Συνεχίζονται οι αντιδράσεις ερευνητών για την Προγραμματική Συμφωνία μεταξύ του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας για την υλοποίηση του έργου ΤΑΛΩΣ.
Με ανακοίνωσή τους ερευνητές τω μονάδων ΠΟΣΕΙΔΩΝ/ΕΛΚΕΘΕ (Επιχειρησιακής Ωκεανογραφίας) και ΜΕΤΕΟ/ΕΑΑ (Επιχειρησιακής Μετεωρολογίας) απαντούν στην πρόσφατη ανακοίνωση του ΙΤΕ για την υλοποίηση του έργου ΤΑΛΩΣ.
Η ανακοίνωση:
«Διαπιστώνεται, τόσο από την προγραμματική συμφωνία ΥΝΑΝΠ – ΙΤΕ (05.09.22) για το έργο ΤΑΛΩΣ όσο και από την ανακοίνωση που εξέδωσε το ΙΤΕ στις 19.01.23 ως απάντηση στις απόλυτα τεκμηριωμένες επιστολές των ΕΑΑ και ΕΛΚΕΘΕ, ότι ο φορέας υλοποίησης του έργου και λειτουργίας του συστήματος ΤΑΛΩΣ για 5 έτη (μετά την ολοκλήρωσή του) δεν έχει την απαιτούμενη για το έργο επιστημονική, τεχνολογική και τεχνική επάρκεια γνώσης και εμπειρίας. Πιο συγκεκριμένα:
Το έργο έχει ανεπαρκή σχεδιασμό, καθώς δεν έχουν συμπεριληφθεί στην Π.Σ. η ανάπτυξη/ενσωμάτωση απόλυτα απαραίτητου εξοπλισμού και μοντέλων/εργαλείων. Συγκεκριμένα:
(α) για τη μέτρηση ανεμογενών κυμάτων σε ευρύτερες θαλάσσιες περιοχές απαιτείται η εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων υψίσυχνης τηλεμετρίας (HF Radars), τα οποία μετρούν ταυτόχρονα και τα επιφανειακά θαλάσσια ρεύματα που απαιτούνται για τις υπηρεσίες Έρευνας και Διάσωσης,
(β) για την πρόγνωση κυμάτων απαιτούνται εξειδικευμένα αριθμητικά μοντέλα πρόγνωσης κυματισμών (όπως αυτά που έχει αναπτύξει και χρησιμοποιεί η ομάδα ΠΟΣΕΙΔΩΝ/ΕΛΚΕΘΕ στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Copernicus Marine και του συστήματος ΠΟΣΕΙΔΩΝ),
(γ) για την Έρευνα και Διάσωση στην θάλασσα (που αναφέρεται στην Π.Σ. και την ανακοίνωση ΙΤΕ) εκτός από τους ανέμους και τα κύματα απαιτείται πρωτίστως η γνώση και η πρόγνωση των επιφανειακών θαλασσίων ρευμάτων (όπως αυτά που παρέχει καθημερινά το ΕΛΚΕΘΕ στο Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης στο πλαίσιο Μνημονίου Συνεργασίας για την Έρευνα και Διάσωση),
(δ) λειτουργεί ήδη πυκνότατο δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών από τη μονάδα ΜΕΤΕΟ/ΕΑΑ (530 στην Ελλάδα), οι οποίοι είναι ήδη ενταγμένοι στη βάση δεδομένων του WMO (Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός), ενώ τα δεδομένα τους θα ενταχθούν επιχειρησιακά από τον 2ο/2023 στην επιχειρησιακή αλυσίδα αφομοίωσης μετεωρολογικών παρατηρήσεων του Ευρωπαϊκού Κέντρου Μεσοπρόθεσμων Προγνώσεων (ECMWF), και
(ε) λειτουργεί δίκτυο καταγραφής ηλεκτρικών εκκενώσεων (από το 2005) από την μονάδα ΜΕΤΕΟ/ΕΑΑ, εξοπλισμός που δεν έχει προβλεφθεί να αξιοποιηθεί στο συγκεκριμένο έργο, παρά το γεγονός ότι η κεραυνική δραστηριότητα συνδέεται με την εκδήλωση ακραίου καιρού.
Το έργο οδηγεί σε κατασπατάληση δημόσιων πόρων χωρίς να αξιοποιούνται υφιστάμενες υποδομές και τρέχουσες Εθνικές χρηματοδοτήσεις των Ερευνητικών Κέντρων της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας που θεραπεύουν την συγκεκριμένη επιστημονική θεματική ενότητα. Ειδικότερα, το ΙΤΕ αλλά και το ΥΝΑΝΠ αγνοούν ότι το ΕΑΑ χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (με συμφωνίες υπογεγραμμένες ήδη από το 2020) για την αγορά ταυτόσημων οργάνων σαν αυτά που αναφέρονται στην Π.Σ. Ας σημειωθεί επίσης ότι η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική από εμφατικές δηλώσεις του τύπου (ανακοίνωση ΙΤΕ) «Δεν υφίστανται σήμερα συστήματα παρακολούθησης ακραίου καιρού με εμβέλεια που να καλύπτει το θαλάσσιο χώρο (π.χ. μετεωρολογικά ραντάρ)», αφού μετεωρολογικά ραντάρ λειτουργούν ήδη στο Ελλαδικό χώρο από την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (ΕΜΥ).
Το έργο είναι εξαιρετικά ακριβό, καθώς με προϋπολογισμό άνω των 30 εκατομμυρίων Ευρώ θα παρέχει γεωγραφική κάλυψη περιορισμένη σε νότιο Αιγαίο και Κρητικό πέλαγος, ενώ περιοχές με μεγάλη θαλάσσια κυκλοφορία καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου και ακόμα μεγαλύτερη κατά τη θερινή περίοδο – πχ. Θερμαϊκός, Χαλκιδική, Κυκλάδες, Σαρωνικός, Ιόνιο – είναι εκτός της κάλυψης του προτεινόμενου συστήματος. Επομένως, για να καλυφθεί πλήρως Αιγαίο και Ιόνιο το κόστος παρακολούθησης και πρόγνωσης σύμφωνα με τους σχεδιασμούς ΥΝΑΝΠ – ΙΤΕ θα ξεπεράσει τα 100-120 εκ. ευρώ; Αναλογίζεται κανείς το μέγεθος της σπατάλης Εθνικών και Ευρωπαϊκών πόρων;
Επιπλέον,
Το ΙΤΕ παραβιάζει βασικούς κανόνες της επιστημονικής ηθικής και δεοντολογίας. Συγκεκριμένα, αγνοεί τα συστήματα που λειτουργούν επιχειρησιακά οι μονάδες ΠΟΣΕΙΔΩΝ/ΕΛΚΕΘΕ και ΜΕΤΕΟ/ΕΑΑ, οι οποίες όχι μόνο έχουν καθορισμένες στους Οργανισμούς των οικείων Ερευνητικών Κέντρων σχετικές δραστηριότητες αλλά και εγνωσμένη πολύχρονη ερευνητική, τεχνολογική και επιχειρησιακή εμπειρία (συμβολή σε υπηρεσίες όπως το Copernicus Marine της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την παρακολούθηση και πρόγνωση του θαλάσσιου περιβάλλοντος, συμβολή με επιχειρησιακές παρατηρήσεις καιρού στο ECMWF, συμβολή στις δράσεις πρόγνωσης μεταφοράς σκόνης του WMO, Μνημόνιο Συνεργασίας με το Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης, παροχή καθημερινών αξιόπιστων μετρήσεων και προγνώσεων καιρού, κυμάτων και θαλάσσιας κυκλοφορίας για τις Ελληνικές θάλασσες και την Μεσόγειο καθώς επίσης και ιστοσελίδες/εφαρμογές με εκατομμύρια επισκέψεις σε μηνιαία βάση).
Συνοψίζοντας:
Η προγραμματική συμφωνία ΥΝΑΝΠ – ΙΤΕ (05.09.22) που περιγράφει το σύστημα ΤΑΛΩΣ είναι αφενός εξαιρετικά ακριβή και σπάταλη και αφετέρου πολύ κατώτερη των απαιτήσεων και των προσδοκιών για ένα έργο τέτοιας κλίμακας, το οποίο με σωστό σχεδιασμό και ουσιαστική συμμετοχή των καθ’ ύλην αρμόδιων Ερευνητικών Κέντρων ΕΛΚΕΘΕ & ΕΑΑ, τα οποία διαθέτουν την απαραίτητη γνώση και επιχειρησιακή εμπειρία, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ουσιαστικό εργαλείο για την Έρευνα & Διάσωση και την ασφαλή ναυσιπλοΐα στις ελληνικές θάλασσες.
Είναι ιδιαίτερα λυπηρό και συγχρόνως ανησυχητικό το γεγονός ότι ένας οργανισμός του τεχνολογικού και ερευνητικού διαμετρήματος του ΙΤΕ, καταφεύγει σε μια τέτοιου περιεχομένου απάντηση – ανακοίνωση προκειμένου να δικαιολογήσει την συνειδητή εμπλοκή του σε έναν ερευνητικό, τεχνολογικό και επιχειρησιακό τομέα (παρακολούθηση και πρόγνωση καιρού και κυμάτων) στον οποίο έχει να επιδείξει μηδενική προηγούμενη εμπειρία, η οποία όμως είναι απολύτως απαραίτητη για ένα τέτοιου εύρους και σημαντικότητας έργο.
Για τη Μονάδα ΜΕΤΕΟ/ΕΑΑ
Βασιλική Κοτρώνη, Διευθύντρια Ερευνών
Κωστής Λαγουβάρδος, Διευθυντής Ερευνών
Θοδωρής Γιάνναρος, Εντεταλμένος Ερευνητής
Κατερίνα Παπαγιαννάκη, ΕΛΕ Β’Για το Σύστημα ΠΟΣΕΙΔΩΝ/ΕΛΚΕΘΕ
Γεράσιμος Κορρές, Διευθυντής Ερευνών
Λεωνίδας Περιβολιώτης, ΕΛΕ Α’
Γιώργος Πετυχάκης, Διευθυντής Ερευνών»
Υπενθυμίζεται πως σε ανακοίνωσή του το ΙΤΕ ανέφερε:
«Το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), με αφορμή πρόσφατα δημοσιεύματα σχετικά με την υλοποίηση του έργου «ΤΑΛΩΣ», παραθέτει τις κάτωθι διευκρινίσεις:
Προοίμιο
Τη Δευτέρα 5 Σεπτεμβρίου, στην έδρα του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) στο Ηράκλειο Κρήτης, υπεγράφη από τον Υπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής (ΥΝΑΝΠ), κ. Γιάννη Πλακιωτάκη και τον Πρόεδρο του ΙΤΕ, καθ. Νεκτάριο Ταβερναράκη, Προγραμματική Σύμβαση για την υλοποίηση του έργου «ΤΑΛΩΣ– Παρακολούθηση και Πρόγνωση Ακραίου Καιρού για την Ασφάλεια της Ναυσιπλοΐας».
Η ανάγκη & η λύση
Η ασφάλεια στις θαλάσσιες μεταφορές και η βιώσιμη ανάπτυξη του τομέα της ναυτιλίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τις καιρικές συνθήκες και τον ολοένα και πιο ακραίο καιρό στη θάλασσα, που είναι αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής.
Δεν υφίστανται σήμερα συστήματα παρακολούθησης ακραίου καιρού με εμβέλεια που να καλύπτει το θαλάσσιο χώρο (π.χ. μετεωρολογικά ραντάρ). Επίσης, δεν υπάρχουν συστήματα βραχυπρόθεσμης πρόγνωσης που να βασίζονται σε σύγχρονες παρατηρήσεις. Υφίστανται μόνο αριθμητικά μοντέλα μεσοπρόθεσμης πρόγνωσης, ενώ δεν υπάρχουν παρατηρήσεις στη θάλασσα που καλύπτουν τον ευρύτερο χώρο (πέραν σημειακών παρατηρήσεων).
Το Σύστημα ΤΑΛΩΣ αποτελεί ένα καινοτόμο σύστημα παρακολούθησης του καιρού με προηγμένες τεχνικές και περιλαμβάνει υποσύστημα πρόγνωσης που αποτελείται από πληροφοριακό υπερ-υπολογιστικό σύστημα (High Performance Computer – HPC) βραχυπρόθεσμης και μεσοπρόθεσμης πρόγνωσης καιρού. Η υλοποίηση του επιτρέπει την παρακολούθηση και πρόγνωση ακραίου καιρού και θαλάσσιου κυματισμού, με στόχο τη βελτίωση του επιπέδου της ασφάλειας της ναυσιπλοΐας, την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της έρευνας και διάσωσης στη θάλασσα και τη βελτίωση της ασφάλειας λιμενικών εγκαταστάσεων, καθώς και πληρέστερη επίγνωση καιρικών δεδομένων στο θαλάσσιο πεδίο.
Υλοποίηση & ρόλος του ΙΤΕ
Το έργο ΤΑΛΩΣ αφορά στην προμήθεια συστημάτων παρακολούθησης μετεωρολογικών παραμέτρων, με σκοπό την βραχυπρόθεσμη πρόγνωση του ακραίου καιρού (nowcasting), για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας. Η παρακολούθηση του θαλάσσιου χώρου στο σύστημα ΤΑΛΩΣ θα γίνεται με χρήση καινοτόμων τεχνολογιών (ραντάρ και λάινταρ – lidar). Τα συστήματα αυτά θα ενταχθούν στο εθνικό σύστημα βραχυπρόθεσμης πρόγνωσης που αναπτύσσεται από την ΕΜΥ και ακολουθούν τις προδιαγραφές που ικανοποιούν τις ανάγκες της ΕΜΥ και του ΥΝΑΝΠ.
Το ΙΤΕ αναλαμβάνει τη διεκπεραίωση των απαιτούμενων διαδικασιών για την υλοποίηση του συστήματος ΤΑΛΩΣ και για λογαριασμό του ΥΝΑΝΠ, καθώς και τον έλεγχο της προμήθειας και σωστής εγκατάστασης/λειτουργίας του συστήματος, το οποίο και παραδίδει με το πέρας του έργου στο ΥΝΑΝΠ. Την ευθύνη λειτουργίας του ΤΑΛΩΣ την έχει το ΥΝΑΝΠ, το οποίο και συνεχίζει να λειτουργεί το σύστημα μετά την εγκατάστασή του. Τα επιχειρησιακά δεδομένα του συστήματος ΤΑΛΩΣ θα χρησιμοποιούνται σε συστηματική βάση από την ΕΜΥ για τη βελτίωση των προγνώσεων για την Ναυτιλία που χρειάζεται το ΥΝΑΝΠ.
Γιατί το ΙΤΕ
Το σύστημα ΤΑΛΩΣ είναι επιχειρησιακό, πρόκειται για πρόγραμμα υποδομών που εντάσσεται στο ΥΜΕΠΕΡΑΑ, δεν συνδέεται με την έρευνα και δεν χρηματοδοτείται από το ΕΠΑΝΕΚ. Είναι ένα έργο με τεράστια σημασία και αξία για τη Χώρα, γιατί θα αναβαθμίσει σημαντικά τις επιχειρησιακές ικανότητες όλων των εμπλεκομένων.
Το ΙΤΕ αναλαμβάνει την προμήθεια, εγκατάσταση και λειτουργία του Συστήματος, καθώς και του εξοπλισμού διασύνδεσής του με τις υπηρεσίες του ΥΝΑΝΠ. Η ίδια η Πολιτεία επέλεξε το ΙΤΕ για να υποστηρίξει και να κάνει πράξη αυτή τη σπουδαία πρωτοβουλία γιατί μεταξύ άλλων:
Aποτελεί το μεγαλύτερο και το πιο άρτια εξοπλισμένο Ερευνητικό Φορέα της Ελλάδας, με 10 Ερευνητικά Ινστιτούτα και με παρουσία σε 8 πόλεις και 6 Περιφέρειες της Χώρας.
Λειτουργεί ολοκληρωμένες και άρτια στελεχωμένες διοικητικές, διαχειριστικές και οικονομικές υπηρεσίες, με ικανή επάρκεια, πολύχρονη εμπειρία και τεχνογνωσία για να υποστηρίξουν:
Την ερευνητική δραστηριότητα και τις πρωτοβουλίες άνω των 1.800 ατόμων.
Τη διοικητική και οικονομική διεκπεραίωση ερευνητικών και αναπτυξιακών προγραμμάτων υψηλού προϋπολογισμού και διαχειριστικών απαιτήσεων. Ενδεικτικά, έργο του Ταμείου Ανάκαμψης ύψους 57 εκατομμυρίων ευρώ, καθώς και 7 μεγάλα ενεργά έργα μέσου προϋπολογισμού 8 εκατομμυρίων ευρώ, το κάθε ένα.
Την υλοποίηση και παρακολούθηση άνω των 400 έργων κατ’ έτος, από διαφορετικές χρηματοδοτικές πηγές και με διαφορετικές διαχειριστικές απαιτήσεις, συνολικού προϋπολογισμού της τάξης των 45 εκατομμυρίων ευρώ κατ’ έτος.
Το ΙΤΕ αποτελεί, επίσης κορυφαίο ερευνητικό Φορέα της Χώρας, αλλά και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, όπως διαπιστώνεται από μια σειρά αντικειμενικούς δείκτες. Ενδεικτικά, μόνο αναφέρονται:
Κατατάσσεται 1ο μεταξύ των Ερευνητικών Κέντρων της Ελλάδας, σε όλες τις συγκριτικές αξιολογήσεις που διενεργήθηκαν από ανεξάρτητες διεθνείς επιτροπές που συστήθηκαν από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας & Καινοτομίας, τα τελευταία 20 έτη.
Κατατάσσεται 1ο μεταξύ των ερευνητικών φορέων της Ελλάδας σε διεθνείς κατατάξεις ερευνητικών κέντρων (π.χ. Ranking Web of Research Centers, κλπ.).
Διαθέτει και λειτουργεί μοναδικές στο είδος τους ερευνητικές εγκαταστάσεις τεχνολογίας αιχμής, απασχολώντας προσωπικό υψηλής στάθμης εξειδίκευση (Μεταξύ άλλων, την Ευρωπαϊκή Ερευνητική Μονάδα Λέιζερ, Πολυμερών, Πολιτιστικής Κληρονομιάς, και Μονάδες Γονιδιωματικής).
Φιλοξενεί και συντονίζει παγκόσμια δίκτυα (ενδεικτικά αναφέρονται: NATO Diana, Enterprise Europe Network, κα).
Οι ερευνητές του ΙΤΕ έχουν εξασφαλίσει εξαιρετικά ανταγωνιστικές χρηματοδοτήσεις.
Μεταξύ αυτών και 37 Προγράμματα ERC, συνολικού ύψους περισσότερα από 43 εκατομμύρια ευρώ (Τα προγράμματα του ERC θεωρούνται από τα πιο ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα σε παγκόσμιο επίπεδο). Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο ότι το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας έχει εξασφαλίσει σχεδόν τα μισά ερευνητικά προγράμματα του ERC που έχουν έρθει στη Χώρα. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι το μοναδικό πρόγραμμα ERC Synergy που συντονίζει η Ελλάδα στο πεδίο της κλιματικής αλλαγής, έχει εξασφαλιστεί από Ερευνητή του Ινστιτούτου Υπολογιστικών Μαθηματικών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας.
Επιπλέον, το Ίδρυμα διαχρονικά έχει εξασφαλίσει πολλές άλλες διεθνείς διακρίσεις, υψηλότατου επιπέδου, όπως για παράδειγμα 172 Εξαιρετικά Ανταγωνιστικές Υποτροφίες Marie-Curie σε Ερευνητές του Ιδρύματος και πολλές άλλες διεθνείς διακρίσεις.
Διαθέτει διεθνώς αναγνωρισμένη ερευνητική δραστηριότητα αιχμής και αναπτύσσει τεχνολογία και εφαρμογές σε σχετικές με το ΤΑΛΩΣ θεματικές περιοχές, όπως αυτή αναπτύσσεται στο Ινστιτούτο Υπολογιστικών Μαθηματικών (ενδεικτικά αναφέρονται προγνωστικά μοντέλα πχ της θαλάσσιας υδροδυναμικής και κυματισμών, θαλάσσιας ρύπανσης, καιρού κλπ και συμμετοχή του σε ευρωπαικά δίκτυα και υποδομές όπως για παράδειγμα τα MONGOOS, HELLAS CH/IREPION και ERHIS), το Ινστιτούτο Πληροφορικής με υπολογιστικούς πόρους υψηλών επιδόσεων και σημαντική δραστηριότητα σε ανάλυση και επεξεργασία δεδομένων και ανάπτυξη εφαρμογών, το Ινστιτούτο Ηλεκτρονικής Δομής και Λειζερ με έρευνα μεταξύ άλλων στην επιστήμη του φωτός και την ανάπτυξη εφαρμογών της, το Ινστιτούτο Επιστημών Χημικής Μηχανικής με σημαντική ερευνητική δραστηριότητα στον τομέα της κλιματικής κρίσης όπως αυτή ενδεικτικά απεικονίζεται με την προσέλκυση προγράμματος ERC και βραβείου Copernicus Medal για την μελέτη της επίπτωσης των ατμοσφαιρικών σωματιδίων στα σύννεφα, στο κλίμα, στην υγεία και στα οικοσυστήματα αλλά και το Ινστιτούτο Γεωενέργειας με δραστηριότητα στο χώρο του περιβάλλοντος και της κυκλικής οικονομίας.
Διαθέτει την πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση σε θέματα καινοτομίας, διασύνδεσης με τη βιομηχανία και αξιοποίησης της επιστημονικής έρευνας λειτουργώντας το Δίκτυο ΠΡΑΞΗ και το Επιστημονικό και Τεχνολογικό Πάρκο Κρήτης με σημαντική δραστηριότητα στη μεταφορά τεχνολογίας και την υποστήριξη των ΜμΕ και συμμετοχή σε διεθνή δίκτυα και φόρα για την αξιοποίηση του ερευνητικού αποτελέσματος.
Tο ΙΤΕ διαθέτει την εμπειρία, την τεχνογνωσία, τις επιστημονικές, ερευνητικές και επιχειρησιακές δυνατότητες και υποδομές και συνεπώς την επάρκεια για την επιτυχή υλοποίηση της Προγραμματικής Συμφωνίας, παραμένει δε σταθερά αρωγός και στη διάθεση της Πολιτείας για το σχεδιασμό και την υλοποίηση αναπτυξιακών πρωτοβουλιών και έργων.
Τα ανωτέρω έχουν ήδη επικοινωνηθεί αρμοδίως και στο παρελθόν, έπειτα από επερώτηση που έγινε στη Βουλή των Ελλήνων, το προηγούμενο διάστημα».
