«Γνωρίζετε τη γη όπου ανθίζουν τα λεμόνια; Τα χρυσά πορτοκάλια λάμπουν μέσα στο σκούρο φύλλωμα. Ένα απαλό αεράκι φυσάει από τον γαλάζιο ουρανό. Η μυρτιά είναι ακίνητη και η δάφνη στέκεται ψηλά; Την ξέρετε καλά; Ορίστε! Εκεί θέλω να πάμε μαζί. Ω, αγαπημένη μου, θα ήθελα να πάω μαζί σου», λέει ο Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε στα Χρόνια της μαθητείας του Γουλιέλμου Μάιστερ απευθυνόμενος στη νεαρή Μινιόν που νοσταλγεί τη Νότια Ιταλία και δη τη Σικελία.
Το μεγαλύτερο νησί της γειτονικής χώρας είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τα εσπεριδοειδή που πρωταγωνιστούν όχι μόνο στη γαστρονομία και τη ζαχαροπλαστική – αρκεί να θυμηθεί κανείς τις περίφημες λαχταριστές γρανίτες– , αλλά την τέχνη και τη λογοτεχνία.
Τα γνωστά σε όλο τον κόσμο λεμόνια, πορτοκάλια, γκρέιπφρουτ, κίτρα εισήχθησαν στη Σικελία από τους Φοίνικες τον 4ο αιώνα π.Χ. και έκτοτε η περιοχή έχει γίνει ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς στην Ευρώπη.
Κι όμως, η κλιματική αλλαγή έχει επιφέρει σοβαρές επιπτώσεις στις καλλιέργειες αυτές, με αποτέλεσμα μέρος αυτών να έχει αντικατασταθεί από τροπικά φρούτα, όπως μάνγκο, αβοκάντο, παπάγια, ακόμα και καφέ.
Έτσι, σε Συρακούσες και Ταορμίνα όπου αναπτύσσονταν τα διάσημα λεμόνια με την παχιά φλούδα και την αρωματική σάρκα, τώρα μεγαλώνουν δέντρα μάνγκο και αβοκάντο. Σε πολλές ακόμα περιοχές οι γεωργοί εστιάζουν στην καλλιέργεια μπανάνας και παπάγιας, ενώ οι πιο τολμηροί «ψηφίζουν» καφέ, με αποτέλεσμα να έχει δημιουργηθεί ο πρώτος καφές 100% «Made in Sicily».
Άλλωστε, οι δύσκολες καιρικές συνθήκες, η ξηρασία που έχει μετατρέψει τον άλλοτε καταπράσινο παράδεισο σε ερημικό τοπίο με τις τοπικές αρχές να κηρύττουν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης το νησί εξαιτίας της λειψυδρίας, αλλά και οι απρόβλεπτες σφοδρές βροχοπτώσεις δεν αφήνουν πολλά περιθώρια.
Έτσι, οι Σικελοί αγρότες αντικαθιστούν τις παραδοσιακές τους καλλιέργειες με εξωτικά φρούτα ανοίγοντας ένα νέο δρόμο για την ιταλική γεωργία. Εξάλλου, το νησί θα μπορούσε να είναι η πρώτη περιοχή της Ευρώπης που καλείται να έρθει αντιμέτωπη με τροπικό κλίμα, επομένως απαιτείται δράση και γρήγορα αντανακλαστικά για να διασωθεί η αγροτική επιχειρηματική δραστηριότητα.
Τη στιγμή που τα πανεπιστημιακά ιδρύματα του νησιού επιχειρούν να αναπτύξουν πιο ανθεκτικές στις κλιματικές συνθήκες ποικιλίες, για παράδειγμα σίτου και άλλων δημητριακών, οι γεωργοί πειραματίζονται με τροπικά φρούτα.
