Περπατούν σε δρόμους και στενά που άλλοτε ήταν καταπράσινα, άλλοι πηγαίνοντας στις δουλειές τους και άλλοι για μια γρήγορη βουτιά. Χαρούμενες παιδικές φωνές, ενθουσιασμένες που έφτασε το καλοκαίρι, ακούγονται ξανά σε μια ολοκαίνουργια παιδική χαρά.
Οι ήχοι της αποκατάστασης –τρυπάνια και σφυριά- έχουν αρχίσει να ακούγονται στον οικισμό… Ένα χρόνο μετά την απόλυτη καταστροφή, μια αίσθηση κανονικότητας έχει αρχίσει να επιστρέφει στο Μάτι, κυρίως λόγω του πείσματος των κατοίκων να μην αφήσουν τον τόπο τους, το «σπίτι» τους, να χαθεί για πάντα.
Τα «σημάδια» της τραγωδίας, όμως, δεν έχουν επουλωθεί. Ένα καμένο δέντρο, ένα «πληγωμένο» και ερειπωμένο σπίτι ή σωροί από μπάζα θυμίζουν σε κάθε βήμα τις δραματικές σκηνές που διαδραματίστηκαν στις 23 Ιουλίου του 2018.
Σε κάποιες γωνίες ή δίπλα σε κάδους, βρίσκονται στοιβαγμένοι σωροί από κομμένα χόρτα και κλαδιά δέντρων, αποδεικνύοντας περίτρανα πόσο αδύναμη είναι η μνήμη στη χώρα μας… Ίσως πίσω από αυτή την εικόνα να κρύβεται μια «μπακαλίστικη» λογική των αρμοδίων. «Τι άλλο θα κάψει;» άλλωστε…
Εικόνα: Νικόλας Κόρνφορντ/CNN Greece
Για τους κατοίκους, όμως, οι μνήμες των δραματικών εκείνων ωρών δεν έχουν σβήσει. Πώς θα μπορούσαν άλλωστε;
Σαν σήμερα πριν ένα χρόνο, η πύρινη λαίλαπα άφησε πίσω της 102 νεκρούς, δεκάδες τραυματίες και εκατοντάδες σπίτια κατεστραμμένα σε Μάτι, Κόκκινο Λιμανάκι και Νέο Βουτζά.
Ζωές στις φλόγες… Εν μια νυκτί, κάτοικοι της ανατολικής Αττικής όχι μόνο έχασαν τα πάντα αλλά θρηνούσουν και δικούς τους ανθρώπους –φίλους, συγγενείς ή γείτονες- που χάθηκαν το μοιραίο εκείνο βράδυ.
Και σα να μην έφταναν όλα αυτά, πυρόπληκτοι και εγκαυματίες έπρεπε να αντιμετωπίσουν το «τέρας» της ελληνικής γραφειοκρατίας. Έναν ολόκληρο χρόνο μετά, ο κύκλος αυτής της ταλαιπωρίας δεν έχει ακόμη κλείσει, καθώς οι εγκαυματίες συνεχίζουν να πολεμούν να σταθούν στα πόδια τους -σχεδόν ξεχασμένοι από την πολιτεία- ενώ οι άδειες ανακατασκευής ολικώς κατεστραμμένων κατοικιών μετριούνται στα δάχτυλα ενός χεριού.
To CNN Greece συνομίλησε με μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής Κατοίκων – Μάτι Αττικής (ΣΕΚΜΑ), μιας πρωτοβουλίας πολιτών που από τις πρώτες κιόλας μέρες ενεργοποιήθηκε και να συνδράμει στην αποκατάσταση του οικισμού. Μια από τις πιο σημαντικές αποστολές της, όμως, είναι και η στήριξη των εγκαυματιών.
«Η κυβέρνηση ειδικά για τους εγκαυματίες δεν είχε υποσχεθεί τίποτα»
Ενδεικτικό είναι ότι στα μέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση αμέσως μετά από την τραγωδία, δεν υπάρχει ούτε μια αναφορά σε μέτρα για τους εγκαυματίες.
Παρότι υπήρξαν μέτρα για άμεση αρωγή και οικονομική ενίσχυση, για φορολογική ελάφρυνση και αποζημίωση, ενίσχυση των οικογενειών των θυμάτων αλλά και την αποκατάσταση των υλικών ζημιών, δεν υπήρξε κάποια ειδική μέριμνα για τους τραυματίες.
