«Η κλιματική αλλαγή θα σκοτώσει ανθρώπους, καθώς θα συμβάλει στην εμφάνιση και στην εξάπλωση μολυσματικών ασθενειών», είχε προειδοποιήσει πριν από μερικούς μήνες ο εκτελεστικός διευθυντής του Παγκόσμιου Ταμείου Καταπολέμησης του AIDS, της φυματίωσης και της ελονοσίας, Πίτερ Σαντς.
Η δήλωση του Σαντς, παρότι μπορεί να χαρακτηριστεί σκληρή από κάποιους, σε καμιά περίπτωση δεν είναι υποθετική, καθώς πλήθος ερευνών που διενεργήθηκαν, ιδιαίτερα μετά τη λήξη των περιοριστικών μέτρων κατά του Covid-19, δεν αμφισβητούν πως η επόμενη κρίση υγείας θα μπορούσε να είναι αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής, που τροφοδοτεί υπάρχουσες και μη ασθένειες.
Βλέποντας πως οι περιβαλλοντικές αλλαγές συμβαίνουν τώρα με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα απ’ ό,τι στο παρελθόν, οι ειδικοί ανησυχούν πως αυτή η κρίση αυξάνει την πιθανότητα να υπάρξει διάχυση παθογόνων μικροβίων και ιών στα οποία κανένας άνθρωπος δεν είναι ανοσοποιημένος.
223 ασθένειες επιδεινώθηκαν εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής
Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature, 223 ανθρώπινες παθογόνες ασθένειες επιδεινώθηκαν από το ευρύ φάσμα κλιματικών κινδύνων που προκαλούνται από τις συνεχιζόμενες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και από άλλους παράγοντες.
Οι ειδικοί επισημαίνουν, μάλιστα, πως ο τεράστιος αριθμός των παθογόνων ασθενειών που επιδεινώνονται από τους κινδύνους που θέτει η κλιματική αλλαγή αποκαλύπτει το μέγεθος της απειλής για την ανθρώπινη υγεία και την επείγουσα ανάγκη για επιθετικές δράσεις αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης.
Ωστόσο, φαίνεται πως οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι ήδη ορατές στην υγεία των πολιτών σε διάφορα μέρη της γης.
Παραδείγματος χάριν, στο Abakaliki της νοτιοανατολικής Νιγηρίας οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης έχουν οδηγήσει στην αύξηση των αρουραίων στην περιοχή. Αυτό έχει αποτέλεσμα οι άνθρωποι να εμφανίζουν συχνά «αιμορραγικό πυρετό Λάσα», για τον οποίο δεν υπάρχει ακόμη διαθέσιμο εμβόλιο.
Ενα δισεκατομμύριο άνθρωποι εκτεθειμένοι από «διαβιβαστές ασθενειών»
Δεν είναι, όμως, μόνο ο αιμορραγικός πυρετός Λάσα που ανησυχεί τους επιστήμονες. Η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη μπορεί να οδηγήσει τους σημαντικότερους διαβιβαστές ασθενειών, δηλαδή το κουνούπι τίγρη (Aedes Αegypti) και το ασιατικό κουνούπι τίγρη (Aedes Αlbopictus) να επεκταθούν χιλιόμετρα μακριά από τις περιοχές που εντοπίζονται τώρα.
Σύμφωνα με τη σχετική έρευνα που δημοσιεύθηκε το 2019, τον επόμενο αιώνα σχεδόν ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την πρώτη τους έκθεση στη μετάδοση κάποιου ιού από οποιοδήποτε κουνούπι στην Ευρώπη και σε τροπικές και υποτροπικές περιοχές με υψηλό υψόμετρο.
Η «ασθένεια Χ»
Τα παραπάνω δεν είναι τα μόνα ανησυχητικά στοιχεία τα οποία βρίσκονται στο επίκεντρο της επιστημονικής κοινότητας, καθώς η αλλαγή του κλίματος αυξάνει ακόμη περισσότερο τον κίνδυνο μιας νέας μολυσματικής ασθένειας (γνωστή ως «ασθένεια Χ»), η οποία θα μπορούσε να μεταδοθεί από τα ζώα και να προκαλέσει ένα νέο κύμα πανδημίας. Η «ασθένεια Χ», αυτός ο άγνωστος, ακόμη, ιός αποτελεί ήδη μια μελλοντική απειλή και βρίσκεται ψηλά στη λίστα κινδύνου πανδημίας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Ο Αμές Αντάγια, Aμερικανός γιατρός λοιμωδών νοσημάτων και ανώτερος ερευνητής για τις μολυσματικές ασθένειες και τη βιοτρομοκρατία στο Κέντρο Ασφάλειας Υγείας του Johns Hopkins, αναλύει στην «Κ» τον τρόπο με τον οποίο η κλιματική κρίση ευνοεί την ανάπτυξη ορισμένων παθογόνων οργανισμών ειδικά, αλλά και τη μεταφορά λοιμώξεων γενικά.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η αλλαγή των βροχοπτώσεων, της θερμοκρασίας και των ακραίων καιρικών φαινομένων μπορεί να συμβάλει στο να εκτεθούν οι άνθρωποι σε νέους παθογόνους οργανισμούς, οι οποίοι μπορεί να μην έχουν εμφανιστεί ξανά σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή.
