Στα ευρύτερα οφέλη της κυκλικής οικονομίας συγκαταλέγονται η δημιουργία νέων ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων και η μείωση της ανάγκης για σπάνιους πόρους, της κατανάλωσης ενέργειας και των επιπέδων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Σκοπός της Εθνικής Στρατηγικής ήταν η επιτάχυνση των δράσεων κυκλικής οικονομίας, με τους παρακάτω γενικούς Άξονες εφαρμογής:
1. Βιώσιμη Διαχείριση Πόρων, με βασικές επιδιώξεις την αύξηση της αποδοτικότητάς τους, την επανεξέταση των αλυσίδων αξίας, την ορθολογική διαχείριση αποβλήτων, την επανάχρηση κτιρίων και την επαναχρησιμοποίηση του νερού ή τη συλλογή βρόχινων και πηγαίων νερών.
2. Ενίσχυση της Κυκλικής Επιχειρηματικότητας, με ενθάρρυνση της ιδέας του οικοσχεδιασμού, της παραγωγής προϊόντων με μεγάλη διάρκεια ζωής, της επισκευής, ανακαίνισης, επαναχρησιμοποίησης, αναπαλαίωσης, προώθηση της βιομηχανικής συμβίωσης (clusters, πάρκα καινοτομίας, εκκολαπτήρια επιχειρήσεων, πλατφόρμες ανταλλαγής γνώσης-πληροφορίας), της προώθησης μοντέλων καινοτόμας επιχειρηματικότητας (πχ οικονομίας του διαμοιρασμού), υποστήριξη της βιολογικής οικονομίας, της προώθησης πράσινων και κυκλικών δημόσιων προμηθειών, της υποστήριξης χρήσης δευτερογενών υλικών.
3. Κυκλική Κατανάλωση, με πλήρη ενημέρωση των πολιτών, αξιοποίηση Οικολογικού Σήματος και άλλων κινήτρων, με εκπαίδευση και βασικές επιδιώξεις την αειφόρο κατανάλωση τροφίμων (αποτροπή απόρριψης, αστική καλλιέργεια), την αποτροπή υπερβολικής χρήσης πόρων (τρόφιμα-ποτά, ένδυση, συσκευασία, ΗΗΕ), την πρόληψη παραγωγής αποβλήτων μέσω προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση, επισκευής και επιδιόρθωσης, τον έλεγχο του λιανικού ηλεκτρονικού εμπορίου και τελικά την προώθηση υπηρεσιών χρήσης αντί της προμήθειας προϊόντων.
Συνοπτικά αναφέρονται τα παρακάτω:
Μετά την αναθεώρηση όλων των παραπάνω και των οφέλιων που απέδωσαν με την εφαρμογή τους στην Οικονομά της ΕΕ, αλλά και της χώρας μας, σήμερα η Γενική Γραμματεία του αρμόδιου Υπουργείου προωθεί την ψήφιση Οδηγού Κυκλικής Οικονομίας , καλώντας σε διαβούλευση όλους τους Φορείς.
Πλειάδα φορέων έθεσε ζητήματα σε συγκεκριμένους Τομείς της Οικονομίας, της Έρευνας και της καθημερινότητας μέσα στο πλαίσιο και της βιώσιμης αστικής κινητικότητας.
1. Κανονιστικές & νομοθετικές ρυθμίσεις και άρση γραφειοκρατικών εμποδίων μείωση διοικητικού κόστους, πριμοδότηση στις δημόσιες προμήθειες, οικο-βιομηχανικά πάρκα, θέσπιση προδιαγραφών, καθορισμός δεικτών αξιολόγησης.
2. Χρηματοδοτικά εργαλεία & οικονομικά κίνητρα, αξιοποίηση δημόσιων επενδύσεων, ΕΣΠΑ, Επενδυτικής Τράπεζας, πακέτου Juncker και άλλων ταμείων και πόρων, φοροελεφρύνσεις, ενίσχυση της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας και της κοινωνικής οικονομίας.
3. Βελτίωσης της γνώσης, των διαδικασιών διαχείρισης και ανταλλαγής της και σύνδεσής της με την παραγωγή, την οικονομία και την κοινωνία.
4. Βελτίωση της διακυβέρνησης και της δικτύωσης και επιτάχυνση διαδικασιών.