«Η κυβέρνηση ειδικά για τους εγκαυματίες δεν είχε υποσχεθεί τίποτα» λέει στο CNN Greece ο Αλέξης Ανδρονόπουλος, μέλος της ΣΕΚΜΑ.
Εικόνα: AP Photo/Petros Giannakouris
Ο ίδιος εξηγεί πως οι εγκαυματίες αντιμετωπίζουν σήμερα αρκετά προβλήματα και για αρκετούς εξ αυτών ο δρόμος της αποκατάστασης είναι ακόμη μακρύς.
«Χρειάζονται φυσιοθεραπείες, φάρμακα και αλοιφές, κρέμες ή άλλα σκευάσματα. Χρειάζονται πιεστικά ενδύματα και σιλικόνες για τις ουλές των εγκαυμάτων και φυσιοθεραπείες τακτικές. Την ίδια ώρα, χρειάζονται κάποιον άνθρωπο στο σπίτι να τους βοηθάει, γιατί πολλοί από αυτούς δεν μπορούν πλέον να αυτοεξυπηρετηθούν και αρκετοί εξ αυτών έχουν και βιοποριστικό πρόβλημα γιατί δεν μπορούν να εργαστούν» αναφέρει ο κ. Ανδρονόπουλος, και συνεχίζει:
«Με δική μας πρωτοβουλία, η κυβέρνηση θέσπισε ένα επίδομα 6.000 ευρώ για κάθε εγκαυματία, το οποίο άργησε όμως πάρα πολύ να δώσει. Δεν ήταν στα πλάνα τους να το δώσουν, εμείς τους το ζητήσαμε λόγω των τεράστιων αναγκών και των εξόδων που είχαν οι οικογένειες για να τρέξουν αυτή την χρόνια νοσηλεία. Το ΦΕΚ για το επίδομα αυτό βγήκε τον Δεκέμβριο και οι περισσότεροι πήραν το επίδομα τον Μάρτιο – Απρίλιο. Υπάρχουν ακόμη έξι περιπτώσεις που δεν έχουν πάρει το επίδομα από τον ΟΠΕΚΑ, ενώ έχουν πλήρεις φακέλους».
Και τι απαντούν οι αρμόδιοι για την αργοπορία αυτή;
«Όποτε απευθυνόμαστε σε αυτούς μας λένε: “εντάξει ρε παιδιά, ξέρετε πως είναι το δημόσιο, καθυστερούμε λίγο”. Ναι, αλλά η ανάγκη του άλλου δεν καθυστερεί. Αυτός πρέπει να τα βρει και να τα πληρώσει» είπε ο ίδιος, και συνέχισε: «Δυστυχώς το ελληνικό κράτος δεν καλύπτει ούτε τα φάρμακα και τις αλοιφές που γράφουν οι δημόσιοι γιατροί» απαντά ο κ. Ανδρονόπουλος.
Κάθε σωληνάριο αυτών των ειδικών κρεμών ή αλοιφών κοστίζει 67 ευρώκαι δεν καλύπτεται από τον ΕΟΠΥΥ. Το ίδιο ισχύει και για τα πιεστικά ενδύματα, τα οποία οι γιατροί θεωρούν απαραίτητα για την αποκατάσταση των τραυματιών.
«Πώς είναι δυνατόν ο ΕΟΠΥΥ να μην τα καλύπτει; Και πώς είναι δυνατόν η κυβέρνηση να μην το θεσπίσει, ώστε να καλυφθούν για αυτούς τους 60 – 70 ανθρώπους;» διερωτάται ο κ. Ανδρονόπουλος.
Το Δημόσιο δεν έχει φροντίσει να δημιουργήσει έναν μηχανισμό που θα κάνει τη ζωή των ανθρώπων αυτών πιο εύκολη.
Το «βάρος» αυτό έχει πέσει στους ώμους των εθελοντών της ΣΕΚΜΑ, οι οποίοι κάνουν αγώνα δρόμου για να εξασφαλίσουν τα σκευάσματα που χρειάζονται οι εγκαυματίες, με έκπτωση από τις εταιρείες.
