Οι απόκοσμες εικόνες που έκαναν τον γύρο του κόσμου και έδειχναν τη Νέα Υόρκη να έχει «πνιγεί» από τους καπνούς των πυρκαγιών που κατακαίνε τον Καναδά εδώ και μέρες, επανέφεραν στον δημόσιο διάλογο το πρόβλημα των μέγα-πυρκαγιών (megafires) που θεωρείται μια νέα παγκόσμια απειλή.
Οι πυρκαγιές όπως αυτές μαίνονται στον Καναδά, τείνουν να γίνουν όλο και συχνό φαινόμενο και αποτελούν ένα πολυπαραγοντικό, απειλητικό φαινόμενο που όχι μόνον καταστρέφει το παρόν, αλλά θέτει σε κίνδυνο και το μέλλον του πλανήτη.
Από την αρχή του έτους, έχουν καταγραφεί 2.355 πυρκαγιές στον Καναδά. Από την αρχή της αντιπυρικής περιόδου έως και τις 6 Ιουνίου είχαν καεί 42 εκατομμύρια στρέμματα στη χώρα.
Η συχνότητα των πυρκαγιών που εντείνεται από τις υψηλές θερμοκρασίες σε πολλές περιοχές, αποτελεί δυσοίωνο σημάδι των αρνητικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, προειδοποιούν οι ειδικοί. Αν και οι επιστήμονες δεν συνδέουν τις πυρκαγιές του φετινού καλοκαιριού με την κλιματική αλλαγή, οι ειδικοί και οι αξιωματούχοι λένε ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη θα επιδεινώσει αυτά τα φαινόμενα.
Μέχρι το τέλος του αιώνα, οι καμένες περιοχές είναι πιθανό να έχουν διπλασιαστεί, σύμφωνα με την υπηρεσία φυσικών πόρων του Καναδά. Ενα τέτοιο σενάριο θα μπορούσε να έχει σοβαρές συνέπειες για την ανθρώπινη ζωή, τα οικοσυστήματα και την ποιότητα του αέρα, ενώ θα επηρέαζε και την προμήθεια ξυλείας.
Σπάνιο φαινόμενο… κάποτε
Oι Megafires ήταν κάποτε σπάνιες, αλλά γίνονται όλο και πιο κοινές. Τα τελευταία 40 χρόνια, ο μέσος αριθμός στρεμμάτων δασικής γης που καταστρέφονται από πυρκαγιές κάθε χρόνο στις ΗΠΑ έχει αυξηθεί κατά 1.000%.
Η πρώτη μεγάλης κλίμακας φωτιά παρατηρήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1980, ωστόσο μόλις την τελευταία τριετία αποτελεί «κανονικότητα» στις ΗΠΑ, την Αυστραλία, τη Σιβηρία και τον Αμαζόνιο. Στην Αυστραλία το 2019 ξέσπασαν πολλές μεγάλες φωτιές («mega fires» που έκαναν στάχτη περισσότερα από 1.500.000 εκτάρια δάσους, το 2020 κάηκαν επίσης εκατομμύρια εκτάρια δάσους στην Καλιφόρνια, ενώ το 2019 σημειώθηκαν μεγάλες φωτιές και στο Κονγκό.
Η «Ντίξι» στο βόρειο τμήμα της Καλιφόρνιας, η δεύτερη μεγαλύτερη πυρκαγιά στην πρόσφατη ιστορία της πολιτείας, έκαψε πάνω από 4 εκατομμύρια στρέμματα το 2021. Η περίοδος των πυρκαγιών της Αυστραλίας από το 2019 έως το 2020 ήταν ιστορική. Περισσότερα από 42 εκατομμύρια στρέμματα κάηκαν σε μια σειρά ακραίων πυρκαγιών, οι οποίες συνοδεύονταν από αστραπές, εκτόξευαν αερολύματα στη στρατόσφαιρα και «έβαψαν» τους παγετώνες της Νέας Ζηλανδίας καφέ, από τη στάχτη. «Τον Ιούνιο του 2017, για πρώτη φορά στα γεωγραφικά μας πλάτη, η Πορτογαλία υπέστη έναν νέο τύπο πυρκαγιάς, άγνωστο μέχρι σήμερα στην επιστημονική κοινότητα. Μια μέγα-πυρκαγιά έκτης γενιάς που συνδέεται σαφώς με την παγκόσμια κλιματική αλλαγή», έγραψε σε έκθεσή του το WWF Ισπανίας.
Οι επιστήμονες λένε ότι ένας από τους βασικούς λόγους για την αύξηση των megafires είναι η κλιματική αλλαγή. Ο καιρός είναι πιο ζεστός και ξηρός, και στη Δύση, το χιόνι λιώνει νωρίτερα από ό,τι κάποτε. Αυτό σημαίνει ότι η ξηρή περίοδος, που τα δάση είναι πιο ευάλωτα στις πυρκαγιές, διαρκεί περισσότερο.