Το 2018- Ήρθε η αναθεώρηση των Οδηγιών για τα Απόβλητα
Οδηγία 2018/848 για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων
Οδηγία 2018/849 για τα οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής (ΟΤΚΖ), απόβλητα ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών (ΑΗΣ), απόβλητα ηλεκτρικού & ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ)
Οδηγία 2018/850 περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων
Οδηγία 2018/851 για τα απόβλητα (οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα)
Οδηγία 2018/852 για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας
Οδηγία 2018/853 όσον αφορά τις περιβαλλοντικές εκθέσεις και την κατάργηση της οδηγίας 91/692/ΕΟΚ
Οι νέοι κανόνες της ΕΕ για τα απόβλητα εγκρίθηκαν το 2018 με στόχο όλα τα κράτη μέλη να επαναχρησιμοποιούν ή να ανακυκλώνουν το 65% των αστικών απορριμμάτων έως το 2035 και το 70% των απορριμμάτων συσκευασίας έως το 2030, καθώς και να μειώσουν την υγειονομική ταφή ποσοστό χαμηλότερο του 10 % έως το 2035.
Οι νέοι κανόνες για τα απόβλητα, για πρώτη φορά υποχρεώνουν τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν ειδικά προγράμματα πρόληψης της σπατάλης τροφίμων και να μειώσουν τα επίπεδα των απορριμμάτων τροφίμων, καθώς και να τα παρακολουθούν και να υποβάλλουν σχετικές εκθέσεις.
Το 2019 προωθείται η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΕ ΓΙΑ ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΚΥΚΛΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ & ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΜΙΑΣ ΧΡΗΣΗΣ
Συνοπτικά μπορούμε να αναφέρουμε τα εξής:
Απαγόρευση των προϊόντων μίας χρήσης από πλαστικό και των προϊόντων από οξοδιασπώμενο πλαστικό (Πλαστικά μαχαιροπίρουνα, πιάτα, αναδευτήρες ποτών, καλαμάκια στήριξης μπαλονιών, καλαμάκια, δοχεία τροφίμων και ποτών και κύπελλα ποτών από διογκωμένο πολυστυρένιο, μπατονέτες από πλαστικό)
Μέτρα για τη μείωση της κατανάλωσης δοχείων τροφίμων και κυπέλλων ποτών από πλαστικό και συγκεκριμένη σήμανση και επισήμανση ορισμένων προϊόντων (Είδη υγιεινής, υγρά μαντηλάκια, κύπελλα ποτών και προϊόντα καπνού με φίλτρα)
Μέτρα με στόχο τη μείωση των πλαστικών απορριμμάτων των πλοίων, όπως η θέσπιση ενιαίας χρέωσης για τα απόβλητα πλοίων.
Ο τομέας της Κυκλικής Βιομηχανίας ως εργαλείο μηδενικών Αποβλήτων
Πρακτικά, μία από τις κύριες διεργασίες που συμβάλει στην ανάπτυξη της Βιομηχανικής Συμβίωσης και ευρύτερα στην ανάπτυξη της Κυκλικής Οικονομίας, σχετίζεται με τους τρόπους και τις μεθόδους διαχείρισης των αποβλήτων των επιχειρήσεων και τις συνεργασίες που μπορούν να αναπτυχθούν μεταξύ τους για την εξυπηρέτηση αυτού του σκοπού.
Στο πλαίσιο των ανωτέρω, δυστυχώς διαπιστώνουμε ότι στην Ελλάδα, όπου ο όρος Κυκλική Οικονομία έχει αναδυθεί τα τελευταία χρόνια, ιδίως μετά την οικονομική ύφεση, δεν έχουν υπάρξει πρωτοβουλίες που θα ενσωματώσουν το παραπάνω παραγωγικό μοντέλο. Η προσέγγιση του μοντέλου της κυκλικής οικονομίας που επιχειρείται, εξακολουθεί να είναι αποσπασματική και στρεβλή. Αυτή η αποσπασματικότητα διαπιστώνεται σε πολλούς τομείς, εκ των οποίων αυτοί που απασχολούν την βιομηχανία είναι:
Α. Πολιτική και διοικητική διστακτικότητα στην υιοθέτηση πρακτικών βιομηχανικής συμβίωσης μέσω της ανταλλαγής αποβλήτων προς αξιοποίηση, σε αντικατάσταση πρώτων υλών ή για την παραγωγή ενέργειας, από και προς συνεργαζόμενες επιχειρήσεις.
