Την ισχυρή πεποίθηση ότι το «καλάθι του νοικοκυριού» θα διασφαλίσει σταθερότητα και φθηνότερες τιμές στα 50 προϊόντα που είναι απολύτως απαραίτητα για τη διαβίωση του μέσου νοικοκυριού, εκφράζουν με δηλώσεις τους ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων Άδωνις Γεωργιάδης και ο αναπληρωτής υπουργός Νίκος Παπαθανάσης.
Επιπλέον, υπογραμμίζουν ότι συνεχίζονται οι εντατικοί έλεγχοι σε όλα τα είδη πρώτης ανάγκης για αισχροκέρδεια ανεξαρτήτως του καλαθιού του νοικοκυριού ενώ σε ό,τι αφορά στην εφαρμογή του μέτρου, τονίζουν ότι σούπερ μάρκετ και βιομηχανία θα πρέπει να έχουν διασφαλίσει τις απαιτούμενες ποσότητες για να ανταποκριθούν στη ζήτηση.
«Αφιερώνουμε τώρα ως κυβέρνηση όλες μας τις δυνάμεις σ’ αυτή τη μάχη -παράλληλα και επιπρόσθετα των γενικότερων πρωτοβουλιών που αναπτύσσουμε ώστε να επιτύχουμε τις καλύτερες δυνατές τιμές για τον Έλληνα καταναλωτή-, προκειμένου οι πιο ευάλωτοι οικονομικά συμπολίτες μας να μπορούν να εξασφαλίζουν τα 50 βασικά προϊόντα για κάθε νοικοκυριό σε ανεκτές τιμές, κάτω του πληθωρισμού, ώστε να περάσουμε όλοι μαζί κι αυτόν τον κάβο» επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, ‘Αδωνις Γεωργιάδης.
Σύμφωνα με τον κ. Γεωργιάδη, «τις επόμενες ημέρες, εντός του Οκτωβρίου, κάθε αλυσίδα σούπερ μάρκετ θα διαμορφώσει σε συνεργασία με την βιομηχανία και θα παρουσιάσει το “καλάθι του νοικοκυριού“, ένα καλάθι με 50 προϊόντα που είναι απολύτως απαραίτητα για τη διαβίωση του μέσου νοικοκυριού. Το “καλάθι του νοικοκυριού” θα δηλωθεί στο υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, θα αναρτηθεί στην εφαρμογή e-katanalotis ώστε να το γνωρίζουν όλοι οι καταναλωτές και προφανώς τα ίδια τα σούπερ μάρκετ θα κάνουν και τις δικές τους προωθητικές ενέργειες. Τα συγκεκριμένα προϊόντα θα παραμένουν στο “καλάθι” για διάστημα 7 ή 15 ημερών -το μελετούμε- και καθ’ όλο αυτό το διάστημα σούπερ μάρκετ και βιομηχανία θα πρέπει να έχουν διασφαλίσει τις απαιτούμενες ποσότητες για να ανταποκριθούν στη ζήτηση. Ως βάση για την διαμόρφωση των τιμών στο “καλάθι” λαμβάνονται οι τιμές της 5ης Οκτωβρίου, ημέρας κατά την οποία είχαμε ως Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων τη συνάντησή μας με τους εκπροσώπους του λιανεμπορίου και των σούπερ μάρκετ. ‘Αρα, δεν μπορεί να αυξήσει κάποιος τις τιμές των προϊόντων τώρα για να διαμορφώσει το “καλάθι”. Θα ισχύει η τιμή εκείνης της ημέρας».
«Πιστεύω ότι η ιδέα για το “καλάθι” θα πάει πάρα πολύ καλά και θέλω να ευχαριστήσω τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ και την βιομηχανία τροφίμων που την υποστηρίζουν ένθερμα και έχουν δεσμευτεί να κάνουν το ανθρωπίνως δυνατό για να επιτύχει» τονίζει ο κ. Γεωργιάδης.
