα που ο ασθενής απλά ακολουθεί τη φαρμακευτική αγωγή και τις οδηγίες της θεραπευτικής ομάδας και ανά τακτά διαστήματα επανέρχεται για επανέλεγχο. Τα άτομα με ΣΔ από την αρχή αναλαμβάνουν κυρίαρχο και πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαχείριση της πάθησης τους, καθώς πρέπει οι ίδιοι να αυτοδιαχειρίζονται την πάθηση 24ωρες το 24ωρο 365 μέρες το χρόνο.
Αυτό είναι αρκετά δύσκολο και απαιτητικό γατί πρέπει να εντάξουν στην ήδη δύσκολη καθημερινότητα που βιώνουν, και την διαχείριση του διαβήτη τους. Να μετράνε δηλαδή το σάκχαρο τους αρκετές φορές την ημέρα, να τροποποιούν τις δοσολογίες της φαρμακευτικής αγωγής, κυρίως όσοι υποβάλλονται σε αγωγή με ινσουλίνη, να κάνουν πλήρη καταγραφή στα ειδικά έντυπα του τι τρώνε και τις δραστηριότητες τους, να υπολογίζουν τις ποσότητες της τροφής που θα καταναλώνουν, να χειρίζονται πιο εξειδικευμένες συσκευές όπως αντλίες ινσουλίνης, συστήματα συνεχούς καταγραφής της γλυκόζης κ.α, να διαχειρίζονται οξείες καταστάσεις όπως μια ασθένεια, μια κοπιαστική εργασία, μια απρόβλεπτη ενδεχομένως υπογλυκαιμία , το άγχος και το στρες τους και γενικά να προσπαθούν να διατηρήσουν ένα καλό επίπεδο σακχάρων στο αίμα παράλληλα όμως με την κανονική τους δραστηριότητα, είτε κοινωνική είτε εργασιακή είτε ατομική βάσει των προσωπικών αναγκών και επιλογών του καθενός.
Πολλές φορές όμως αυτή η προσπάθεια δεν έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα γιατί η καθημερινότητα, τα συνοδά νοσήματα που μπορεί να έχει κάποιος, η εργασία και η οικονομική του κατάσταση, η ψυχική και συναισθηματική του κόπωση και άλλοι παράγοντες μπορεί να επηρεάσουν κατά πολύ τη συμμόρφωση των διαβητικών στις θεραπευτικές απαιτήσεις και εν τέλει στη συνολική γλυκαιμική ρύθμιση.
Ο δικός σας ρόλος ως επισκέπτης υγείας ενός διαβητολογικού κέντρου, πόσο μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο με Σ.Δ να τα καταφέρει στη δύσκολη αυτή προσπάθεια;
Στο διαβητολογικό Κέντρο του Βενιζέλειου εργαζόμαστε δυο επισκέπτες υγείας. Με τη συνάδελφο μου λοιπόν, την κα Κουμάκη, δίνουμε έναν καθημερινό αγώνα να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στις αυξημένε ανάγκες των ατόμων με Σ.Δ που παρακολουθούμε.
Όπως είπαμε η διαχείριση του Σ.Δ είναι μια εξαιρετικά δύσκολη και διαρκής προσπάθεια και η δικής μας συμβολή, ως μέλη της θεραπευτικής ομάδας του Διαβητολογικού μας Κέντρου, είναι να είμαστε δίπλα στους ασθενείς μας και τις ανάγκες τους διαρκώς.
Για να επιτευχθεί όμως το βέλτιστο αποτέλεσμα χρειάζεται σωστή έγκαιρη και δομημένη εκπαίδευση των ατόμων με ΣΔ και αυτός είναι και ο δικός μας ρόλος. Να τους ενημερώσουμε και να τους εκπαιδεύσουμε ώστε να τους καταστήσουμε ικανούς και έτοιμους να αυτοδιαχειρίζονται το διαβήτη τους, αλλά ταυτόχρονα να είμαστε παρόν και κοντά τους σε ότι τυχόν ανάγκες προκύπτουν κάθε φορά,.
Τι είδους εκπαίδευση χρειάζονται τα άτομα με Σ.Δ
Η εκπαίδευση ξεκινάει με τη διάγνωση και την πλήρη ενημέρωση για την πάθηση και το τρόπο που αυτή εκδηλώνεται και εξελίσσεται στο χρόνο. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο ΣΔ είναι μα πάθηση που με το πέρασμα του χρόνου εξελίσσεται καθώς το πάγκρεας δεν μπορεί σιγά σιγά να ανταποκριθεί στις ανάγκες του οργανισμού. Και αυτό είναι που απαιτεί τη συνεχή επαγρύπνηση όλων μας, ώστε να εντοπίζουμε κάθε φορά τυχόν ανάγκες ή καταστάσεις που αλλάζουν και εξελίσσονται.
Ταυτόχρονα οφείλουμε να εκπαιδεύσουμε τους ασθενείς μας στις υγιεινοδιατητικές οδηγίες και συστάσεις (διατροφή και άσκηση),ως ακρογωνιαίο λίθο στη διαχείριση του Σ.Δ, ώστε να μπορούν να αξιολογήσουν και να υπολογίσουν τις θετικές ή αρνητικές επιδράσεις στον οργανισμό και την επίτευξη της γλυκαιμικής ρύθμισης. Δεν αρκεί δηλαδή να πούμε σε κάποιον ότι πρέπει να ‘’ τρως υγιεινά και να ασκείσαι ’’, πρέπει να του εξηγήσουμε το πως επιδρά η διατροφή και η άσκηση στη ρύθμιση του διαβήτη, τα οφέλη τους και το πως αυτά επιδρούν στη συνολική εικόνα του οργανισμού του. Μόνο έτσι μπορούμε να ελπίζουμε στη μακροχρόνια υιοθέτηση των υγιεινοδιατητικών συστάσεων , προς όφελος του οργανισμού του και της καλής γλυκαιμικής ρύθμισης.
Επίσης οι διαβητικοί πρέπει να εκπαιδευτούν στον αυτοέλεγχο. Το πως δηλαδή θα μετράνε το σάκχαρο τους με τους ατομικούς μετρητές σακχάρου, πότε και γιατί πρέπει να το κάνουν και πως να αξιολογούν τα αποτελέσματα που βρίσκουν . Επίσης η εξέλιξη της τεχνολογίας και της βιοιατρικής έχει φέρει τα τελευταία χρόνια επαναστατικές μεθόδους μέτρησης των τιμών γλυκόζη στο αίμα, όπως τα συστήματα συνεχούς καταγραφής του γλυκόζης. Συσκευές δηλαδή που με ειδικό τρόπο προσαρμόζονται στο σώμα του διαβητικού και καταγράφουν τα σάκχαρα του όλο το 24 ωρο, χωρίς να χρειάζεται να κάνει μετρήσεις από το δάχτυλο. Η χρήση τους όμως απαιτεί ειδική εκπαίδευση, τόσο ως προς τη χρήση αλλά και ως προς την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων. Γιατί αυτό είναι το μέγιστο όφελος τους, να μπορείς δηλαδή να αξιολογείς τα αποτελέσματα που βρίσκεις και να προσαρμόζεις μόνος σου το θεραπευτικό σχήμα, τη διατροφή σου ή τις δραστηριότητες σου βάσει των αποτελεσμάτων που βρίσκεις.
Και φυσικά η εκπαίδευση στις ενέσιμες θεραπείες, όπως ή ινσουλινοθεραπεία και άλλα ενέσιμα σκευάσματα αλλά και οι αντλίες ινσουλίνης, οι οποίες απαιτούν ειδική εκπαίδευση, λεπτούς χειρισμούς, μεγάλη προσοχή κα διαρκή επαναξιολόγηση των δεξιοτήτων και των πρακτικών των ατόμων που τα χρησιμοποιούν. Όχι τόσο γιατί είναι μια εξαιρετικά δύσκολη διαδικασία, αλλά γιατί με το πέρασμα των χρόνων, τη δύναμη της συνήθειας, την εύλογη κόπωση ( burn out του διαβήτη) και άλλους απρόβλεπτους παράγοντες, καθημερινά διαπιστώνουμε λάθη και παραλείψεις στην ορθή εφαρμογή και εκτέλεση από τη μεριά των ασθενών μας, τα οποία ως ένα βαθμό επηρεάζουν το τελικό θεραπευτικό αποτέλεσμα.
Και εδώ επίσης καταβάλλεται από μέρους μας μια μεγάλη προσπάθεια, να εντοπίσουμε τυχόν λάθη και ελλείψεις, αποτρέποντας τυχόν επιπλοκές που μπορούν να προκληθούν.
Και φυσικά το πιο δύσκολο κομμάτι, αυτό της ψυχολογικής στήριξης των ατόμων που παρακολουθούμε, της ψυχικής ενδυνάμωσης, της ενεργοποίησης τους, τη δημιουργία κινήτρων για την επίτευξη των θεραπευτικών στόχων αλλά και τη συνεργασία σε όλα τα επίπεδα, λειτουργικά, θεραπευτικά και γραφειοκρατικά, ώστε να μπορούμε να καλύψουμε όσο το δυνατόν περισσότερο τις ανάγκες τους.
Σε γενικές γραμμές αυτός είναι ο ρόλος ενός Επισκέπτη Υγείας σε ένα Διαβητολογικό Ιατρείο, να ενημερώσει δηλαδή , να εκπαιδεύσει και να προλαμβάνει την εμφάνιση επιπλοκών της νόσου, μέσα από τις διαδικασίες και τα αντικείμενα που προαναφέρθηκαν, ως μέλος μια διεπιστημονικής θεραπευτικής ομάδας.
Τι σημαίνει για τον Κρητικό λαό η λειτουργία ενός εξειδικευμένου Διαβητολογικού Κέντρου στο νησί
Η Κρήτη είχε την μεγάλη τύχη πριν πολλά χρόνια, κάποιοι εξαιρετικοί επιστήμονες όπως ο κ Κεφαλογιάννης, ο κ Παππάς και η κα Κυρλάκη να ευαισθητοποιηθούν και να ασχοληθούν με το Σ.Δ. Έτσι ξεκίνησε τη λειτουργία του το διαβητολογικό ιατρείο στο Βενιζέλειο, το οποίο με το πέρασμα των χρόνων αναπτύχθηκε, εξελίχθηκε για να φτάσουμε στο σήμερα, όπου με τον διορισμό ενός ακόμη γιατρού του ενδοκρινολόγου κ. Ανυφαντάκη και δύο συνεργατών ιατρών κ. Γρινάκη και Μαρκάκη, υπάρχει στην Κρήτη ένα εξειδικευμένο Διαβητολογικό Κέντρο διαχείρισης του Σ.Δ, με πλήρη κάλυψη των αναγκών των Κρητικών. Αξίζει να αναφέρουμε ότι σήμερα παρακολουθούμε στο Κέντρο μας 13.500 άτομα με Σ.Δ
Στο Διαβητολογικό μας κέντρο λειτουργούν εκτός του κλασικού διαβητολογικού ιατρείου, ιατρείο διαβητικού ποδιού, ιατρείο Σ.Δ κύησης, εκτελούνται εξειδικευμένες εξετάσεις όπως c- πεπτίδιο και αντισώματα για τη διάγνωση του Σ.Δ τύπου 1, ενώ υπάρχει και απόλυτη εξειδίκευση στα συστήματα συνεχούς χορήγησης ινσουλίνης με αντλία , με την οργάνωση μάλιστα και εκπαιδευτικών σεμιναρίων για επαγγελματίες υγείας κάθε χρόνο.
Αναστάσιος Καϊσίδης, Επισκέπτης Υγείας Διαβητολογικού Κέντρου ΓΝ Βενιζέλειο Πανάνειο