«Φρενάρουν» τον έλεγχο της λοίμωξης HIV οι καθυστερημένες διαγνώσεις στην Ελλάδα. Περισσότερα από τα μισά περιστατικά που καταγράφηκαν το 2024 διαγνώστηκαν με σημαντική καθυστέρηση, ειδικά σε ό,τι αφορά στο γυναικείο πληθυσμό. Την ίδια ώρα, εμπόδια στην ανακοπή της μετάδοσης θέτει η μη πρόσβαση στην προφυλακτική αντιρετροϊκή αγωγή (PrEP) παρόλο που έχει θεσμοθετηθεί από το 2022.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS που έχει καθιερωθεί την 1η Δεκεμβρίου, η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS (ΕΕΜΑΑ) παρουσίασε σε Συνέντευξη Τύπου τα νεότερα δεδομένα της λοίμωξης για τον ιό HIV στην Ελλάδα και τα προβλήματα που μπλοκάρουν την παγκόσμια προσπάθεια εξάλειψης του AIDS.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΕΟΔΥ, μέχρι σήμερα στη χώρα μας, από την αρχή επιτήρησης της λοίμωξης HIV, έχουν καταγραφεί συνολικά 21.199 περιστατικά. Το 2023 δηλώθηκαν 657 νέα περιστατικά, παρουσιάζοντας αύξηση σε σχέση με το 2022 (526 νέα περιστατικά). Το πρώτο δεκάμηνο του 2024 καταγράφηκαν 550 νέες διαγνώσεις HIV, αριθμός ελαφρώς αυξημένος σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο των προηγούμενων ετών. Η ηλικιακή ομάδα 30-39 ετών κυριαρχεί.
Μεταξύ των νέων περιστατικών, συχνότερος τρόπος μόλυνσης είναι η σεξουαλική επαφή, κυρίως μεταξύ ανδρών (30,5% των νέων διαγνώσεων), ενώ παρατηρήθηκε αύξηση 20%, συγκριτικά με το 2023, στα περιστατικά που μολύνθηκαν μέσω χρήσης ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών. Το ποσοστό των νέων διαγνώσεων με ακαθόριστο τρόπο μόλυνσης παραμένει αυξημένο (37,4% των νέων διαγνώσεων), ξεπερνώντας σε συχνότητα την απροφύλακτη σεξουαλική επαφή μεταξύ ανδρών.
Καθυστερημένη διάγνωση
Αίσθηση προκαλεί το στοιχείο ότι περισσότερα από τα μισά περιστατικά (55%) που καταγράφηκαν το πρώτο δεκάμηνο του 2024, διαγνώστηκαν καθυστερημένα. Τα υψηλότερα ποσοστά καθυστερημένης διάγνωσης σημειώθηκαν στα ετεροφυλόφιλα άτομα (62,5%), στους χρήστες ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών (66,7%) και στα άτομα ηλικίας 40-49 και 50+ ετών (60,3% και 68,6%, αντίστοιχα). Αντίθετα, τα χαμηλότερα στους άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες (41,9%) και στα άτομα ηλικίας 25-29 ετών (41,9%).
Σύμφωνα με όσα εξήγησαν οι ειδικοί, εκπρόσωποι της ΕΕΜΑΑ, στη Συνέντευξη Τύπου, οι γυναίκες, τα άτομα με ετεροφυλοφιλική μετάδοση και τα άτομα άνω των 50 ετών καταγράφουν τα υψηλότερα ποσοστά καθυστερημένης διάγνωσης. Εξηγώντας για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό, επεσήμαναν ότι οι επαγγελματίες υγείας δεν είναι συχνά ευαισθητοποιημένοι για πληθυσμιακές ομάδες σαν τις παραπάνω, καθώς θεωρείται λανθασμένα ότι η λοίμωξη HIV αφορά σε ομοφυλόφιλους άνδρες, πεποίθηση που ενισχύει το στίγμα.
Χωρίς PrEP η Ελλάδα
Η ταχεία και ευρύτερη πρόσβαση στην προληπτική αγωγή πριν από την έκθεση στον HIV (PrEP) θα μπορούσε να μειώσει δραστικά τον αριθμό των νέων λοιμώξεων από HIV. Και όμως στη χώρα μας παραμένει ένα αναξιοποίητο «εργαλείο». Η διάθεση της προφυλακτικής αγωγής ψηφίστηκε το 2022 και το 2023 υπεγράφη η Υπουργική Απόφαση για τους όρους και τις προϋποθέσεις χορήγησής της.
Παρ’ όλα αυτά, οι γιατροί ακόμη και σήμερα, στην εκπνοή του 2024, δεν έχουν δυνατότητα συνταγογράφησης της PrEP. Όπως εξήγησαν οι εκπρόσωποι της ΕΕΜΑΑ, το κώλυμα είναι …. τεχνικό και έχει να κάνει με τη διασύνδεση των συστημάτων των φαρμακείων των νοσοκομείων με την ΗΔΙΚΑ και η διαμόρφωση του συστήματος έτσι ώστε να προστατεύονται τα προσωπικά δεδομένα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη χώρα μας έχουν λάβει προφυλακτική αντιρετροϊκή αγωγή μόλις 100 άνθρωποι – ενταγμένοι σε ερευνητικό πρωτόκολλο – ενώ παγκοσμίως έχουν λάβει PrEP περισσότεροι από οκτώ εκατομμύρια άνθρωποι.
Στην Ευρώπη
Τα ζητήματα υποδιάγνωσης και καθυστερημένης διάγνωσης της λοίμωξης HIV απασχολούν και τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Σύμφωνα με τη νεότερη έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC), περισσότερα από τα μισά άτομα με HIV στην ευρωπαϊκή περιφέρεια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (52%) καθώς και στην Ευρωπαϊκή Ένωση/ Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (53%) διαγιγνώσκονται αργά.
Επιπλέον, καταγράφεται ανησυχητικό χάσμα μεταξύ του αριθμού των διαγνώσεων HIV και του εκτιμώμενου αριθμού λοιμώξεων στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του ΠΟΥ. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι μόνο το 70% των ατόμων που ζουν με HIV γνωρίζουν την κατάστασή τους. Στην ΕΕ/ΕΟΧ το ποσοστό αυτό είναι 92%, αλλά στην Ανατολική Ευρώπη και την Κεντρική Ασία, περίπου 40% των ανθρώπων που ζουν με HIV δεν γνωρίζουν την κατάστασή τους.
Οι επιστήμονες εστιάζουν στη σωστή ενημέρωση. Έννοιες με ισχυρή επιστημονική τεκμηρίωση, όπως «θεραπεία ως πρόληψη» και «μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο = μη μεταδοτικός» (U=U), αποτελούν ισχυρά εργαλεία στην προσπάθεια αποστιγματοποίησης της νόσου και βελτίωσης της ποιότητας ζωής των ατόμων που ζουν με τον ιό HIV. Ενδεικτική της απουσίας πλήρους ενημέρωσης είναι μελέτη στην οποία συμμετείχαν 526 άτομα. Σύμφωνα με αυτή, το 81% των συμμετεχόντων έχει ακούσει για το U=U (undetectable equals untransmittable), αλλά μόνο το 75,9% κατανοεί πλήρως τη σημασία του. Όπως τονίστηκε στη χθεσινή Συνέντευξη Τύπου άτομα που λαμβάνουν αγωγή για τον ιό HIV δεν τον μεταδίδουν ακόμη και εάν δε λαμβάνουν προφυλάξεις κατά τη σεξουαλική επαφή.
