Ανησυχητική τροπή παίρνει η παχυσαρκία στη χώρα μας ανεβάζοντας την Ελλάδα στις πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης σε ότι αφορά τα ποσοστά παχύσαρκων πολιτών, ενώ με ταχύτερους ρυθμούς αυξάνονται και τα παχύσαρκα παιδιά.
Δεδομένα του ΟΟΣΑ αναφέρουν ότι σήμερα το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού στον δυτικό και αναπτυσσόμενο κόσμο είναι υπέρβαροι και το 25% παχύσαρκοι. Την επόμενη 10ετία, εκτιμάται ότι το ποσοστό της παχυσαρκίας θα φθάσει στο 50% με τους μισούς από τους παχύσαρκους να έχουν νοσογόνο παχυσαρκία.
Στην Ελλάδα, το 2019, παχύσαρκος ήταν 1 στους 6 πολίτες (17%) και σχεδόν 1 στους 2 (50%) είχε βάρος πάνω από το φυσιολογικό. Αντίστοιχη υψηλή συχνότητα παχυσαρκίας καταγράφηκε και στα παιδιά ηλικίας 7 – 9 ετών.
Μόνο το 30,3% του γενικού πληθυσμού έχει κανονικό βάρος.
Η παχυσαρκία είναι μια παγκόσμια επιδημία. Αναγνωρισμένη ως νόσος από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και την Ευρωπαϊκή Ένωση, αποτελεί μια πολυπαραγοντική κατάσταση, στενά συνδεδεμένη με τις ατομικές συμπεριφορές, τις οικογενειακές συνθήκες και συνήθειες, και τα κοινωνικά πρότυπα. Αυτές οι πολλαπλές «ρίζες» του φαινομένου, δείχνουν και τη δυσκολία της αντιμετώπισής του.
Τα παραπάνω επισημαίνει η ένωση «Συμμαχία για την Καταπολέμηση της Παχυσαρκίας», με αφορμή την παγκόσμια ημέρα παχυσαρκίας στις 4 Μαρτίου.
Ο επίκουρος καθηγητής Οικονομικών της Υγείας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής και πρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών της Υγείας Κώστας Αθανασάκης, ο Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας, παθολόγος, Ευθύμιος Καπάνταης, η καθηγήτρια Δημόσιας Υγείας του ΠΑΔΑ Αναστασία Μπαρμπούνη και ο καθηγητής Παθολογίας και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εσωτερικής Παθολογίας Νικόλαος Τεντολούρης, χαρακτήρισαν τη νόσο ως «μεταβολική βόμβα» που αναμένεται να απασφαλίσει, γεγονός που την καθιστά ως ύψιστη προτεραιότητα στην ιεράρχηση των εθνικών υγειονομικών στόχων.
Οικονομική επιβάρυνση
Όπως επεσήμαναν οι παραπάνω ειδικοί, η παχυσαρκία, επιβαρύνει σημαντικά τη νοσηρότητα του πληθυσμού, καθώς συνδέεται με μια σειρά από νοσήματα όπως ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2, η δυσλιπιδαιμία, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο καρκίνος, η κατάθλιψη, τα προβλήματα του μυοσκελετικού κλπ., επιβαρύνοντας σημαντικά και τα οικονομικά της υγείας, εξαιτίας των αυξημένων αναγκών περίθαλψης.
Με βάση εκτιμήσεις για την Ελλάδα, η συνολική οικονομική επιβάρυνση από την παχυσαρκία στη χώρα μας ανέρχεται σε ποσοστό περίπου 2,4% του ΑΕΠ ή σε 4,3 δις. ευρώ ετησίως.
Πάνω από το 50% αυτής της δαπάνης αφορά σε απώλειες παραγωγικότητας – επηρεάζοντας το σύνολο της οικονομίας- με απουσία από την εργασία λόγω προβλημάτων υγείας που συνδέονται με την παχυσαρκία. Κάθε χρόνο, η νοσοκομειακή δαπάνη του δημόσιου συστήματος υγείας για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας και των συνδεόμενων με αυτή νοσημάτων, υπερβαίνει τα 650 εκατ. ευρώ, σε ένα σύστημα, το οποίο διαχρονικά, αλλά και ιδιαιτέρως στις μέρες μας, λειτουργεί με μεγάλο φόρτο.