Β. Ενοποίηση πολιτικών και θεσμικών κατευθύνσεων μεταξύ των υπηρεσιών της Διοίκησης που ασχολούνται με περιβαλλοντικές διαδικασίες και δομές εναλλακτικής διαχείρισης και αυτών που προβαίνουν στην κατάρτιση και υλοποίηση συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων. Υιοθέτηση μέτρων, προγραμμάτων και κινήτρων που θα ευνοούν και θα ενισχύουν δράσεις βιομηχανικής συμβίωσης και κυκλικής οικονομίας.
Γ. Υιοθέτηση μέτρων, προγραμμάτων και κινήτρων που θα ευνοούν τη χωρική συνύπαρξη επιχειρήσεων στο πλαίσιο Οργανωμένων Υποδοχέων (Επιχειρηματικών Πάρκων), όπου πολιτικές βιομηχανικής συμβίωσης και κυκλικής οικονομίας μπορούν ευκολότερα να αναπτυχθούν. Σήμερα προωθείται σχετικό ψήφισμα Νόμου το οποίο αντί να λύνει το πρόβλημα το εντείνει μετατρέποντας τις ΒΙΠΕ σε real estate μοντέλο, το οποίο έρχεται σε αντίθεση με τον αρχικό σκοπό δημιουργίας τους.
Κάποιες προτάσεις θα μπορούσαν να ενταχθούν υπό το εξής πρίσμα:
Άρση θεσμικών και διοικητικών εμποδίων, εκπαίδευση – κατάρτιση προσωπικού δημόσιας διοίκησης (κεντρικά και περιφερειακά) για τη θετική αντιμετώπιση προτάσεων της επιχειρηματικότητας σχετικά με την ανταλλαγή και αξιοποίηση αποβλήτων, μεταξύ επιχειρήσεων, στο πλαίσιο των ΑΕΠΟ που εγκρίνονται αρμοδίως.
Θεσμοθέτηση κατευθύνσεων, που να επιβάλουν διαδικασίες οργανικής και επαρκούς διασύνδεσης των φορέων εποπτείας Εναλλακτικής Διαχείρισης με φορείς κατάρτισης και υλοποίησης προγραμμάτων χρηματοδότησης και εφαρμογής αναπτυξιακών κινήτρων για:
την ενθάρρυνση επενδύσεων στην καινοτομία κυκλικής οικονομίας / Άρθ. 6 του Ν. 2939/01 (μείωση όγκου και βάρους συσκευασιών, συσκευασίες που να επιτρέπουν ευθέως την επαναχρησιμοποίηση, αξιοποίηση, κ.λπ., συσκευασίες με τις λιγότερες επιπτώσεις στο περιβάλλον, συσκευασίες με ελαχιστοποίηση επικινδύνων ουσιών και υλικών).
τη χωροθέτηση και την ανάπτυξη Υποδοχέων Διαχείρισης Αποβλήτων (ιδίως επικινδύνων αποβλήτων).
την προώθηση μεταρρυθμίσεων του χρηματοπιστωτικού συστήματος, με προσανατολισμό την «πράσινη» οικονομία.
την ανάπτυξη καινοτόμων χρηματοδοτικών μέσων (μόχλευση, ΕΣΠΑ 2021 – 2027).
Τέλος την προώθηση πολιτικών για τους Οργανωμένους Υποδοχείς, ώστε τα επιχειρηματικά πάρκα να αποτελέσουν «κλειδί» για τη βιομηχανική ανασυγκρότηση της οικονομίας και την προσέλκυση επενδύσεων, ως προνομιακός χώρος ανάπτυξης καινοτομιών στη βάση της κυκλικής οικονομίας.
Η ενεργοποίηση του συντονιστικού οργάνου Βιομηχανίας είναι σίγουρα προς την θετική κατεύθυνση, αρκεί να προχωρήσει άμεσα σε ανάληψη συντομευμένων δράσεων, όπως αυτές έχουν προταθεί από πλειάδα φορέων που ασκούν βιομηχανικές δράσεις.
Οι προϋποθέσεις των έξι περιβαλλοντικών στόχων , τις οποίες οφείλουμε να υιοθετήσουμε άμεσα ως Χώρα:
Οσον αφορά στις προϋποθέσεις των επιμέρους έξι περιβαλλοντικών στόχων, οι προϋποθέσεις που τίθενται από το κείμενο της καθοδήγησης συμπεριλαμβάνονται τα εξής
Μετριασμός της κλιματικής αλλαγής
Για μέτρο σε τομέα που δεν καλύπτεται από τους δείκτες αναφοράς του ΣΕΔΕ, το μέτρο είναι συμβατό με την επίτευξη του στόχου μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030 και με τον στόχο της επίτευξης κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.
