Τον τελευταίο καιρό οι συμπολίτες μας παρακολουθούν προβληματισμένοι την έκβαση της εκδίκασης στο ΣτΕ των διεκδικήσεων του Δήμου Ηρακλείου, για τη χάραξη του νέου ΒΟΑΚ.
Η τελευταία εξέλιξη είναι ότι, το Ελληνικό Δημόσιο έχει ζητήσει αναβολή της δίκης, με αποτέλεσμα, εφόσον η αναβολή δοθεί, να παρατείνεται σε αόριστο χρόνο η εκκρεμότητα για την ολοκλήρωση του εν εξελίξει διαγωνισμού.
Βρισκόμαστε σε κρίσιμο σταυροδρόμι.
Από όλους τους αρμόδιους αλλά και την κοινωνία των πολιτών, ζυγίζονται τα δεδομένα της κατάστασης, όπως ισχύουν σήμερα.
Ιστορικό :
Η διαπραγμάτευση για τη χάραξη του νέου ΒΟΑΚ στο πολεοδομικό συγκρότημα του Ηρακλείου, αν και πολύ επίκαιρη, δεν είναι σημερινή.
Έχει ξεκινήσει για τους Ηρακλειώτες από το 2022 όταν για πρώτη φορά ήρθαμε αντιμέτωποι με το σχεδιασμό του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών για το Ηράκλειο.
Αμήχανοι διαπιστώσαμε τότε ότι, ο νέος υπερσύγχρονος αυτοκινητόδρομος ΒΟΑΚ γινόταν για όλη την υπόλοιπη Κρήτη, εκτός από την πόλη μας.
Ερχόταν για να κουμπώσει στην αρχή και το τέλος ενός ήδη βεβαρυμμένου υφιστάμενου οδικού άξονα που διαπερνάει το Ηράκλειο.
Και πολύ χειρότερα. Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα μερεμέτια που απαιτούνται για τη συναρμογή του υφιστάμενου δρόμου στο νέο αυτοκινητόδρομο, φέρνουν δυσάρεστες εκπλήξεις στους κατοίκους του Ηρακλείου, ως προς τις μετακινήσεις εντός της πόλης, την κυκλοφοριακή συμφόρηση πάνω στον ίδιο τον άξονα και τη βίαιη διακοπή της σύνδεσης του Βορρά με το Νότο στο πολεοδομικό συγκρότημα του Ηρακλείου.
Η τοπική κοινωνία κατόπιν διαπραγμάτευσης με το Υπουργείο, η οποία δεν οδήγησε πρακτικά κάπου, αντέδρασε και προσέφυγε δια των εκπροσώπων της στο Συμβούλιο της Επικρατείας, για να διεκδικήσει ένα σύγχρονο βιώσιμο αυτοκινητόδρομο.
Το δίλημμα :
Δύο χρόνια μετά, όλοι περιμένουμε την Απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου της Χώρας.
Με κίνδυνο, βεβαίως, να τιναχθεί στον αέρα ο διαγωνισμός.
Από τη μία πλευρά υπάρχει η άποψη ότι, κάθε καθυστέρηση στη δημοπράτηση είναι εις βάρος του έργου, το οποίο ήδη έχει καθυστερήσει αρκετά να συμβασιοποιηθεί.
Σωστό.
Η άλλη άποψη υποστηρίζει ότι, κάθε έργο κατασκευάζεται για να εξυπηρετεί τις κοινωνίες που το βιώνουν και άρα θα πρέπει να σχεδιάζεται με όρους βιώσιμης περιβαλλοντικής συνείδησης.
Σωστό και αυτό.
Από τη μία πλευρά ο φόβος ότι, θα τιναχθεί κάθε συλλογική προσπάθεια στον αέρα.
Από την άλλη ο φόβος ότι, στην προσπάθεια απόσβεσης του χαμένου χρόνου, κινδυνεύουμε να απεμπολήσουμε δικαιώματα και να αποδεχθούμε αμαχητί δυσβάσταχτες συνέπειες για το μέλλον της πόλης μας.
Μήπως υπάρχει Τρίτος Δρόμος;
Καταρχάς, δεν υπάρχει κανένας Κρητικός, κανένας Ηρακλειώτης που να μην πιστεύει στην αναγκαιότητα ενός σύγχρονου αυτοκινητόδρομου που θα συνδέει τα αστικά κέντρα και παραγωγικά κέντρα του νησιού με ταχύτητα και κυρίως με όρους οδικής ασφάλειας.
Επίσης, δεν υπάρχει κανένας που να απαιτεί από μία κοινωνία πολιτών να ανεχτεί ένα οριακό κοινωνικό κόστος που δεν οφείλει και δεν αντιστοιχεί στη μεγιστοποίηση της συνάρτησης κοινωνικής ευημερίας.
Πόσο μάλλον όταν η προστασία της νέας γενιάς δικαιωμάτων του πολίτη περιχαρακώνεται από το Θεμελιώδη Νόμο του Κράτους.
Το Σύνταγμα.
Οι αρχές του Συντάγματος :
Η παρ. 2 του άρθρου 24 του Συντάγματος προϋποθέτει το sinequanon όρο πως οι ανθρώπινες δραστηριότητες στην Επικράτεια, και ιδίως όσες έχουν διαρκή χαρακτήρα, πρέπει να υπόκεινται σε ένα ευρύτερο σχεδιασμό αξιοποίησης του χώρου κατά έλλογο και μακροπρόθεσμα βιώσιμο τρόπο.
Συνεπώς, ο σχεδιασμός του τμήματος του Αυτοκινητοδρόμου που εξυπηρετεί ένα αστικό κέντρο σαν το Ηράκλειο ελέγχεται μέσα από μία σειρά αρχών που επιβάλλει το άρθρο 24 παρ. 2 του Συντάγματος.
Πρώτη αρχή είναι, η βιωσιμότητα των οδικών συνδέσεων του αστικού περιβάλλοντος της πόλης του Ηρακλείου, η οποία θα πρέπει να συμπίπτει με τα όρια της φέρουσας ικανότητας υποστηρίξεως της προσπελασιμότητας του αστικού περιβάλλοντος στον αυτοκινητόδρομο.
Δεύτερη αρχή είναι ότι, ο σχεδιασμός των συγκοινωνιακών έργων θα πρέπει να υπαγορεύεται από ορθολογικά κριτήρια. Θα πρέπει, δηλαδή, να αποβλέπει στην εξασφάλιση της ποιότητας και βιωσιμότητας των οδικών εξυπηρετήσεων των οικισμών, σύμφωνα με τα πορίσματα των επιστημών και να μη συνιστά προσπάθεια παγίωσης πραγματικών καταστάσεων. Ο σχεδιασμός αυτός εννοείται ότι, πρέπει να είναι τεκμηριωμένος και να ερείδεται σε τεχνική μελέτη και από εκείνη να προκύπτουν σαφώς οι λόγοι επιλογής των συγκεκριμένων κάθε φορά λύσεων.
Τρίτη αρχή είναι η υποχρεωτικότητα του ορθολογικού χωροταξικού σχεδιασμού σε ό,τι αφορά στις οδικές μεταφορές. Το οδικό δίκτυο είναι ουσιώδες στοιχείο του ορθολογικού χωροταξικού σχεδιασμού και πρέπει κατά το σχεδιασμό του να υπόκειται σε συνολική εκτίμηση και διαχείριση σε σχέση με τον αστικό ιστό που εξυπηρετεί ώστε να ενσωματώνει την προστασία και βιώσιμη λειτουργία του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος.
Τέταρτη αρχή είναι η απαγόρευση επιδείνωσης των συνθηκών διαβίωσης των πολιτών. Εφόσον συνταγματικά κατοχυρωμένος σκοπός του σχεδιασμού είναι η εξασφάλιση των καλύτερων δυνατών όρων διαβίωσης, εξυπακούεται ότι αυτός σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να οδηγεί αντίστροφα στην επιδείνωσή τους.
Η χωροταξική ιδιαιτερότητα του Ηρακλείου :
Ο νέος ΒΟΑΚ είναι ένα έργο που αφορά την επόμενη, τουλάχιστον, εξηκονταετία για την Κρήτη και για την πόλη του Ηρακλείου, ειδικότερα.
Έτσι όπως έχει σχεδιαστεί, θα διχοτομεί την πόλη του Ηρακλείου.
Στο μεγαλύτερο μήκος του θα διασχίζει περιοχές που είτε έχουν εγκεκριμένη πράξη εφαρμογής του σχεδίου πόλης είτε είναι προς πολεοδόμηση.