Ο αναπληρωτής υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων Νίκος Παπαθανάσης σε δήλωσή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ επισημαίνει ότι «η κυβέρνηση, από την έναρξη της πανδημίας κιόλας, έχει αποδείξει ότι πρώτο της μέλημα είναι η στήριξη της οικονομίας και της κοινωνίας με σειρά μέτρων που κινούνται εντός των ορίων των αντοχών του προϋπολογισμού και χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο τόσο τη δημοσιονομική ισορροπία της χώρας όσο και τις ευοίωνες προοπτικές ανάπτυξης. Στεκόμαστε πάντα δίπλα στον πολίτη με σοβαρότητα και υπευθυνότητα, χωρίς λαϊκισμούς και ανέξοδα “πυροτεχνήματα”».
Σύμφωνα με τον κ. Παπαθανάση, «το “καλάθι του νοικοκυριού” περιέχει βασικά αγαθά που επηρεάστηκαν από την ενεργειακή κρίση, από τις πρωτόγνωρες για τις τελευταίες δεκαετίες, πληθωριστικές πιέσεις που προκαλούν οι αυξήσεις στις τιμές των αερίων και των υγρών καυσίμων. Κυριότερος πληθωριστικός παράγοντας είναι το κόστος της ενέργειας, που αυξήθηκε τον Σεπτέμβριο στην Ευρωζώνη κατά σχεδόν 41% σε σύγκριση με τον αντίστοιχο περσινό μήνα, με αποτέλεσμα οι ανατιμήσεις στα τρόφιμα στις 19 χώρες που χρησιμοποιούν το κοινό νόμισμα να πλησιάσουν -σύμφωνα με την Eurostat- το 13%. Στη χώρα μας -σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ ο πληθωρισμός τον Σεπτέμβριο ήταν 12%».
Προβληματισμός σε αγορά, επιχειρήσεις και φορείς
Με επιφυλακτικότητα αλλά και συναινετική διάθεση υποδέχθηκαν επιχειρήσεις και παραγωγικοί φορείς την πρωτοβουλία του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων να «τιθασεύσει» τον πληθωρισμό με τη διαμόρφωση ενός «καλαθιού του νοικοκυριού» αποτελούμενο από 31 κατηγορίες 50 διαφορετικών προϊόντων ευρείας κατανάλωσης, στα οποία θα γίνονται μικρές ανατιμήσεις.
Οι αλυσίδες των σούπερ μάρκετ με ετήσιες πωλήσεις άνω των 70 εκατ. ευρώ, εν μέσω προβληματισμού για τη συμβατότητα του νέου μέτρου με τον νόμο περί ανταγωνισμού, δεσμεύτηκαν να παρουσιάσουν τις δικές τους προτάσεις προκειμένου να φτιαχτεί το καλάθι προϊόντων μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου.
Από την πλευρά τους, οι βιομηχανίες Τροφίμων διαβεβαίωσαν τον αρμόδιο υπουργό, ότι «στηρίζουν την πρωτοβουλία για τη δημιουργία του καλαθιού. Στέκονται για μία ακόμη φορά στο πλευρό των καταναλωτών και καταβάλλουν κάθε προσπάθεια προκειμένου να τους προσφέρουν αδιάκοπη πρόσβαση σε προσιτά και υψηλής ποιότητας προϊόντα διατροφής». Δεν παρέλειψαν ωστόσο να επισημάνουν, μέσω του θεσμικού τους φορέα ΣΕΒΤ, ότι οι εξελίξεις στην εγχώρια και την παγκόσμια αγορά ολόκληρο τον τελευταίο χρόνο (θέμα επάρκειας, κόστους πρώτων υλών & ενέργειας), που έχουν προκύψει από τις αλλεπάλληλες δυσμενείς συγκυρίες, έχουν καταλυτικό αντίκτυπο στη δραστηριότητα, στα οικονομικά αποτελέσματα και στη βιωσιμότητα του κλάδου τροφίμων και ποτών και προκαλούν έντονο προβληματισμό.