Για μέτρο προώθησης του εξηλεκτρισμού, το μέτρο συμπληρώνεται με στοιχεία που αποδεικνύουν ότι το ενεργειακό μείγμα βρίσκεται σε πορεία απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές, σύμφωνα με τους στόχους μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030 και το 2050, και συνοδεύεται από αυξημένο δυναμικό παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.
Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή
Έχει διενεργηθεί αναλογική εκτίμηση κλιματικού κινδύνου.
Εάν μια επένδυση είναι αξίας άνω των 10 εκατ. EUR, έχει διενεργηθεί ή προγραμματίζεται εκτίμηση κλιματικής τρωτότητας και κινδύνου που οδηγεί στον προσδιορισμό, την αξιολόγηση και την εφαρμογή των σχετικών μέτρων προσαρμογής.
Βιώσιμη χρήση και προστασία των υδάτινων και των θαλάσσιων πόρων
Οι κίνδυνοι υποβάθμισης του περιβάλλοντος που σχετίζονται με τη διατήρηση της ποιότητας και την αποφυγή της καταπόνησης των υδάτων έχουν εντοπιστεί και αντιμετωπιστεί σύμφωνα με τις απαιτήσεις της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα και με σχέδιο διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού.
Στην περίπτωση μέτρου που αφορά το παράκτιο και θαλάσσιο περιβάλλον, το μέτρο δεν αποκλείει οριστικά ούτε θέτει σε κίνδυνο την επίτευξη καλής περιβαλλοντικής κατάστασης, όπως ορίζεται στην οδηγία-πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική, σε επίπεδο θαλάσσιων περιοχών και υποπεριοχών ή στα θαλάσσια ύδατα άλλων κρατών μελών.
Το μέτρο δεν επηρεάζει σημαντικά i) τα επηρεαζόμενα υδατικά συστήματα (ούτε εμποδίζει το συγκεκριμένο υδατικό σύστημα με το οποίο σχετίζεται ή άλλα υδατικά συστήματα στην ίδια λεκάνη απορροής ποταμού να επιτύχουν καλή κατάσταση ή καλό δυναμικό, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα) ή ii) τους προστατευόμενους οικοτόπους και είδη που εξαρτώνται άμεσα από τα ύδατα.
Κυκλική οικονομία, συμπεριλαμβανομένης της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων και της ανακύκλωσης
Το μέτρο είναι σύμφωνο με το σχετικό εθνικό ή περιφερειακό σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων και πρόγραμμα πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων, σύμφωνα με το άρθρο 28 της οδηγίας 2008/98/ΕΚ, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία (ΕΕ) 2018/851, και, εφόσον υπάρχει, με τη σχετική εθνική, περιφερειακή ή τοπική στρατηγική για την κυκλική οικονομία.
Το μέτρο είναι σύμφωνο με τις αρχές των βιώσιμων προϊόντων και της ιεράρχησης των αποβλήτων, με προτεραιότητα την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων.
Το μέτρο διασφαλίζει την αποδοτικότητα των πόρων για τους σημαντικότερους πόρους που χρησιμοποιούνται. Αντιμετωπίζονται οι ανεπάρκειες στη χρήση των πόρων, μεταξύ άλλων με τη διασφάλιση της αποτελεσματικής χρήσης και της βιωσιμότητας των προϊόντων, των κτιρίων και των περιουσιακών στοιχείων.
Το μέτρο διασφαλίζει την αποτελεσματική και αποδοτική χωριστή συλλογή αποβλήτων στην πηγή, καθώς και ότι τα κλάσματα που διαχωρίζονται στην πηγή αποστέλλονται για προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση ή ανακύκλωση.
Πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης:
Το μέτρο είναι σύμφωνο με τα υφιστάμενα παγκόσμια, εθνικά, περιφερειακά ή τοπικά σχέδια για τη μείωση της ρύπανσης.
Το μέτρο είναι σύμφωνο με τα σχετικά συμπεράσματα για τις Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές (ΒΔΤ) ή με τα έγγραφα αναφοράς Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών (BREF)12 στον τομέα.
Θα εφαρμοστούν εναλλακτικές λύσεις για τη χρήση επικίνδυνων ουσιών.
Το μέτρο είναι σύμφωνο με την ορθολογική χρήση των γεωργικών φαρμάκων
Το μέτρο είναι σύμφωνο με τις βέλτιστες πρακτικές για την καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής