Την κορύφωση των προσπαθειών του νέου προέδρου της Κυπριακής Δημοκραρτίας Νίκου Χριστοδουλίδη να πετύχει τον διορισμό απεσταλμένου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Κυπριακό ζήτημα, συνιστά το ταξίδι του στο Βερολίνο στις 25 Μαΐου καθώς και οι επαφές που θα έχει με τον Γερμανό καγκελάριο Όλαφ Σολτς στην καγκελαρία.
Κατά τη συνάντησή του με τον Γερμανό καγκελάριο, ο Κύπριος πρόεδρος αναμένεται να ζητήσει επιβεβαίωση της θετικής στάσης του Βερολίνου στην πρόταση της Λευκωσίας για ενεργότερη εμπλοκή της EE στο Κυπριακό. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης είχε παρουσιάσει την πρότασή του ήδη στη Σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον περασμένο Μάρτιο, καταγράφοντας δύο άξονες για την εφαρμογή της: Από τη μια πλευρά, η ΕΕ να διορίσει απεσταλμένο που να συμβάλει στην προσπάθεια επανέναρξης των συνομιλιών και από την άλλη, η πρόοδος συγκεκριμένων ζητημάτων που άπτονται των ευρωτουρκικών σχέσεων να συνδεθεί με πιθανά θετικά βήματα της Τουρκίας στο Κυπριακό.
Θέλει πρώην ηγέτη η Λευκωσία
Ειδικά στο αίτημα για διορισμό απεσταλμένου της ΕΕ στο Κυπριακό, η Λευκωσία καλλιεργεί προσδοκίες από το ταξίδι Χριστοδουλίδη στο Βερολίνο, για εμβάθυνση των συζητήσεων προς επιλογή του κατάλληλου προσώπου. Για την Λευκωσία, το πρόσωπο αυτό πρέπει να διαθέτει πολιτικό βάρος και να μην είναι, όπως σε προηγούμενες προσπάθειες επίλυσης του προβλήματος, ένας απλός τεχνοκράτης των Βρυξελλών. Σύμφωνα με πληροφόρηση από κυβερνητικές πηγές στην Λευκωσία, ο Κύπριος πρόεδρος θα επαναλάβει στον Γερμανό καγκελάριο το αίτημα που είχε διατυπώσει στη Σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον περασμένο Μάρτιο, δηλαδή ο απεσταλμένος της ΕΕ να είναι πολιτική προσωπικότητα, να προέρχεται από κράτος-μέλος της ΕΕ και να έχει ασχοληθεί κατά το παρελθόν με το Κυπριακό και με τα ευρωτουρκικά αλλά και να διατηρεί σταθερά καλές σχέσεις και ανοιχτό δίαυλο επικοινωνίας με την Άγκυρα – και εάν επιβεβαιωθούν τα προγνωστικά για τις τουρκικές εκλογές, και τον Ταγίπ Ερντογάν.
Εμβαθύνοντας στα χαρακτηριστικά ενός τέτοιου διορισμού, η Λευκωσία προσβλέπει σε κάποιο πρόσωπο που να είναι σε θέση να συνομιλεί με τον Τούρκο πρόεδρο και να έχει το απαραίτητο κύρος για να αναλάβει το βάρος μιας τέτοιας προσπάθειας. Ως εκ τούτου, ένας πρώην αρχηγός κράτους-μέλους της ΕΕ με ιστορικά φιλικές σχέσεις με την Τουρκία θα ήταν ιδανικό προφίλ για τον απεσταλμένο που αναζητεί η Λευκωσία, εξ ου και το ειδικό βάρος που αποδίδεται στο πρώτο επίσημο ταξίδι του Νίκου Χριστοδουλίδη ως Προέδρου της Κύπρου στη Γερμανία.
Σε ό,τι αφορά τη διασύνδεση των συνομιλιών για το Κυπριακό με τα ευρωτουρκικά, η νέα κυβέρνηση στην Λευκωσία, η οποία υπενθυμίζεται ότι στηρίζεται από τις πολιτικές δυνάμεις που απορρίπτουν την πολιτική ισότητα των Τουρκοκυπρίων, θέτοντας εν αμφιβόλω την ειλικρίνεια των προθέσεων του προέδρου Χριστοδουλίδη στο Κυπριακό, έχει υπόψη κάποια παραδείγματα που θα μπορούσε να επεξεργαστεί ο απεσταλμένος της ΕΕ, εάν και εφόσον διοριστεί. Αυτά περιλαμβάνουν την αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης ΕΕ-Τουρκίας, τη στρατιωτική συνεργασία στο πλαίσιο της PESCO και την απελευθέρωση των θεωρήσεων για είσοδο Τούρκων πολιτών στην ΕΕ.