Δυσαρεστημένοι εμφανίζονται οι μικρομεσαίοι επιχειρηματίες από την πρωτοβουλία του υπουργείου δηλώνοντας ότι δεν ανταποκρίνεται στην αγανάκτηση που έχει προκαλέσει το κύμα ακρίβειας. Συγκεκριμένα, η Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδος σε σχετική ανακοίνωσή της υποστήριξε, μεταξύ άλλων, ότι «για να αντιμετωπιστεί η ακρίβεια πρέπει να τιθασευτούν οι τιμές που επιβάλει το ολιγοπώλιο της ενέργειας». Από την πλευρά του και ο πρόεδρος του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθήνας Γιάννης Χατζηθεοδοσίου τόνισε ότι η λίστα για το καλάθι είναι ανεπαρκής, καθώς ένα νοικοκυριό έχει ανάγκη από περισσότερα προϊόντα και εκτίμησε ότι οι αλυσίδες τροφίμων θα προωθήσουν κατά κύριο λόγο τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας αυξάνοντας με αυτόν τον τρόπο το κέρδος τους.
Το Ινστιτούτο Καταναλωτών (ΙΝΚΑ) χαρακτήρισε την πρωτοβουλία του υπουργείου «επικοινωνιακό τέχνασμα, χωρίς ουσία, αφού ήδη οι τιμές των προϊόντων είναι πολύ υψηλές». Σύμφωνα με το ΙΝΚΑ, «αντί το υπουργείο να πάρει θέση για την ουσιαστική μείωση των τιμών μέσω του ειδικού φόρου κατανάλωσης καυσίμων εφευρίσκει τρόπους για δήθεν συμφωνίες συγκράτηση των τιμών».
Καλάθι για τη διαχείριση της ακρίβειας
«Το καλάθι θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις, να βοηθήσει στη διαχείριση της ακρίβειας, αλλά προφανώς δεν αποτελεί πανάκεια» αναφέρει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Γεώργιος Μπάλτας, καθηγητής του τμήματος Μάρκετινγκ & Επικοινωνίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντής μεταπτυχιακών σπουδών. Σύμφωνα με τον ίδιο, η αποτελεσματικότητα αυτού του εγχειρήματος δεν μπορεί να είναι γνωστή εκ των προτέρων. «Θα ήταν σκόπιμο να περιμένουμε την εφαρμογή της στην πράξη και τότε να την αξιολογήσουμε» τονίζει χαρακτηριστικά.
Ωστόσο, σημειώνει ότι μία πρωτοβουλία που αναδεικνύει το ζήτημα των ανατιμήσεων και καλεί τους παράγοντες της αγοράς να συγκρατήσουν τις τιμές σε ένα βασικό καλάθι αγαθών μπορεί να αποδειχθεί ωφέλιμη για τους καταναλωτές. Επιπλέον, η δημοσίευση και η δυνατότητα εύκολης σύγκρισης των τιμών μπορεί να προάγει την ενημέρωση των καταναλωτών και τον ανταγωνισμό. Για παράδειγμα, η συγκράτηση των τιμών σε δεκάδες κωδικούς μπορεί να δημιουργήσει ανταγωνιστικές πιέσεις για περιορισμό των ανατιμήσεων και σε άλλα προϊόντα, κυρίως σε στενά υποκατάστατα, σύμφωνα με τον κ. Μπάλτα. Επίσης, η ενεργή σύγκριση του καλαθιού μεταξύ των εμπορικών αλυσίδων μπορεί να ενισχύσει τον ανταγωνισμό τιμών.
«Υπάρχουν εντούτοις εύλογες επιφυλάξεις» υπογραμμίζει ο κ. Μπάλτας και εξηγεί: «Ειδικότερα, το μείγμα των προϊόντων είναι περιορισμένο και δεν συμπεριλαμβάνει ορισμένα εξίσου βασικά προϊόντα. Δεν υπάρχουν ακόμα συγκεκριμένες και ρητές δεσμεύσεις για τον βαθμό συγκράτησης των τιμών. Η συμμετοχή των προμηθευτών είναι εθελοντική και ο βαθμός συμμόρφωσης αμφίβολος. Επίσης, υπάρχει ο κίνδυνος το εγχείρημα αυτό να μην πλαισιωθεί με την απαιτούμενη διοικητική και οργανωτική μέριμνα από την αγορά και την πολιτεία, ώστε τελικά να ατονήσει ή εκφυλιστεί. Η σήμανση και η προβολή του καλαθιού στο λιανικό εμπόριο μπορεί να είναι τελικά ανεπαρκής ή ασυνεπής ώστε να μην διευκολύνεται ο εντοπισμός και η σύγκριση του από τον καταναλωτή».
Η γενικότερη ιδέα να υπάρχει κάποιο πλαίσιο προστασίας του καταναλωτή σχετικά με το κόστος βασικών αγαθών είναι κοινωνικά σωστή, σύμφωνα με τον κ. Μπάλτα, ειδικά σε περιόδους πληθωριστικής και ενεργειακής κρίσης. Η διαμόρφωση ενός πιο προσιτού καλαθιού με αρκετά βασικά προϊόντα ενδιαφέρει σίγουρα τις πιο ευάλωτες οικογένειες και όσους σήμερα δυσκολεύονται να αγοράσουν τα στοιχειώδη αγαθά για την καθημερινότητα. Η εξειδίκευση και η εφαρμογή του μέτρου αυτού είναι ένα ζήτημα που θα αξιολογηθεί τις επόμενες εβδομάδες, ανάλογα με τα αποτελέσματα που θα αποφέρει.
Χωρίς ενδείξεις αποκλιμάκωσης η πληθωριστική κρίση
Εστιάζοντας στην πληθωριστική κρίση ο κ. Μπάλτας μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ υπογραμμίζει ότι δεν παρουσιάζει ακόμα ενδείξεις αποκλιμάκωσης, με τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή του Σεπτεμβρίου 2022 να ανέρχεται σε 12%, ενώ οι μεγάλες συσσωρευτικές αυξήσεις τιμών σε βασικά τρόφιμα δημιουργούν πολύ δύσκολες συνθήκες για τους καταναλωτές.
Επίσης, σημειώνει ότι η ΕΛΣΤΑΤ ανακοίνωσε ότι μεταξύ του Σεπτεμβρίου 2021 και του Σεπτεμβρίου 2022 το ψωμί και τα δημητριακά ανατιμήθηκαν κατά 18,4% και τα γαλακτοκομικά και τα αυγά κατά 23,3%. Οι αντίστοιχες ανατιμήσεις στον κλάδο της ενέργειας είναι εξωπραγματικές, με 332% αύξηση στο φυσικό αέριο, 65,1% στο πετρέλαιο θέρμανσης και 30,5% στον ηλεκτρισμό. «Το καταστροφικά υψηλό κόστος της ενέργειας διαχέεται στους υπόλοιπους κλάδους της αγοράς και θεωρείται κύρια αιτία της ανόδου των τιμών του καταναλωτή» τονίζει ο κ. Μπάλτας.
Η ανησυχία για τον επερχόμενο χειμώνα είναι πολύ έντονη, σύμφωνα με τον καθηγητή του ΟΠΑ, καθώς το υπερβολικό κόστος κάθε μορφής ενέργειας θα περιορίσει την πρόσβαση των καταναλωτών στο βασικό αγαθό της θέρμανσης, με προφανείς συνέπειες για τη δημόσια υγεία και την ποιότητα διαβίωσης του πληθυσμού. «Υπάρχει λοιπόν ο κίνδυνος να οδηγηθούμε σε μία δυστοπική κατάσταση όπου η πρόσβαση των οικονομικά ασθενέστερων, αλλά και μέρους της μεσαίας τάξης, σε στοιχειώδη αγαθά (διατροφή, θέρμανση) θα είναι περιορισμένη ή έστω πολύ ακριβή για να είναι απρόσκοπτη. Παράλληλα, αυξάνονται οι επιχειρήσεις που δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν το αυξημένο λειτουργικό κόστος και την πολύπλευρη οικονομική πίεση. Η ελληνική κοινωνία και οικονομία ίσως τελικά βρεθούν ενώπιον μίας ιστορικής κρίσης, όμοια της οποίας οι περισσότεροι από εμάς δεν έχουν βιώσει ποτέ πριν. Η πιθανότητα για μία τέτοια εξέλιξη αυξάνεται όσο το πρόβλημα της ενέργειας παραμένει χωρίς ουσιαστική και ριζική λύση» επισημαίνει ο κ. Μπάλτας.