Τρώμε και καθόμαστε περισσότερο
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής και οι αλλαγές στο φυσικό και τεχνητό περιβάλλον, θέτουν σύνθετα ζητούμενα από το σύστημα υγείας με κυριότερο ζητούμενο οι «υγιείς» να καταφέρουν να διατηρήσουν την υγεία τους και στο μέλλον, σε πείσμα των ανερχόμενων απειλών για την υγεία μας.
Τα αίτια της αυξημένης συχνότητας παχυσαρκίας σχετίζονται με αυξημένη κατανάλωση ενέργειας μέσω των τροφών και του καθιστικού τρόπου ζωής και εργασίας. Από το 1960 μέχρι σήμερα, το μέγεθος των σακχαρούχων ποτών, των ειδών ζαχαροπλαστικής και των σνακ έχει αυξηθεί από 20 -100%, ενώ οι Ευρωπαίοι περνούν καθιστοί περισσότερες από 5 ώρες την μέρα. Στον χώρο εργασίας η ενέργεια που καταναλώνεται σήμερα είναι κατά 15% λιγότερη σε σύγκριση με το 1960. Το 60% των Ευρωπαίων προτιμά να χρησιμοποιεί αυτοκίνητο στις καθημερινές μετακινήσεις και μόνο το 19% χρησιμοποιεί τακτικά τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Ταυτόχρονα, οι πολίτες της Ε.Ε. παίρνουν καθημερινά επιπλέον 500 θερμίδες την ημέρα απ΄ ότι πριν από 40 χρόνια.
Σύμφωνα με μελέτη του ΟΟΣΑ σε 46 χώρες, η μείωση κατά 20% των θερμίδων από ενεργειακά πυκνές τροφές, θα μπορούσε να οδηγήσει τον χρόνο σε πρόληψη 1,1 εκατ. περιπτώσεων μη μεταδιδόμενων νόσων, σε 1,4 εκατ. επιπλέον ημέρες εργασίας, σε εξοικονόμηση 13 δις. δολ. και αύξηση 0,5% στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν.
Άγνοια κινδύνου
Για το κοινό, η παχυσαρκία είναι υποεκτιμημένη ως νόσος. Το 84% των ατόμων δεν γνωρίζει ότι η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο για εμφάνιση πολλών καρκίνων, το 50% αγνοεί τη σχέση της παχυσαρκίας με τα καρδιοαγγειακά συμβάντα και το 25% δεν γνωρίζει ότι η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2, αρτηριακή υπέρταση και δυσλιπιδαιμία. Η πραγματικότητα είναι ότι η παχυσαρκία είναι αιτία σοβαρών, ακόμα και απειλητικών για τη ζωή καταστάσεων. Όσο περισσότερο παχύσαρκος είναι κάποιος, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος να αποκτήσει μία σχετιζόμενη με την παχυσαρκία χρόνια πάθηση.
Οι κοινωνικοί παράγοντες που επιδρούν στην υγεία, δηλαδή οι συνθήκες κάτω από τις οποίες γεννιόμαστε, μεγαλώνουμε, εργαζόμαστε, ζούμε, γερνάμε και πεθαίνουμε, ασκούν τη μεγαλύτερη επίδραση στην υγεία του ατόμου και χαρακτηρίζονται ως οι κοινωνικοί προσδιοριστές της υγείας (ΠΟΥ). Έχει τεκμηριωθεί ότι οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, το εισόδημα και η εκπαίδευση, καθώς επίσης και μια σειρά συμπεριφορικών παραγόντων, έχουν σημαντική συμβολή στο πρόβλημα της παχυσαρκίας. Υπάρχει ιδιαίτερα ισχυρή αντίστροφη σχέση του μορφωτικού επιπέδου με το σωματικό βάρος στο γυναικείο φύλο, αλλά και αντίστροφη σχέση του εισοδήματος με την παχυσαρκία και στα δύο φύλα. Βεβαίως, έχει ενδιαφέρον ότι η αντιμετώπιση των παραπάνω παραγόντων συμβάλλει θετικά στην άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων στην υγεία και την ιατρική περίθαλψη.
