Οι πυρκαγιές μας «επισκέφθηκαν» και φέτος. Την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, ευτυχώς, δεν είχαμε απώλειες σε ανθρώπινες ζωές. Ωστόσο, πολλά ζώα κάηκαν ζωντανά. Περιουσίες καταστράφηκαν. Για άλλη μια φορά τρέχουμε πίσω από τα γεγονότα. Το μόνο βέβαιο είναι ότι όσες δαπάνες και να κάνουμε στα μέσα πυροπροστασίας και πυρόσβεσης δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε ένα φαινόμενο που έχει παγκόσμια αίτια και εξελίσσεται ραγδαία. Τούτο δεν συνιστά άλλοθι για πράξεις και παραλείψεις είτε στον τομέα της πρόληψης είτε της αντιμετώπισης των πυρκαγιών. Ωστόσο, καλό είναι να μάθουμε πέραν από το δένδρο να κοιτάμε το δάσος. Και το δάσος της περίπτωσής μας ακούει στο όνομα «κλιματική αλλαγή».
Πριν το φετινό Ιούλιο – που όλη η Νότια Ευρώπη αντιμετωπίζει πρωτοφανείς συνθήκες καύσωνα φθάνοντας σε πολλές πόλεις τους 48 βαθμούς Κελσίου (και με βέβαιη πρόβλεψη ότι θα υπερβούμε το ρεκόρ της Σικελίας, ήτοι τους 48,8 βαθμούς Κελσίου που σημειώθηκαν στις 11 Αυγούστου του 2021) – ο πλανήτης μας είχε καταγράψει 8 θερμά έτη στη σειρά. Το αποτέλεσμα ήταν να σημειωθούν τεράστιες καταστροφές και ακραία καιρικά φαινόμενα να πλήττουν κατ’ επανάληψη τόσο την Ευρώπη, όσο και την Ελλάδα. Σημειωτέον ότι σύμφωνα με την Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Παρακολούθησης της Γης Copernicus οι μήνες που ζούμε θα ξεπεράσουν το ρεκόρ του Οκτωβρίου του 2022 που ήταν ο θερμότερος που είχε καταγραφεί ποτέ στην Ευρώπη.
Τι ονομάζουμε, όμως, κλιματική αλλαγή; Στη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Μεταβολές (UNFCC), η κλιματική αλλαγή ορίζεται ειδικότερα ως η μεταβολή στο κλίμα που οφείλεται άμεσα ή έμμεσα σε ανθρώπινες δραστηριότητες, διακρίνοντας τον όρο από την κλιματική μεταβλητότητα που έχει φυσικά αίτια. Σε διακηρυκτικό πλαίσιο το φαινόμενο έχει αξιολογηθεί ως ιδιαίτερα σοβαρό και στα νομικά κείμενα υπάρχουν πολλές κατευθυντήριες γραμμές για την αντιμετώπισή του. Για παράδειγμα το άρθρο 191 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθιστά την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής δεδηλωμένο στόχο της περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ. Το πρόβλημά, βέβαια, δεν λύνεται μόνον με νόμους και … διατάξεις.
Που οφείλεται, όμως, το φαινόμενο; Τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της υπερκατανάλωσης προϊόντων του πρωτογενή τομέα, της αλόγιστης υπερκατανάλωσης των φυσικών πόρων και της αύξησης του πληθυσμού της γης υποβαθμίστηκε το φυσικό περιβάλλον με αποτέλεσμα να υπάρχει μια ανισορροπία μεταξύ των χωρών του ανεπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου. Η ανισορροπία επιτάθηκε από τις πράξεις και παραλείψεις του ανθρώπινου γένους. Η ανθρώπινη δραστηριότητα επηρεάζει – εδώ και δεκαετίες – το κλίμα της γης, προσθέτοντας τεράστιες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου σε εκείνες που απαντώνται φυσιολογικά στην ατμόσφαιρα. Ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η καύση ορυκτών καυσίμων, η αποψίλωση των δασών και η γεωργία, οδηγούν στην εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα (CO2), μεθανίου (CH4), υποξειδίου του αζώτου (N2O) και φθορανθράκων. Τα προαναφερθέντα αέρια του θερμοκηπίου παγιδεύουν τη θερμότητα που εκπέμπει η επιφάνεια της Γης και εμποδίζουν την έκλυσή της στο διάστημα, προκαλώντας έτσι την υπερθέρμανση του πλανήτη. Οι εκτιμώμενες βέλτιστες εκτιμήσεις για την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη μέχρι το τέλος του αιώνα κυμαίνονται από 1,4 °C έως 4,4 °C, σύμφωνα με την έκτη συγκεφαλαιωτική έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή, που δημοσιεύθηκε το 2023.
Οι επιστήμονες που συμμετέχουν στη διακυβερνητική επιτροπή για την κλιματική αλλαγή (IPCC) προειδοποιούν ότι η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 1,5 °C θα έχει σοβαρές, ακόμη και μη αναστρέψιμες συνέπειες για το περιβάλλον και τις κοινωνίες μας. Ειδικά για τη χώρα μας, μια αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2 °C θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των δασικών εκτάσεων που καίγονται ετησίως κατά 62%, την αύξηση των ακραίων καυσώνων κατά 478% (!!!) και των ραγδαίων βροχοπτώσεων κατά 21%.
Το ζητούμενο είναι να πάψουμε να παραμένουμε παθητικοί δέκτες – θεατές του φαινομένου. Πολύ περισσότερο πρέπει να κατανοήσουμε σε ποιο βαθμό έκαστος εξ ημών συμβάλει στην επαύξησή του. Ειδάλλως σύντομα θα είμαστε τα επόμενα θύματα…