«Οι άνθρωποι αναγκαστικά προσαρμόζονται στις κλιματικές συνθήκες, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι πιθανότητες να έρθουν πιο κοντά με ορισμένους παθογόνους μικροοργανισμούς – για παράδειγμα, μετακομίζοντας σε ορισμένες περιοχές, ή παραμένοντας περισσότερο σε εσωτερικούς χώρους, ή χρησιμοποιώντας περισσότερο κλιματισμό (νόσος των Λεγεωναρίων)», αναφέρει ο Δρ Αντάγια.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον επιστήμονα, καθώς οι άνθρωποι μετακινούνται σε περιοχές που είναι περισσότερο φορτισμένες με παθογόνα -λόγω της παρουσίας διαφορετικών ειδών ζώων, για παράδειγμα- αυξάνεται ο κίνδυνος για νέες λοιμώξεις («ασθένεια Χ»).
Χανς Κλούγκε στην «Κ»: «Η Ε.Ε. να επενδύσει σε καλύτερα συστήματα επιτήρησης»
Μιλώντας στην «Κ», ο περιφερειακός διευθυντής του ΠΟΥ για την Ευρώπη, Δρ Χανς Κλούγκε, επεσήμανε πως όντως η ραγδαία αλλαγή του κλίματος επιφέρει αρκετούς κινδύνους για την υγεία μας και γι’ αυτό η διεθνής κοινότητα πρέπει να είναι προετοιμασμένη.
Σύμφωνα με τον Δρ Κλούγκε, η απώλεια της βιοποικιλότητας, οι εντατικές γεωργικές πρακτικές και η επέμβαση του ανθρώπου σε ενδιαιτήματα άγριας ζωής μπορούν να αυξήσουν σημαντικά τον κίνδυνο διασταύρωσης ιών από τα ζώα στον άνθρωπο, ενώ περίπου το 70% των αναδυόμενων ασθενειών -Εμπολα, Ζίκα, εγκεφαλίτιδα Nipah- και σχεδόν όλες οι γνωστές πανδημίες -γρίπη, HIV/AIDS, Covid-19- είναι ζωονόσοι, δηλαδή ασθένειες που προκαλούνται από μικρόβια ζωικής προέλευσης.
Ο περιφερειακός διευθυντής του ΠΟΥ για την Ευρώπη θεωρεί ότι η λύση στο πρόβλημα είναι διττή. «Πρώτα απ’ όλα πρέπει να αντιμετωπίσουμε επειγόντως την κλιματική κρίση, απεξαρτώμενοι από τα ορυκτά καύσιμα, επενδύοντας σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και διαφυλάσσοντας τη βιοποικιλότητα και την υγεία του πλανήτη. Δεύτερον, οι χώρες πρέπει να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή, μεταξύ άλλων καθιστώντας τα συστήματα υγείας τους πιο ανθεκτικά και ικανά να αντιμετωπίσουν καλύτερα τις μελλοντικές πανδημίες.
Για να συμβεί αυτό, ο Δρ Κλούγκε θεωρεί ότι τα κράτη – μέλη της Ε.Ε. πρέπει να επενδύσουν σε καλύτερα συστήματα επιτήρησης λοιμωδών νόσων και άλλων απειλών κατά της υγείας, καθώς και να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν εθνικά σχέδια προσαρμογής στον τομέα της υγείας, καθιστώντας την ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή, την παροχή υπηρεσιών χαμηλών εκπομπών άνθρακα και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, αναπόσπαστα συστατικά στοιχεία των ΕΣΥ.
Πολύτιμα διδάγματα από την πανδημία της Covid-19
Παράλληλα, ο ίδιος επισημαίνει πως υπάρχουν πολύτιμα διδάγματα που θα πρέπει να αντλήσουν οι κυβερνήσεις από την πανδημία κατά της Covid-19.
«Πρέπει επικεντρώσουμε τις προσπάθειές μας στο να μάθουμε από αυτή την πανδημία. Στόχος τόσο της Ελλάδας όσων και των άλλων ευρωπαϊκών κρατών θα πρέπει να είναι η ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού στον τομέα της υγείας και η καλύτερη εμπλοκή των κοινοτήτων ώστε να διασφαλιστεί η ισότητα στην υγεία. Για τον λόγο αυτό, η προσπάθεια μιας κοινής πανευρωπαϊκής προσέγγισης για τη δημόσια υγεία και η καλύτερη επικοινωνία στα θέματα επιστήμης και υγείας παραμένουν ακόμη δύο κρίσιμα ζητήματα προς συζήτηση», καταλήγει ο Δρ Κλούγκε.
