Την ανησυχητική αύξηση της θνησιμότητας από καρκίνο του παχέος εντέρου στους Αμερικανούς από τις νεότερες ηλικιακές ομάδες επισημαίνει πρόσφατη μελέτη, υπογραμμίζοντας την ανεπάρκεια σιδήρου ως πιθανό έγκαιρο προειδοποιητικό σημάδι. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Rutgers παρουσίασαν τα σχετικά ευρήματα στην Ετήσια Επιστημονική Συνάντηση του 2024 του Αμερικανικού Κολλεγίου Γαστρεντερολογίας (ACG), αναλύοντας στοιχεία των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) και των Εθνικών Στατιστικών Υγείας για περισσότερους από 147.000 θανάτους από καρκίνο το διάστημα 2000-2022.
Η ανάλυση αποκάλυψε ότι η θνησιμότητα από καρκίνο σε άτομα ηλικίας 20-44 ετών αυξάνεται ετησίως κατά σχεδόν 1% (ο,97%) από το 2005. Οι νεότεροι ασθενείς διαγιγνώσκονται συχνά σε μεταγενέστερο στάδιο, το πιθανότερο λόγω της εδραιωμένης αντίληψη της εν λόγω κακοήθειας ως νόσου των μεγαλύτερων ηλικιών, γεγονός που καθυστερεί τον προσυμπτωματικό έλεγχο.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα ευρήματα εκπέμπουν σήμα κινδύνου στους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης, που θα πρέπει ενδεχομένως να αναθεωρήσουν προς τα κάτω τα ηλικιακά όρια για την υποψία καρκίνου του παχέος εντέρου, ιδίως σε άτομα που εμφανίζουν σημάδια σιδηροπενικής αναιμίας (κόπωση, αδυναμία, χλωμό δέρμα κ.α.), αλλαγές στις εντερικές συνήθειες ή γαστρεντερική αιμορραγία.
Σίδηρος και καρκινογένεση
«Δίκοπο μαχαίρι» χαρακτηρίζουν οι επιστήμονες τον σίδηρο λόγω του διττού του ρόλου στη βιολογία του καρκίνου. Από τη μία πλευρά, η περίσσεια σιδήρου έχει ενοχοποιηθεί για την εξέλιξη του καρκίνου, καθώς τα καρκινικά κύτταρα χρησιμοποιούν το μέταλλο ως καύσιμο την ταχεία ανάπτυξη και εξάπλωσή τους. Από την άλλη, η ανεπάρκεια σιδήρου αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα.
Για τα αυξημένα επίπεδα σιδήρου, έρευνες, μεταξύ των οποίων και εργασίες της Αμερικανικής Ένωσης για την Έρευνα του Καρκίνου, τα έχουν συσχετίσει με ανάπτυξη διαφόρων μορφών καρκίνου, συμπεριλαμβανομένων των καρκίνων του παχέος εντέρου και του πνεύμονα. Η περίσσεια σιδήρου μπορεί να συσσωρευτεί στο ήπαρ, οδηγώντας σε τοξικότητα και διαμόρφωση ιδανικού περιβάλλοντος για την ογκογένεση. Ένας ακόμη πιθανός μηχανισμός ενίσχυσης της κακοήθους νεοπλασίας είναι η αποστέρηση του αίματος από τους παρακείμενους υγιείς ιστούς.
Όσον αφορά τα ανεπαρκή επίπεδα σιδήρου, αυτά ενέχουν τους δικούς τους κινδύνους: η έλλειψη του μετάλλου αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα και δημιουργεί τρωτά σημεία για τα καρκινικά κύτταρα. Μια ανασκόπηση του 2021 από το Ινστιτούτο Διατροφικής Επιστήμης της Γερμανίας συνέδεσε την ανεπάρκεια σιδήρου με υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας μεταξύ ασθενών με καρκίνο του παχέος εντέρου, υποδεικνύοντας το ασθενέστερο ανοσοποιητικό σύστημα ως το επικρατέστερη εξήγηση για τις καρκινικές μεταστάσεις.
Σίδηρος και ανοσοποιητικό σύστημα
Ο κρίσιμος ρόλος του σιδήρου στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος είναι καλά τεκμηριωμένος. Αποτελεί βασικό συστατικό για τον σχηματισμό των λευκών αιμοσφαιρίων, ανοσοκυττάρων που στοχεύουν και καταστρέφουν τα παθογόνα, συμπεριλαμβανομένων των μη φυσιολογικών ή μεταλλαγμένων κυττάρων που θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε όγκους. Μειωμένα επίπεδα σιδήρου σημαίνουν αυτομάτως περιορισμό της ικανότητας του σώματος για παραγωγή επαρκών λευκών αιμοσφαιρίων, αφήνοντας τα άτομα ευάλωτα σε λοιμώξεις και δυνητικά καρκινικές αναπτύξεις.
Μια μελέτη του 2001 από το Πανεπιστήμιο McGill αποτύπωσε την παραπάνω σχέση, διαπιστώνοντας ότι οι καρκινοπαθείς με αναιμία -η οποία προκαλείται συχνά από έλλειψη σιδήρου (σιδηροπενική)- είχαν 65% υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας σε σύγκριση με τους μη αναιμικούς καρκινοπαθείς.
Ο ρόλος του ανοσοποιητικού συστήματος στην άμυνα κατά του καρκίνου βασίζεται στην ικανότητά του να αναγνωρίζει και να εξαλείφει τα κακοήθη κύτταρα στα αρχικά τους στάδια. Με την εξάντληση των αποθεμάτων σιδήρου, ο οργανισμός μπορεί να απενεργοποιήσει ακούσια έναν από τους πρωταρχικούς μηχανισμούς άμυνας κατά της νόσου, δίνοντας στους όγκους την ευκαιρία να αναπτυχθούν ανεξέλεγκτα.
Λεπτές ισορροπίες
Όπως χαρακτηριστικά δήλωσαν οι ερευνητές από το McGill, «η πρόσληψη σιδήρου πρέπει να βασίζεται σε λεπτές ισορροπίες μεταξύ της έλλειψης και της περίσσειας σιδήρου, δεδομένου ότι και οι δύο μπορεί να έχουν δυνητικά κρίσιμες κλινικές συνέπειες όσον αφορά την ανάπτυξη καρκίνου». Στα παραπάνω αξίζει να προστεθούν και τα ευρήματα μελετών που δείχνουν ότι τα διατροφικά μοτίβα με υψηλή περιεκτικότητα σε κόκκινο κρέας, σημαντική πηγή σιδήρου, μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου.