Και παρότι τα πρώτα μεγάλα εμπόδια φαίνεται πως έχουν αρχίσει σιγά – σιγά να ξεπερνιούνται, οι εγκαυματίες και ιδιαίτερα αυτοί που δεν μπορούν να εργαστούν συνεχίζουν να αγωνιούν για την επόμενη ημέρα. «Θα πρέπει να πάρουν μια αναπηρική σύνταξη ή ένα επίδομα όσο καιρό χρειάζεται και δεν μπορούν να εργαστούν ώστε να μπορούν να ζήσουν» εξηγεί ο κ. Ανδρονόπουλος, και συνεχίζει:
«Υπάρχει ένας άνθρωπος 43 ετών, πατέρας ενός εξάχρονου παιδιού, που λόγω της φωτιάς δεν μπορεί να εργαστεί. Έχει κατεστραμμένους πνεύμονες, έχει κατεστραμμένα χέρια και πολλά άλλα τραύματα. Ο άνθρωπος αυτός έκανε αίτηση για να πάρει προσωρινή αναπηρική σύνταξη και του έβγαλαν αναπηρία κάτω του 67%, κάτι που σημαίνει ότι θα πάρει ένα επίδομα περίπου 300 ευρώ».
Παράλληλα, όπως εξηγεί το μέλος της ΣΕΚΜΑ, θα πρέπει να καλύπτονται και τα έξοδα όλων όσων χρειάζονται βοήθεια στο σπίτι.
«Μια άλλη κυρία νοσηλεύεται ακόμη σε κέντρο αποκατάστασης. Ήταν επτά μήνες σε καταστολή, έχει νεφρική ανεπάρκεια και κάνει αιμοκάθαρση δύο φορές την εβδομάδα. Η γυναίκα αυτή όταν γυρίσει σπίτι της –και θα γυρίσει γιατί είναι μαχήτρια- θα χρειαστεί και έναν άνθρωπο να τη βοηθάει» λέει ο ίδιος, εξηγώντας ότι πρόγραμμα το «Βοήθεια στο Σπίτι» δεν λειτουργεί.
«Έχουμε ανάμεσα στους εγκαυματίες ένα παιδάκι έξι ετών. Είναι καμένο σε όλο του το σώμα –στα χέρια, στην πλάτη, στο πρόσωπο, στα πόδια μέχρι και στα δάχτυλα των ποδιών του. Αυτό το παιδάκι πρέπει να ζήσει με αυτό το πράγμα, να μεγαλώσει με αυτό και να περάσει τα 12 χρόνια για να αρχίσει να μπορεί να κάνει επεμβάσεις για να επανέλθει» αναφέρει ο κ. Ανδρονόπουλος.
Η ΣΕΚΜΑ, αντιλαμβανόμενη πως το επίδομα των 6.000 ευρώ ανά εγκαυματία δεν επαρκεί, διοργάνωσε διάφορες καλλιτεχνικές και αθλητικές εκδηλώσεις για να συγκεντρωθούν χρήματα.
Σημαντική βοήθεια έχει προσφέρει και το Ίδρυμα Λάτση, το οποίο συνδράμει τους εγκαυματίες καλύπτοντας μεγάλο μέρος των εξόδων.
«Μέχρι στιγμής, καινούργιο σπίτι δεν έχει χτιστεί ούτε ένα»
Μακρύς έχει αποδειχτεί και ο «δρόμος» της αποκατάστασης των καμένων σπιτιών, με τις εργασίες να προχωρούν με αργούς ρυθμούς. Περίπου 50 οικογένειες, δηλαδή περί τους 200 ανθρώπους, μένουν μέχρι και σήμερα σε κατασκηνώσεις ενώ έχουν εκδοθεί ελάχιστες άδειες . «Μέχρι στιγμής, καινούργιο σπίτι (σ.σ. από αυτά που χαρακτηρίστηκαν «κόκκινα») δεν έχει χτιστεί ούτε ένα» λέει στο CNN Greece o Χρήστος Αναγνώστου, επίσης μέλος της ΣΕΚΜΑ.
Δεν έχει ολοκληρωθεί καν η υλοτόμηση και απομάκρυνση των καμένων δέντρων –μια διαδικασία που έχει προς στιγμήν «παγώσει» επειδή δεν υπάρχει άλλος χώρος για την αποθήκευσή τους.
«Για να ξεκινήσει η αποκατάσταση της περιοχής, έπρεπε πρώτα να απομακρυνθούν τα καμένα δέντρα. Αυτά είχαν υπολογιστεί στην αρχή σε περίπου 12.000. Από αυτά έχουν υλοτομηθεί 9.000 – 10.000» αναφέρει ο ίδιος.