Χρησιμοποιώντας δεδομένα από δακτυλίους δέντρων, μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Science τον Απρίλιο του 2020 διαπίστωνε ότι η ανθρωπογενής υπερθέρμανση έπαιξε σημαντικό ρόλο την περίοδο 2000-2018 η οποία χαρακτηρίστηκε από τις πιο ξηρές.
Αυτό ταιριάζει με μια ζοφερή εικόνα που διαμορφώνεται από την Εθνική Αξιολόγηση του Κλίματος, η οποία συντάχθηκε από 13 ομοσπονδιακές υπηρεσίες των ΗΠΑ το 2018. Η άνοδος της θερμοκρασίας θα αυξήσει την πιθανότητα μεγάλων ξηρασιών στα νοτιοδυτικά των ΗΠΑ και θα καταστήσει τις ξηρασίες συχνότερες και σοβαρότερες, σύμφωνα με τους επιστήμονες.
Τα χαρακτηριστικά τους
Σύμφωνα με έρευνες και διεθνείς φορείς, καίνε κατ’ελάχιστον 400.000 στρέμματα δάσους. Δημιουργούν το μικρό τους μικροκλίμα, το οποίο όμως έχει το εξής χαρακτηριστικό: δημιουργούνται θερμικοί άνεμοι πολλών μποφόρ, που ανατροφοδοτούν τη φωτιά.
Δύο ακόμη χαρακτηριστικά αυτού του τύπου πυρκαγιάς, είναι η μεγάλη διάρκεια (έως και 20 ημέρες) και το μεγάλο τους μέτωπο που μπορεί να ξεπεράσει τα 150 χιλιόμετρα. Αναζωπυρώνονται εξαιτίας της ξηρασίας και των υψηλών θερμοκρασιών σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.
Οι συνέπειες
Οι πιο έντονες πυρκαγιές δημιούργησαν τα λεγόμενα «pyrocumulonimbus» σύννεφα, ή τεράστια σύννεφα καπνού, τέφρας και άλλων αερολυμάτων, όπως διοξείδιο του θείου, που έφτασαν σε ύψος έως και 30 χιλιομέτρων. Αυτά τα σύννεφα που προκλήθηκαν από τις πυρκαγιές, εκτόξευσαν αερολύματα στη στρατόσφαιρα, τα οποία κατευθύνθηκαν προς τα ανατολικά και στη συνέχεια διασκορπίστηκαν.
Ο καπνός από τις πυρκαγιές έχει διάφορες επιπτώσεις στο κλίμα της Γης. Ο άνθρακας απορροφά στην πραγματικότητα την ηλιακή ακτινοβολία και θερμαίνει την ατμόσφαιρα, ενώ άλλα οργανικά υλικά αντανακλούν ή διαχέουν το φως, προκαλώντας ψύξη. Ο καπνός εντείνει περιστασιακά στην ανάπτυξη σύννεφων, εμποδίζοντας την εισερχόμενη ηλιακή ακτινοβολία, αλλά και διατηρώντας την εξερχόμενη θερμότητα. Τα αερολύματα διοξειδίου του θείου μπορούν να μετατραπούν σε θειικό οξύ, να εμποδίσουν το εισερχόμενο ηλιακό φως και να συμβάλλουν στην καταστροφή του όζοντος. Οι ερευνητές παρατήρησαν επίσης μια «τοπική τρύπα του όζοντος» στη στρατόσφαιρα.
Σε αντίθεση με τις συνηθισμένες πυρκαγιές, οι megafires έχουν τη δυνατότητα να μεταμορφώσουν μόνιμα το τοπίο. Για παράδειγμα, μελέτες της περιοχής που κάηκε από τη φωτιά Λας Κόντσας το 2011 στο Νέο Μεξικό βρήκαν ότι ορισμένες περιοχές μετατράπηκαν μόνιμα σε λιβάδια ή σε άλλο μη δασικό βιότοπο.
Mε νέα μορφή
Η έκθεση «Spreading like Wildfire» της Υπηρεσίας Περιβάλλοντος του ΟΗΕ προειδοποιεί ότι ο κίνδυνος των «mega» πυρκαγιών θα αυξηθεί τις προσεχείς δεκαετίες, ενώ η μορφή των πυρκαγιών έχει ήδη αλλάξει και θα αλλάξει περισσότερο όσο μεταβάλλονται οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ξεσπούν.
Οι πυρκαγιές που μαίνονται επί εβδομάδες, που καίνε χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα και επηρεάζουν εκατοντάδες χιλιάδες –ακόμη και εκατομμύρια– ανθρώπους και ζώα, αποτελούν μια πρόκληση για την οποία η ανθρωπότητα δεν έχει προετοιμαστεί.