Σε παλαιότερο δημοσίευμα του National Geographic ο επιχειρηματίας Φραντσέσκο Βέρρι εξηγούσε πώς έδωσε πνοή σε ένα δίκτυο μικρών καλλιεργητών που ειδικεύονται σε λιγότερο γνωστά τροπικά φρούτα με όραμα τη δημιουργία μίας κατηγορίας εξωτικών φρούτων «Made in Sicily». Από την προσπάθεια δε θα μπορούσε να λείψει και η συνεργασία με σεφ ώστε το προϊόν να ενσωματωθεί στην πλούσια γαστρονομική παράδοση του νησιού.
Τα πρώτα βήματα είναι θετικά με την ιταλική «βίβλο» της γαστρονομίας και οίνου, το περιοδικό Gambero Rosso, να αναφέρει ότι μάγειρες, ζαχαροπλάστες και γνώστες του παραδοσιακού gelato, συνδυάζουν τα ντόπια συστατικά με εξωτικές γεύσεις με το αποτέλεσμα να μοιάζει εντυπωσιακό.
«Φανταστείτε να απολαμβάνετε μια σικελική γρανίτα εμποτισμένη με το άρωμα των τοπικών φρούτων του πάθους ή ένα δροσιστικό κοκτέιλ με το ξύσμα του καφίρ λάιμ,που καλλιεργείται κατά μήκος των ακτών της Μεσογείου», αναφέρει το δημοσίευμα.
Επιτυχία, όμως, συναντούν και οι καλλιέργειες αβοκάντο, μάνγκο και παπάγιας με τις πλαγιές της Αίτνας να είναι ιδανικές για τα «βουτυρόδεντρα» που ευδοκιμούν στην Κεντρική Αμερική. Δεν είναι τυχαίο ότι από την Κατάνια μέχρι το Παλέρμο και τη Μεσσήνη πολλαπλασιάζονται οι εκτάσεις όπου αναπτύσσεται το φρούτο γνωστό για τα ακόρεστα λιπαρά και την καρδιοπροστατευτική, αντικαρκινική και αντιφλεγμονώδη δράση.
Εξάλλου, η ζήτηση δεν αφορά μόνο στην εγχώρια αγορά, αλλά αυξάνεται παγκοσμίως, με αποτέλεσμα οι εξαγωγές να καταγράφουν ανοδική πορεία.
Ο αγροτικός επιχειρηματίας και γεωπόνος Νίνο Σκουντέρι, μιλώντας στην εφημερίδα Corriere della Sera εξήγησε ότι το 2022 αποφάσισε να εστιάσει στην παραγωγή αβοκάντο, παρότι ξεκίνησε τη δραστηριότητά του με την καλλιέργεια εσπεριδοειδών, όπως λεμόνια, μανταρίνια, πορτοκάλια και ροζ γκρέιπφρουτ.
Όπως είπε στην ιταλική εφημερίδα, μετά την εμφάνιση ασθενειών που έπληξαν τις λεμονιές και τις πορτοκαλιές πριν δύο χρόνια, επέλεξε να στραφεί στα τροπικά φρούτα και δη το αβοκάντο που απαιτεί η θερμοκρασία να μην πέφτει κάτω από το μηδέν τους χειμερινούς μήνες. Επομένως, εκεί που κάποτε ορθώνονταν καμαρωτές και ευωδιαστές οι λεμονιές, τώρα αναπτύσσονται δέντρα με τους χαρακτηριστικούς πράσινους καρπούς.
Ο Σκουντέρι εξηγεί ότι το πράσινο φρούτο έχει μπει στη διατροφή μας, αφού χρησιμοποιείται στην παρασκευή πολλών γευμάτων και αποτελεί «μέρος των υγιεινών τροφών» με τον ίδιο να εκτιμά ότι «δεν είναι απλώς μια τάση».
Όσο για τα αγαπημένα του εσπεριδοειδή, εξακολουθεί να τα καλλιεργεί προσπαθώντας με μοσχεύματα ανθεκτικά στους ιούς να τα θωρακίσει, ενώ συνεχίζει τις προσπάθειες ώστε να προσαρμοστεί στην κλιματική αλλαγή.