«Όσον αφορά στην οικιακή αποκατάσταση, έχουμε περίπου 900 σπίτια με ελαφριές ή βαρύτερες βλάβες. Από τα 900, τα 300 είναι προς κατεδάφιση. Έχουν βγει 230 άδειες προς επισκευή και έχουν βγει τρεις ίσως και τέσσερις άδειες ανακατασκευής, δηλαδή για να φτιάξουμε σπίτια από την αρχή. Από τα 300 προς κατεδάφιση σπίτια έχουν κατεδαφιστεί 60 και υπολείπονται 240 και αν αναλογιστούμε ότι δεν έχει μαζευτεί ο αμίαντος από αυτά τα σπίτια, προκειμένου να κατεδαφιστούν και να προχωρήσει η διαδικασία, καταλαβαίνουμε ότι είμαστε πάρα πολύ πίσω» αναφέρει ο ίδιος, και συμπληρώνει:
«Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι εδαφικά, το 13% του Ματιού έχει κάποιο παλαιότερό ή νεότερο δασικό χαρακτηρισμό. Άρα, ως γνωστόν, στο δάσος δεν μπορείς να χτίσεις.
Παρόλα αυτά, εμείς καταφέραμε με διαβουλεύσεις να μπορούμε να χτίσουμε σπίτια μέσα σε περιοχές ας πούμε δασικές, εφόσον είχαν κάποια άδεια οικοδομική –έστω και λυομένου της δεκαετίας του ‘ 70».
Οι ιδιοκτήτες των περίπου 100 αυθαίρετων κατοικιών που κάηκαν, παραμένουν μετέωροι. Η κυβέρνηση είχε αρχικώς δεσμευτεί πως σε δεύτερο χρόνο θα εξετάσει κάποια ρύθμιση για τους ανθρώπους αυτούς, κάτι που τελικώς δεν έγινε.
Εικόνα: AP Photo/Petros Giannakouris
«Όσον αφορά στις άδειες ανακατασκευής, σε μεγάλο βαθμό χρηματοδοτούνται με τον προγραμματισμό που υπήρχε, δηλαδή 50% για να το φτιάξεις και στη συνέχεια το υπόλοιπο ποσό ή εάν ήταν μικρή η ζημιά εφάπαξ καταβολή. Έχουν προχωρήσει αρκετά αλλά όχι όλα. Και το βασικότερο είναι ότι δεν μπορούν να πουν στους πολίτες πότε ακριβώς θα είναι τα χρήματα διαθέσιμα προκειμένου να προγραμματίσει και αυτός με αντίστοιχα συνεργία να τα φτιάξει» αναφέρει ο κ. Αναγνώστου, συνεχίζοντας:
«Για ορισμένα από τα σπίτια που ήταν μέσα σε δασική περιοχή, έχουμε το πρόβλημα ότι κάποια ήταν μοναδική και κύρια κατοικία οικογενειών που δεν έχουν τη δυνατότητα να πάνε κάπου αλλού. Καταφέραμε λοιπόν να βγάλουμε μια απόφαση που λέει πως εάν οι άνθρωποι αυτοί θα μπορούν να αποζημιωθούν για το σπίτι με τα ίδια χρήματα που θα έπαιρναν για να το ξαναφτιάξουν και να πάρουν το ποσό αυτό για να πάνε κάπου αλλού και να χτίσουν. Ωστόσο, ενώ έχει βγει η απόφαση και έχει γραφτεί και σε ΦΕΚ δεν έχει εξειδικευτεί ο τρόπος με τον οποίο θα γίνει αυτό».
«Έχουμε φτάσει ένα χρόνο μετά και δεν έχει μαζευτεί ούτε το 50% του αμιάντου»
Πηγή ιδιαίτερης ανησυχίας για τους κατοίκους αποτελεί και το ζήτημα της ύπαρξης αμιαντούχων υλικών, η αποκομιδή των οποίων δεν έχει ολοκληρωθεί.
«Η κυβέρνηση ενημερώθηκε από τους κατοίκους για το περιβαλλοντικό ζήτημα που είχαμε σε σχέση με τον αμίαντο ήδη από το πρώτο δεκαήμερο» είπε στο CNN Greece η κ. Τίνα Κολλάρου, μέλος της ΣΕΚΜΑ και του τοπικού Εξωραϊστικού Συλλόγου.
«Μάθαμε στη συνέχεια από τις εταιρείες –υπάρχουν ειδικές εταιρείες που είναι διαπιστευμένες και κάνουν την αποκομιδή αυτών των επικίνδυνων τοξικών υλικών, τα πακετάρουν με συγκεκριμένο και τα στέλνουν στο εξωτερικό για καταστροφή σε ειδικές μονάδες- ότι υπήρχαν 5.000 τετραγωνικά αμιαντούχων υλικών. Αυτά ήταν είτε στέγες είτε μονώσεις είτε διάφορα άλλα δομικά υλικά που ήταν σε ευρεία χρήση τις παλαιότερες δεκαετίες…» αναφέρει η ίδια, και συνεχίζει:
«Είχαμε κάποια κρούσματα, ορισμένοι κάτοικοι έβγαζαν υλικά από το σπίτι τους και τα εναπόθεταν σε δημόσιους χώρους. Αυτά τα υλικά έσπαγαν, θρυμματίζονταν και δεν είχαμε καμία εικόνα της τοξικότητας της περιοχής εκείνο το διάστημα. Όπως δεν έχουμε ακόμη και σήμερα».
Η πρώτη σύμβαση για την απομάκρυνση αμιαντούχων υλικών από το Μάτι υπεγράφη στις 5 Σεπτεμβρίου με τις τέσσερις διαπιστευμένες εταιρείες που θα έπρεπε να καθαρίσουν τα σπίτια.
«Ωστόσο, το Ελεγκτικό Συνέδριο καθυστέρησε πάρα πολύ να δώσει το πράσινο φως για να προχωρήσει η διαδικασία και πρακτικά οι εργασίες ξεκίνησαν στο τέλος του φθινοπώρου. Το πρόγραμμα, με βάση τη σύμβαση, ήταν να καθαριστεί η περιοχή μέχρι την 31η Δεκεμβρίου. Μέχρι το τέλος του χρόνου, είχαν μόλις ξεκινήσει. Οι πρώτοι πέντε μήνες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, πέρασαν με αμιαντούχα υλικά διασκορπισμένα παντού» εξηγεί η κ. Κολλάρου.
Η δεύτερη σύμβαση υπεγράφη με τη νέα χρονιά και μετά το Πάσχα απομακρύνθηκε ο αμίαντος από άλλα 50 σπίτια. Την ίδια ώρα, στις αρχές του μήνα άναψε το «πράσινο φως» για να καθαριστούν 15 ακόμη κατοικίες.
«Έχουμε φτάσει ένα χρόνο μετά και δεν έχει μαζευτεί ούτε το 50%» αναφέρει η κ. Κολλάρου, και συμπληρώνει: «Τα κόκκινα σπίτια μόλις τώρα θα ολοκληρωθούν, όπως βλέπουμε από τα στοιχεία που μας έδωσαν οι εταιρείες… Θα αργήσουμε πάρα πολύ μέχρι να ολοκληρωθούν οι εργασίες».
Η ΣΕΚΜΑ αλλά και ο Εξωραϊστικός Σύλλογος προσπάθησαν να ενημερώσουν τον κόσμο για τον αμίαντο, με στόχο οι κάτοικοι να μην πετούν τέτοια υλικά σε δημόσιους χώρους.
Εικόνα: AP Photo/Petros Giannakouris
«Έπρεπε και ο Δήμος Μαραθώνα να κάνει μια σύμβαση για τον καθαρισμό των δημόσιων χώρων από τέτοια υλικά, κάτι που δεν έγινε ποτέ. Αποτέλεσμα αυτού είναι πως τα υλικά αυτά μαζεύονταν όπως-όπως και χωρίς να λαμβάνονται μέτρα προφύλαξης. Έχουμε μιλήσει με καθηγητές, όπως τον κ. Γεράσιμο Αράπη που είναι καθηγητής οικοτοξικολογίας, ο οποίος μάς είχε πει πως είναι πολύ δύσκολο να υπολογιστεί η τοξικότητα και η έκθεση του πληθυσμού γιατί αυτά είναι αιωρούμενα σωματίδια».
Ειδικοί από όλο τον κόσμο χαρακτηρίζουν τον αμίαντο «κοιμισμένοδράκο». Αυτό σημαίνει ότι όσο το υλικό είναι δεσμευμένο, τότε δεν υπάρχει κίνδυνος.
«Όσο όμως θρυμματίζεται, όπως έγινε στον οικισμό, υπάρχει κίνδυνος» λέει η κ. Κολλάρου, και καταλήγει λέγοντας:
«Η ανησυχία των κατοίκων είναι δικαιολογημένη γιατί ο αμίαντος είναι αποδεδειγμένα επικίνδυνος με την εισπνοή. Κανένας κάτοικος δεν έχει σαφή εικόνα. Όταν έχεις, λοιπόν, άγνοια έχεις και μεγαλύτερο φόβο».