Και, βεβαίως, να μην ξεχνάμε τα μελλοντικά δεδομένα της πόλης του Ηρακλείου όπως η λειτουργία νέου διεθνούς αερολιμένα στο Καστέλι, η αλλαγή χρήσης γης Λινοπεραμάτων, η ενίσχυση ΒΙΠΕ, η ενίσχυση και ανάδειξη ΒΙΟΠΑ.
Η μία όψη του νομίσματος :
Αν προχωρήσουμε με την εγκεκριμένη χάραξη του συγκεκριμένου τμήματος του ΒΟΑΚ,
αφενός οι κάτοικοι του Ηρακλείου δεν θα έχουν εύκολη προσπελασιμότητα στο ΒΟΑΚ, και αφετέρου θα διακόπτεται βίαια η σύνδεση Βορρά Νότου στο πολεοδομικό συγκρότημα.
Αυτό δεν είναι σύγχρονος αυτοκινητόδρομος. Αδικεί την ίδια την προσπάθεια της Κυβέρνησης και του ίδιου του Κυριάκου Μητσοτάκη προσωπικά.
Η άλλη όψη του νομίσματος :
Αν το δικαστήριο ακυρώσει την εγκεκριμένη χάραξη, το έργο θα πρέπει να επανασχεδιαστεί. Και θα έχουμε αναγκαστικά νέες καθυστερήσεις. Με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται σε επιπλέον κόστος και κίνδυνο απώλειας χρηματικών πόρων από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αν το Δικαστήριο δικαιώσει την τοπική κοινωνία θα δώσει εντολή για :
• Επανασχεδιασμό και αναβάθμιση των ανισόπεδων κόμβων για τη σύνδεση του ΒΟΑΚ με το τοπικό οδικό δίκτυο
• Πρόβλεψη πλήρους, ασφαλούς και λειτουργικού παράπλευρου οδικού δικτύου στο
πολεοδομικό συγκρότημα του Ηρακλείου με ασφαλείς συνδέσεις με το χαρακτηρισμένο αστικό και περιφερειακό οδικό δίκτυο του πολεοδομικού συγκροτήματος του Ηρακλείου
• Παράπλευρο δίκτυο (Service Roads) για την ασφαλή εξυπηρέτηση των παρόδιων ιδιοκτησιών του ΒΟΑΚ στην περιοχή του Δήμου Ηρακλείου
• Υπογειοποίηση του άξονα σε κάποια σημεία κατά το αμιγώς αστικό τμήμα για την ελάττωση της περιβαλλοντικής και κυκλοφοριακής όχλησης και για την πολεοδομική αναβάθμιση της πόλης, με κατασκευή στεγάστρων για την ασφαλή και βιώσιμη επικοινωνία ανάμεσα στις αστικές περιοχές εκατέρωθεν του ΒΟΑΚ.
• Εκπόνηση κυκλοφοριακής μελέτης για τη διαχείριση της κυκλοφορίας στο πολεοδομικό συγκρότημα Ηρακλείου.
• Σχεδιασμό και κατασκευή των υδραυλικών έργων για απορροή και διόδευση των ομβρίων υδάτων από το ΒΟΑΚ, για λόγους πολιτικής προστασίας
• Τοποθέτηση ηχοπετασμάτων για την προστασία των παρόδιων ιδιοκτησιών από τον κυκλοφοριακό θόρυβο.
Τι κόστος θα φέρει αυτή η δικαστική δικαίωση του Δήμου Ηρακλείου;
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Τεχνικού Επιμελητηρίου, μόνο τα covers θα στοιχίσουν πάνω από 150 εκ. ευρώ. Οι απαλλοτριώσεις, εξάλλου, για το παράπλευρο δίκτυο εντός αστικής ζώνης θα εκτοξεύσουν το κόστος.
Έχει υπολογίσει κανείς τις συνέπειες της δικαστικής λύσης, εφόσον δικαιωθεί ο Δήμος Ηρακλείου;
Όμως ακόμη και αν το ΣτΕ απορρίψει την προσφυγή, το πρόβλημα της βιωσιμότητας της επιλογής του Υπουργείου, πρακτικά παραμένει.
Ο Τρίτος Δρόμος :
Η λύση είναι ο σχεδιασμός και η μελλοντική κατασκευή συνολικής παράκαμψης της πόλης του Ηρακλείου.
Πρόκειται για μία επιλογή που αν και μία από τις τρεις εναλλακτικές κατά τον αναγνωριστικό σχεδιασμό του έργου, είχε απορριφθεί από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών.
Ο αρμόδιος Υφυπουργός Υποδομών ισχυριζόταν το 2022 ότι είμαστε στην τελική ευθεία για το έργο και ότι μία τέτοια παρέμβαση θα αύξανε το κόστος του έργου κατά 300 εκ. ευρώ
Ξεκίνησε λοιπόν, ένα τοξικό blame game ότι, δήθεν τα έργα δεν προχωρούν, γιατί οι πολίτες ζητάνε πολλά.
Και ότι δεν θα έπρεπε οι πολίτες του Ηρακλείου να στερούν από την υπόλοιπη Κρήτη το ΒΟΑΚ, αφού είχαμε φτάσει στην τελική ευθεία.
Δεν έχει κανένα νόημα να ψάξουμε ποιος φταίει για τις καθυστερήσεις στο ΒΟΑΚ ούτε να μπούμε σε διαδικασίες σύγκρισης σκοπιμότητας ένταξης άλλων τμημάτων, όπως το «Σούδα – Αεροδρόμιο» και το «Χανιά – Κίσσαμος».
Όμως μας πνίγει και το δίκιο μας εντέλει, γιατί :
Πρώτον, την τελική ευθεία για το έργο δεν την έχουμε δει καν ακόμη στην πράξη.
Δεύτερον, τα έργα έχουν πάντα τη δυναμική να τροποποιούνται επ΄ωφελεία της κοινωνικής ευημερίας. Γι αυτό και το Κράτος διαθέτει τους κατάλληλους γραφειοκρατικούς μηχανισμούς, ώστε να υποστηρίζει κάθε αλλαγή που χρειάζεται.
Τρίτον, τα 300 εκ. που ο τότε αρμόδιος Υφυπουργός Υποδομών χρέωνε στο λαό του Ηρακλείου, δεν ήταν επιπλέον 300 εκ. Ήταν 300 λιγότερα εκ. που κόπηκαν από το σχεδιασμό του έργου εις βάρος του Ηρακλείου.
Εξάλλου, η εξοικονόμηση δαπανών εις βάρος του Ηρακλείου, δεν μπορεί να αποτελέσει νοικοκύρεμα.
Το Κράτος πρώτα εκτιμά τις ανάγκες που έχουν οι πολίτες και στη συνέχεια αναζητά τους αναγκαίους πόρους.
Στην προκειμένη περίπτωση έγιναν πρωθύστερα τα πράγματα.
Τέλος, μία σύγκριση του κόστους των διεκδικήσεων του Δήμου Ηρακλείου σε σχέση με το κόστος της Νότιας Παράκαμψης, θα αποδείξει ότι, η Νότια Παράκαμψη είναι τελικά η πιο βιώσιμη χρηματοοικονομικά λύση.
Και βεβαίως δεν έχει νόημα να αναλωθούμε με την αντίκρουση των δικαιολογιών που προβάλλουν οι γραφειοκρατικές ελίτ της Διοίκησης.
Ούτε να υποκαταστήσουμε εμείς τα όργανα του Κράτους.
Εφόσον υπάρχει πολιτική βούληση, οι Υπηρεσίες του Κράτους και οι σύμβουλοί τους πληρώνονται για να υποδεικνύουν τον τρόπο.
Ο Τρίτος Δρόμος είναι τεχνικά και χρηματοοικονομικά η νότια παράκαμψη Ηρακλείου. Για να απεμπλακεί τελείως η πόλη του Ηρακλείου από την όχληση και να αποκτήσει τον αυτοκινητόδρομο του αύριο που της αξίζει.
Μία τέτοια λύση που είναι βέβαιο ότι θα ικανοποιήσει απόλυτα την κοινωνία του Ηρακλείου, θα μπορούσε να οδηγήσει τον οικείο Δήμο ακόμη και σε παραίτηση περεταίρω αξιώσεων.
Είναι βέβαιο ότι, ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ο Κρητικός Πρωθυπουργός που βλέπει ολόκληρη την Κρήτη ως ενιαία Περιφέρεια, θα ενσκήψει στο πρόβλημα του λαού του Ηρακλείου και θα δώσει την προσήκουσα πολιτική λύση για το εμβληματικό έργο της πατρίδας μας, που φέρει τη σφραγίδα του.