Εισοδηματικές ανισότητες
Τα δεδομένα δείχνουν ότι όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο εισοδηματικής ανισότητας στις ευρωπαϊκές χώρες, τόσο αυξάνεται ο αριθμός των υπέρβαρων παιδιών, ενώ η παχυσαρκία στα παιδιά της Ευρώπης σχετίζεται στενά με την κοινωνικοοικονομική κατάσταση των γονέων τους.
Υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας εντοπίζονται στη χώρα μας σε άτομα με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό και εκπαιδευτικό επίπεδο και με μειωμένη σωματική δραστηριότητα. Όσο για την παιδική παχυσαρκία, η χώρα μας κατέχει πολύ υψηλή θέση ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης με τάσεις περαιτέρω ανόδου, υποθηκεύοντας το μέλλον της υγείας της κοινωνίας μας.
Τρώμε πολλή ζάχαρη
Επίσης, στην Ελλάδα, σημειώνεται υψηλή πρόσληψη ζάχαρης και χαμηλή πρόσληψη φυτικών ινών, ενώ παρατηρούνται υψηλά ποσοστά κατάθλιψης και αγχωδών διαταραχών, όλοι τους παράγοντες που επιδρούν στην εμφάνιση της παχυσαρκίας. Παρατηρούνται επίσης υψηλά ποσοστά παθήσεων που σχετίζονται με την παχυσαρκία, όπως σακχαρώδης διαβήτης, καρκίνος της μήτρας, του μαστού κλπ.
Για τη χώρα μας προβλέπεται ότι το 2030 σχεδόν ένας στους 3 κατοίκους θα είναι παχύσαρκος, με ρυθμό ετήσιας αύξησης του ποσοστού από το 2010 έως το 2030 να είναι 1,5%, ενώ στα παιδιά ο αντίστοιχος ετήσιος ρυθμός αύξησης είναι 2,1%. Η άκρως δυσοίωνη πρόβλεψη είναι ότι το 2060 το 75% των κατοίκων της Ελλάδας θα είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι.
Η καταπολέμηση της παχυσαρκίας αποτελεί σημαντική συνιστώσα στην παγκόσμια προσπάθεια μείωσης της νοσηρότητας και θνησιμότητας από τα χρόνια μη μεταδιδόμενα νοσήματα και βελτίωσης της συνολικής υγείας του πληθυσμού. Η προοπτική είναι αμφίβολη δεδομένου ότι το φαινόμενο της παχυσαρκίας διευρύνεται ενώ δεν υπάρχουν ενδείξεις μείωσης σε διεθνή κλίμακα. Η κατάσταση αυτή περικλείει κινδύνους για τη δημόσια υγεία, αφενός στο επίπεδο υγείας του πληθυσμού και αφετέρου στην αύξηση της ζήτησης για το σύστημα ιατρικής περίθαλψης, το οποίο με δυσκολία μπορεί να ανταποκριθεί επαρκώς στις αναδυόμενες ανάγκες.
Μείωση προσδόκιμου ζωής
Η παχυσαρκία ενοχοποιείται για τη μείωση του προσδόκιμου ζωής και μείωση του ΑΕΠ. Μόνο στην Ευρώπη, οι πρόωροι θάνατοι από τις συνέπειες της παχυσαρκίας ξεπερνούν τους 337.000 ετησίως, ενώ το κόστος ξεπερνά το 70 δις. ευρώ ετησίως.
Η ενσωμάτωση της παχυσαρκίας στην ιατρική είναι επιβεβλημένη, καθώς τα οφέλη θα είναι σημαντικά, ευθέως ανάλογα της απώλειας του σωματικού βάρους. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, για κάθε ευρώ που επενδύεται στην πρόληψη της παχυσαρκίας με μέτρα τεκμηριωμένης αποτελεσματικότητας, το όφελος στην κοινωνία αντιστοιχεί σε 6 ευρώ οικονομικού οφέλους. Από την υγιεινή διατροφή και φυσική άσκηση μέχρι την εισαγωγή εμποδίων εμπορικού χαρακτήρα, όλες οι παρεμβάσεις έχουν ελπιδοφόρα προοπτική.