Tι μπορεί να προσφέρει το Βερολίνο στη Λευκωσία
Από γερμανικής πλευράς, η επίσκεψη Χριστοδουλίδη δεν εκλαμβάνεται απλώς σαν άλλη μια «πρώτη εθιμοτυπική επίσκεψη» προσφάτως νεοεκλεγέντα αρχηγού κράτους. Εδώ και καιρό έχει διαφανεί, άλλοτε πρόδηλα κι άλλοτε μέσα στα πολιτικά και διπλωματικά συμφραζόμενα, η πρόθεση του Βερολίνου να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο στην περιοχή της ΝΑ Μεσογείου, λειτουργώντας ως δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Τουρκίας. Ως προς τα θέματα που αφορούν την Κύπρο, δεν είναι τυχαίες και οι πυκνές συναντήσεις και επαφές του τελευταίου έτους: ξεκίνησαν με την πρόεδρο της κυπριακής βουλής Αννίτα Δημητρίου τον Σεπτέμβριο του 2022, ακολούθησε ο πρώην πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης τον Νοέμβριο και ο πρώην υπ. Εξωτερικών Ιωάννης Κασουλίδης τον Ιανουάριο του 2023. Πέραν αυτού, και η πρώην υπ. Άμυνας της Γερμανίας Κριστίνε Λάμπρεχτ είχε βρεθεί στη Λευκωσία για τη γερμανοκυπριακή αμυντική συνεργασία.
Η πρόθεση του Βερολίνου έχει διατυπωθεί ήδη ανοιχτά από τον καγκελάριο Σολτς: «Η Γερμανία υποστηρίζει ρητά μια διζωνική, δικοινοτική λύση στη βάση των ψηφισμάτων των Ηνωμένων Εθνών. Θα ευχόμουν η αδιέξοδη διαπραγματευτική διαδικασία για το Κυπριακό να αποκτήσει νέα δυναμική. Η Γερμανία είναι έτοιμη να υποστηρίξει μια διαπραγματευτική διαδικασία υπό τα Ηνωμένα Έθνη, αν κάτι τέτοιο είναι επιθυμητό». Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει και η δήλωση του πρώην υπ. Εξωτερικών Κασουλίδη σε αποκλειστική συνέντευξη στην DWότι «η Γερμανία είναι σε θέση να συνομιλήσει με την Τουρκία σε μία φιλική βάση δούναι και λαβείν» αλλά και ότι το γεγονός ότι «το 2022 η Τουρκία δεν εισήλθε στην κυπριακή ΑΟΖ ούτε προχώρησε στα Βαρώσια οφείλεται εν μέρει στη Γερμανία».
Το ερώτημα πλέον δεν φαίνεται να είναι «αν» αλλά «πώς» και «με ποιον/ποια» θα μπορούσε να συμβάλει η Γερμανία στο ανανεωμένο αίτημα της Λευκωσίας για ευρωπαϊκή διαμεσολάβηση. Θα μπορούσε μια εγνωσμένου κύρους προσωπικότητα με διαχρονικά καλές σχέσεις με την Άγκυρα πχ. η Άγκελα Μέρκελ να αναλάμβανε έναν τέτοιο ρόλο; Ενδεχομένως βέβαια το συγκεκριμένο όνομα να είναι πολύ προφανές κι άλλο τόσο αμφιλεγόμενο στην περιοχή. Η διπλωματία βέβαια διεξάγεται με άλλους κανόνες και μακριά από τα «προφανή» του δημόσιου λόγου, οι δε επιτυχίες της ανακοινώνονται εκ των υστέρων.
Ο «παράγων Ερντογάν» και στο βάθος οι ΗΠΑ
Από εκεί και πέρα πάντως, σίγουρο είναι ότι «τα γερμανοτουρκικά συμφέροντα δεν έχουν αλλάξει σημαντικά και η γερμανική κυβέρνηση εξακολουθεί να ενδιαφέρεται για καλές σχέσεις με την Τουρκία» όπως είχε δηλώσει πριν από κάποιους μήνες σε συνέντευξή του στην DW ο Γκύντερ Ζόιφερτ, ειδικός σε θέματα Τουρκίας στο Ινστιτούτο Επιστήμης και Πολιτικής στο Βερολίνο. Τότε μάλιστα είχε επισημάνει και δύο λάθη της ελληνοκυπριακής πλευράς: τη διάψευση της εμπιστοσύνης των Τουρκοκυπρίων αλλά και τα εμπόδια στη διαδικασία ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ για πάρα πολύ καιρό. «Τώρα που η Τουρκία δεν θέλει πλέον να ενταχθεί, η ΕΕ δεν έχει πλέον κάποιον μεγάλο μοχλό πίεσης έναντι της Άγκυρας», είχε πει χαρακτηριστικά.
Την ίδια ώρα στην Τουρκία όλα φαίνονται ακόμη ρευστά, και ταυτόχρονα ίδια. Ο Ερντογάν κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχίσει να έχει τα ηνία. Σύμφωνα με τουρκικές πηγές το Κυπριακό δεν έπαιξε κανένα ρόλο στον προεκλογικό αγώνα του. Μένει να φανεί αν είναι έστω διατεθειμένος να καθίσει σε ένα «νέο τραπέζι διαλόγου» για όλα τα ανοιχτά θέματα της περιοχής. Κι ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας που δεν πρέπει να παραλειφθεί: η νέα προσέγγιση Ουάσιγκτον-Λευκωσίας μετά την ιστορική άρση του εμπάργκο όπλων αλλά και το θερμό ενδιαφέρον για τον κύκλο διαβουλεύσεων «3+1», με τη συμμετοχή ΗΠΑ, Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ.
Deutsche Welle
Δήμητρα Κυρανούδη, Βερολίνο – Λουκιανός Λυρίτσας, Λευκωσία
