Mύκονος και Σαντορίνη, ναυαρχίδες ιστορικά του ελληνικού τουρισμού, πληρώνουν πλέον το τίμημα της υπερεκμετάλλευσής τους, χωρίς να έχει προηγηθεί η αναβάθμιση καίριων υποδομών για τη διαχείριση των προορισμών τους και την υποδοχή του μεγάλου αριθμού των επισκεπτών που γνώρισαν τα προηγούμενα χρόνια.
Ετσι, μετά τη μείωση των διεθνών αφίξεων το 2023 σε σχέση με το 2022 κατά 5,9% στη Μύκονο και κατά 9,9% στη Σαντορίνη, σύμφωνα με στοιχεία της Fraport Greece, το 2024 όλες οι μέχρι στιγμής ενδείξεις δείχνουν περαιτέρω μείωση των ξένων επισκεπτών. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι πέρυσι σημειώθηκε νέο ιστορικό ρεκόρ διεθνών αφίξεων, ενώ και για φέτος οι πρόδρομοι δείκτες παραπέμπουν σε περαιτέρω άνοδο των αφίξεων.
Ειδικότερα, ελληνικά τουριστικά γραφεία αναφέρουν στην «Καθημερινή» ότι οι κρατήσεις δωματίων για τη Μύκονο φέτος εμφανίζονται κατά 15%-20% χαμηλότερες από ό,τι την ίδια περίοδο του 2023, ενώ αυτές για τη Σαντορίνη κατά 10%-15%. Μάλιστα, επικαλούμενα εσωτερική πληροφόρηση από την Expedia Group, μια αμερικανική εταιρεία τεχνολογίας ταξιδιών που κατέχει και διαχειρίζεται μηχανές συγκέντρωσης ταξιδιωτικών ναύλων και μηχανές μετα-αναζήτησης ταξιδιών και κρατήσεων, αναφέρουν πως η πτωτική τάση για τους δύο συγκεκριμένους προορισμούς είναι δύσκολα αναστρέψιμη.
Aλλες πολυεθνικές πλατφόρμες κρατήσεων, όπως η Booking, που επίσης δεν έχει δημοσιεύσει ακόμη στοιχεία, επισήμως μιλούν για αμετάβλητα επίπεδα κρατήσεων για Μύκονο και Σαντορίνη, αλλά ανεπίσημα εξηγούν ότι οι κρατήσεις είναι κάτω, ωστόσο περιμένουν πως καθώς θα προχωράει η χρονιά θα βελτιωθούν οι συγκεκριμένες ενδείξεις.
Σε περαιτέρω πτώση των αφίξεων σε Μύκονο και Σαντορίνη παραπέμπουν και τα δεδομένα του «airdata tracker», του ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων: συγκεκριμένα, η μεταβολή στις κρατήσεις αεροπορικών θέσεων για ταξίδια στη Σαντορίνη κατά το 2024 δείχνει αυτή τη στιγμή μείωση κατά 15,3% σε σχέση με την αντίστοιχη χρονική στιγμή πέρυσι, ενώ για τη Μύκονο πτώση 20,4%. Ωστόσο, δεν είναι μόνον η Μύκονος και η Σαντορίνη που δείχνουν σημάδια διόρθωσης σε μια κατά τ’ άλλα θετική συνολικά για τη χώρα χρονιά. Αρνητική μεταβολή στις κρατήσεις αεροπορικών θέσεων καταγράφεται και για το Ηράκλειο της Κρήτης και συγκεκριμένα κατά 10,9%, αλλά και για τη Ρόδο κατά 7,7%. Πρόκειται για δύο ακόμη προορισμούς που συγκεντρώνουν ιδιαίτερα αυξημένους αριθμούς τουριστών κατά την καλοκαιρινή σεζόν.
Η εικόνα αυτή, τουλάχιστον για τη Μύκονο και τη Σαντορίνη, δεν εκπλήσσει τους ειδικούς και όσους ασχολούνται ενδελεχώς με την οικονομία του τουρισμού. Οι πολύ μεγάλοι αριθμοί ξένων επισκεπτών, ειδικά κατά τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, και η υπερεκμετάλλευση παραλιών, σε συνδυασμό με το εντονότατο κυκλοφοριακό πρόβλημα και την έλλειψη χώρων στάθμευσης, όπως και τα προβλήματα στην ύδρευση, στην ηλεκτροδότηση και κυρίως στη διαχείριση των απορριμμάτων –στερεών και κυρίως υγρών–, έχουν επηρεάσει αρνητικά την εμπειρία των επισκεπτών κατά τα τελευταία χρόνια, με αποτέλεσμα αρνητικά σχόλια στα social media και μειωμένους βαθμούς ικανοποίησης των ταξιδιωτών.
Εάν αξιολογηθεί το γεγονός ότι τιμολογιακά τα δύο αυτά ελληνικά νησιά καταγράφουν από τα υψηλότερα επίπεδα τιμών διανυκτέρευσης, αλλά και εστίασης και άλλων υπηρεσιών, καθίστανται ίσως σαφή τα αίτια της κάμψης.
Διαφοροποίηση
Ωστόσο, τα προβλήματα της Σαντορίνης και της Μυκόνου κατά το ζενίθ της καλοκαιρινής σεζόν οδηγούν τις τουριστικές ροές σε γεωγραφική και εποχική διαφοροποίηση. Πολλοί δηλαδή άλλοι ελληνικοί προορισμοί σημειώνουν σημαντικές ανόδους, ενώ παράλληλα τα ταξίδια φτάνουν να πραγματοποιούνται πλέον έως και τον Οκτώβριο και να ξεκινούν νωρίτερα, ακόμη και από τον Απρίλιο, σχολιάζουν οι ίδιες πηγές.
Τα προβλήματα της Μυκόνου και της Σαντορίνης, όμως, δεν είναι μοναδικά. Ελλιπή οδικά δίκτυα, συστήματα διαχείρισης απορριμμάτων, αλλά και η γενικότερη διαχείριση των προορισμών είναι προβληματική και σε νησιά που συγκεντρώνουν υψηλό τουριστικό ενδιαφέρον, όπως η Πάρος, η Νάξος, η Αντίπαρος, η Τήνος, η Πάτμος αλλά και συγκεκριμένες περιοχές στην Αττική.
Ολες οι διαθέσιμες μέχρι στιγμής ενδείξεις για τη φετινή τουριστική σεζόν παραπέμπουν σε μια νέα χρονιά-ρεκόρ για τον ελληνικό τουρισμό. Οπως όμως έχει γίνει σαφές από την πτωτική περυσινή πορεία των αφίξεων στη Μύκονο και τη Σαντορίνη και τις ενδείξεις για περαιτέρω πτώση φέτος, είναι αβέβαιο κατά πόσον όλοι οι προορισμοί μπορούν να σηκώσουν τις αυξημένες τουριστικές ροές, διατηρώντας ψηλά τον βαθμό ικανοποίησης των επισκεπτών.
Η ελλιπής διαχείριση των προορισμών και η ανεπάρκεια των υποδομών αποτελεί κοινά διαπιστωμένο πρόβλημα για ολόκληρη την Ελλάδα. Εκδηλώνεται δε όπου και όποτε συγκεντρώνονται αυξημένες τουριστικές ροές. Υφίσταται λοιπόν ο κίνδυνος αυτό που συμβαίνει στη Μύκονο και τη Σαντορίνη να συμβεί και σε άλλους προορισμούς και στο τέλος να πλήξει συνολικά το ελληνικό τουριστικό προϊόν, προειδοποιούν ολοένα και περισσότεροι επιχειρηματίες και φορείς.
Τόσο ο προγραμματισμός των διαθεσίμων για ταξίδια προς την Ελλάδα αεροπορικών θέσεων όσο και οι κρατήσεις θέσεων προς την Ελλάδα φέτος εμφανίζονται αυξημένα, ύστερα από ένα 2023 το οποίο αποτελεί πλέον νέο σημείο αναφοράς στα ρεκόρ αφίξεων και εισπράξεων.
Η τρέχουσα εκτίμηση της αγοράς για τις ταξιδιωτικές εισπράξεις κατά το 2023 βρίσκεται πλέον στα 20,5 δισ. ευρώ μετά τη δημοσίευση των στοιχείων της Τράπεζας της Ελλάδος για τους πρώτους 11 μήνες της περυσινής χρήσης. Πρόκειται για αύξηση των εσόδων του τουρισμού από το εξωτερικό μεγαλύτερη του 10% σε σχέση με την τελευταία χρονιά-ρεκόρ, το 2019. Υπενθυμίζεται πως το 2019 οι εισπράξεις από το εξωτερικό για τον ελληνικό τουρισμό είχαν διαμορφωθεί στα 18,2 δισ. Η εισερχόμενη ταξιδιωτική κίνηση στο ενδεκάμηνο αυξήθηκε κατά 17,3% σε σχέση με την περίοδο Ιανουαρίου – Νοεμβρίου 2022 και διαμορφώθηκε σε 31,969 εκατ. ταξιδιώτες έναντι 27,255 εκατ. ταξιδιωτών την αντίστοιχη περίοδο του 2022. Σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2019, οπότε και είχαν έλθει σε 30,65 εκατ., οι ταξιδιώτες αυξήθηκαν πέρυσι στο ενδεκάμηνο κατά 1,319 εκατ.
«Ζεστός» χειμώνας
Για τη χειμερινή περίοδο 2023-2024 ο προγραμματισμός των αεροπορικών θέσεων εισερχομένων διεθνών πτήσεων δείχνει αύξηση 17% σε σχέση με την αντίστοιχη χρονική στιγμή της προηγούμενης σεζόν, σύμφωνα με το «airdata tracker» του ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων. Σύμφωνα με την ίδια πηγή, οι ενεργές κρατήσεις αεροπορικών θέσεων για ταξίδια φέτος στην Ελλάδα, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, είναι αυτή τη στιγμή αυξημένες κατά 12% σε σχέση με την ίδια χρονική στιγμή το 2023.
Ανεπαρκείς υποδομές και ανύπαρκτη διαχείριση προορισμών
Το ζήτημα του εποχικού και τουλάχιστον σημειακού κορεσμού πολλών ελληνικών προορισμών, όπως στη Μύκονο και τη Σαντορίνη, αλλά και στην Κρήτη και τελευταία και στην Αττική –η οποία έχει μετατραπεί σε δωδεκάμηνο προορισμό– έχει γίνει ευρέως αντιληπτό από τους Ελληνες. Αυτό αποτυπώνεται άλλωστε και στις κυλιόμενες έρευνες που πραγματοποιεί η Pulse για λογαριασμό της πρωτοβουλίας της «Καθημερινής», Reimagine Tourism in Greece. Πρωτοβουλίας που παρουσιάστηκε επίσημα τον Ιούνιο στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος και αποσκοπεί στην ενίσχυση του διαλόγου μεταξύ όλων των εμπλεκομένων πλευρών –πολιτείας, τοπικών κοινωνιών και επιχειρήσεων– με στόχο την ανάδειξη ενός νέου «παραδείγματος» για τον τουρισμό, το οποίο θα ενισχύσει τα οικονομικά οφέλη για τη χώρα, προφυλάσσοντας όμως παράλληλα το περιβάλλον αλλά και τον χαρακτήρα των προορισμών της.
Οπως προκύπτει από την τελευταία έρευνα, έχει γίνει ευρέως αντιληπτό πως εάν δεν προχωρήσουν θέματα όπως ο εκσυγχρονισμός και η ανάπτυξη των υποδομών, αλλά και η διαχείριση των προορισμών, πέραν από την αρνητική επίδραση στις κοινωνίες και τους προορισμούς θα πληγεί και το ίδιο το τουριστικό προϊόν της χώρας με όλες τις οικονομικές επιπτώσεις που αυτό συνεπάγεται. Αυτό δηλαδή ακριβώς που τείνει να συμβεί στη Μύκονο και τη Σαντορίνη.
Το 63% των Ελλήνων θεωρεί ότι δημοφιλείς προορισμοί επηρεάζονται αρνητικά από τον συνωστισμό που εκδηλώνεται σ’ αυτούς ιδιαίτερα κατά τις περιόδους αιχμής της τουριστικής δραστηριότητας. Ενα επιπλέον 20% αξιολογεί τις ίδιες επιδράσεις μέτριες και μόνο το 13% των ερωτηθέντων εκτιμά πως ο συνωστισμός, η αλλιώς ο υπερτουρισμός, επηρεάζει από λίγο έως ελάχιστα και καθόλου τα μέρη όπου εκδηλώνεται. Επιπλέον, η ανησυχία εμφανίζεται αυξημένη στην τρέχουσα έρευνα που έγινε στα τέλη του 2023, δηλαδή μετά την ολοκλήρωση της κύριας τουριστικής περιόδου σε σχέση με αυτήν που καταγράφηκε από την πρώτη έρευνα που διενήργησε η Pulse για την «Καθημερινή» τον Ιούνιο.
Στην ερώτηση κατά πόσο το ενδιαφέρον για τον τουρισμό έχει επηρεάσει τα χαρακτηριστικά των προορισμών, μόνο το 14% πιστεύει πως το έχει επηρεάσει θετικά. Το 37% θεωρεί ότι έχουν επηρεαστεί με ισορροπημένο τρόπο, αλλά το 36% εκτιμά πως έχουν επηρεαστεί αρνητικά. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), Γιάννη Παράσχη, η βελτίωση των δημοσίων υποδομών προκειμένου να είναι ανάλογες των ιδιωτικών επενδύσεων και της εξέλιξης των τουριστικών μεγεθών αποτελεί δομικό ζήτημα άμεσης προτεραιότητας.
«Οι υφιστάμενες δημόσιες υποδομές δεν επαρκούν για να καλύψουν τις απαιτήσεις των αυξανόμενων ροών, ειδικότερα, δε, εάν προσδοκούμε σε ποιοτική αναβάθμιση του προϊόντος με προτεραιότητα τους κατοίκους και κατ’ επέκταση τους επισκέπτες μας».
