Νέες εγκεφαλικές τομογραφίες ίσως βοηθήσουν να διαλευκανθεί ένα θεμελιώδες μυστήριο σχετικά με το πώς λειτουργεί η μνήμη μας σε καθημερινή βάση.
Με τον ίδιο τρόπο που μια ταινία χωρίζεται σε σκηνές, ο εγκέφαλός μας οργανώνει τις αναμνήσεις μας από κάθε μέρα που περνά, σε τμήματα – διαχωρίζοντας το πότε βγήκαμε για φαγητό από το πότε γυρίσαμε από τη δουλειά, για παράδειγμα. Αλλά στις ταινίες, οι σκηνοθέτες και οι μοντέρ αποφασίζουν πότε τελειώνει μια σκηνή και πότε αρχίζει μια νέα. Πώς κάνει λοιπόν τις επιλογές του ο εγκέφαλος;
Στη μελέτη που δημοσιεύθηκε προ ημερών στο περιοδικό Current Biology, η ομάδα του επικεφαλής συγγραφέα Christopher Baldassano, αναπληρωτή καθηγητή Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, ήθελε να κατανοήσει τι οδηγεί τον εγκέφαλο να σχηματίζει όρια γύρω από τα καθημερινά γεγονότα, περνώντας ουσιαστικά από τη μία «σκηνή» στην άλλη. Η επικρατέστερη θεωρία ήταν ότι τα όρια αυτά δημιουργούνται από μια σημαντική αλλαγή στο περιβάλλον, όπως όταν μπαίνουμε σε έναν κινηματογράφο ή σε ένα παντοπωλείο, περνώντας από το εξωτερικό στο εσωτερικό.
Ωστόσο, μια άλλη υπόθεση υποστηρίζει ότι τα όρια αυτά δημιουργούνται από τις δικές μας προηγούμενες εμπειρίες και συναισθήματα σχετικά με ορισμένα γεγονότα ή περιβάλλοντα. Έτσι, ενώ μια αλλαγή στο περιβάλλον μπορεί να επηρεάσει την τμηματοποίηση της ημέρας κάποιου, είναι πιθανό αυτή η επιρροή να παρακάμπτεται από τις δικές μας προτεραιότητες και στόχους, αναφέρει το Live Science.
Πείραμα με 16 σενάρια
Για να διερευνήσουν αυτές τις υποθέσεις, ο Baldassano και η ομάδα του δημιούργησαν 16 σύντομες ηχητικές αφηγήσεις. Κάθε αφήγηση αφορούσε τέσσερις τοποθεσίες: ένα εστιατόριο, μια αίθουσα διαλέξεων, ένα παντοπωλείο και ένα αεροδρόμιο. Περιελάμβαναν επίσης τέσσερις κοινωνικές καταστάσεις: μια πρώτη γνωριμία ρομαντικού χαρακτήρα, μια επαγγελματική συμφωνία, μια πρόταση γάμου και έναν χωρισμό.
Οι εθελοντές άκουσαν αυτές τις αφηγήσεις σαν podcasts, ενώ οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν Λειτουργική Μαγνητική Τομογραφία (fMRI) για να σαρώσουν τους εγκεφάλους των συμμετεχόντων. Χρησιμοποιώντας μια ειδική μέθοδο που είχε αναπτύξει προηγουμένως η ομάδα , παρακολούθησαν τις αλλαγές στην εγκεφαλική δραστηριότητα, ειδικά στον μέσο προμετωπιαίο φλοιό, το τμήμα του εγκεφάλου που αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει τις εισροές από στιγμή σε στιγμή από το περιβάλλον μας.
«Είχαμε πλέον ένα εργαλείο με το οποίο μπορούσαμε να καταλάβουμε πώς μοιάζουν αυτές οι δυναμικές και πώς οι άνθρωποι διαχωρίζουν αυτές τις εμπειρίες», δήλωσε ο Baldassano στο LiveScience.
Oι επιστήμονες ήταν σε θέση να παρακολουθήσουν πότε ένας συμμετέχων σχημάτιζε ένα νέο όριο κατά τη διάρκεια της αφήγησης.
Η δραστηριότητα του μέσου προμετωπιαίου φλοιού αυξήθηκε όταν άλλαξαν τα βασικά κοινωνικά γεγονότα της ιστορίας – όταν έκλεισε η επιχειρηματική συμφωνία ή όταν έγινε δεκτή η πρόταση γάμου. Ωστόσο, όταν η ομάδα έλεγε στους συμμετέχοντες να επικεντρωθούν σε χαρακτηριστικά των τοποθεσιών αντί για τα γεγονότα – όπως το να κάθονται σε ένα εστιατόριο και να παραγγέλνουν φαγητό – ο διαχωρισμός των γεγονότων άλλαξε, όπως και η εγκεφαλική τους δραστηριότητα.
«Ελέγχουμε την αφήγηση των εμπειριών μας»
Η μελέτη αποκάλυψε επίσης διαφορές στον τρόπο με τον οποίο οι εθελοντές θυμόντουσαν τις αφηγήσεις μετά την ακρόασή τους. Όταν κλήθηκαν να ανακαλέσουν το μέρος της ιστορίας στο οποίο δεν τους ζητήθηκε να δώσουν προσοχή, ξέχασαν πολλές λεπτομέρειες.
Συνολικά, «αυτά τα αποτελέσματα είναι συναρπαστικά επειδή αποκαλύπτουν πόσο ευέλικτη και ενεργή μπορεί να είναι η μνήμη μας», δήλωσε ο David Clewett, επίκουρος καθηγητής Γνωστικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, που δεν συμμετείχε στη μελέτη. «Μπορούμε να επιλέξουμε σε τι δίνουμε προσοχή και τι θυμόμαστε. Αυτό σημαίνει ότι, με πολλούς τρόπους, ελέγχουμε την αφήγηση των δικών μας εμπειριών».
Οι ερευνητές ελπίζουν τώρα να διερευνήσουν πώς επηρεάζεται η μακροπρόθεσμη μνήμη από τη συνειδητή μετατόπιση της προσοχής μας καθώς χωρίζουμε τη μέρα σε σκηνές.
