Η αλματώδης ανάπτυξη της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας τα τελευταία χρόνια έχει μετατραπεί από παράγοντας ενίσχυσης της αποτρεπτικής ικανότητας της χώρας, σε κεντρικό εργαλείο της αναθεωρητικής στρατηγικής που υιοθετεί ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Ο Τούρκος πρόεδρος, αντιλαμβανόμενος τη γεωπολιτική σημασία της Τουρκίας, χρησιμοποιεί τα οπλικά συστήματα που παράγονται εντός της χώρας ως μέσο εκβιασμού και διπλωματικής πίεσης, τόσο προς τη Δύση όσο και προς τις χώρες της περιοχής.
Από τα drones Bayraktar που έγιναν «σύμβολο» της τουρκικής στρατιωτικής τεχνολογίας, μέχρι τις φρεγάτες, τα αντιαεροπορικά συστήματα και τα εγχώρια τεθωρακισμένα οχήματα, η Άγκυρα έχει καταφέρει να χτίσει ένα αφήγημα τεχνολογικής αυτονομίας, το οποίο όμως λειτουργεί ως προπέτασμα καπνού για την επιθετική της ατζέντα. Δεν είναι τυχαίο ότι η τουρκική στρατιωτική βιομηχανία παρουσιάζεται από τον ίδιο τον Ερντογάν όχι μόνο ως πυλώνας εθνικής υπερηφάνειας, αλλά και ως εργαλείο διαπραγμάτευσης, που η Άγκυρα θέτει στο τραπέζι κάθε φορά που ζητά ανταλλάγματα από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
AP Photo/Metin Yoksu
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η εμπλοκή της Τουρκίας στον πόλεμο της Ουκρανίας, όπου τα τουρκικά drones πωλήθηκαν στο Κίεβο, ενισχύοντας το προφίλ της Τουρκίας ως «απαραίτητου συμμάχου» του ΝΑΤΟ. Την ίδια στιγμή όμως, η Άγκυρα διατηρεί στενές σχέσεις με τη Μόσχα, επιχειρώντας να παίξει σε διπλό ταμπλό, αποκομίζοντας οικονομικά και γεωπολιτικά οφέλη.
Το ίδιο μοτίβο επαναλαμβάνεται και στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου η στρατιωτική της βιομηχανία υποστηρίζει τις επιθετικές κινήσεις σε Αιγαίο και Κυπριακή ΑΟΖ, ενισχύοντας τις προκλήσεις και δημιουργώντας τετελεσμένα. Στην πραγματικότητα, το «εθνικό στοίχημα» της αμυντικής αυτονομίας δεν είναι τίποτα περισσότερο από το όχημα μέσω του οποίου ο Ερντογάν επιχειρεί να εκβιάσει τους συμμάχους του και να επιβάλει τον αναθεωρητισμό του.
Από τη βιομηχανία στην πολιτική: Το τουρκικό «δόγμα Baykar»
Η τουρκική στρατιωτική βιομηχανία δεν είναι απλώς ένας κλάδος της οικονομίας. Είναι εργαλείο εξωτερικής πολιτικής και γεωπολιτικών παζαριών. Η Baykar, η οποία ανήκει στην οικογένεια του γαμπρού του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, λειτουργεί ως επίσημος βραχίονας της τουρκικής στρατηγικής, όπως αναφέρει το Carnegie Europe, παρέχοντας όπλα, τεχνολογία και τετελεσμένα σε κρίσιμα μέτωπα, από τον Καύκασο μέχρι τη Λιβύη και την Ανατολική Μεσόγειο.
AP Photo/Efrem Lukatsky
Η εξαγορά της Piaggio Aerospace, μιας εταιρείας με μακρά ιστορία και άμεση σύνδεση με την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, ήταν πολύ περισσότερο από μια επιχειρηματική συμφωνία. Ήταν ένα στρατηγικό χτύπημα ακριβείας: H Άγκυρα απέκτησε πρόσβαση σε ευρωπαϊκή τεχνογνωσία και, το κυριότερο, σε έναν μοχλό πίεσης απέναντι στην Ιταλία και στην ίδια την ΕΕ.
Η αφωνία της Ιταλίας και η αμηχανία της Ευρώπης
Παρά τις προειδοποιήσεις από αξιωματούχους και αναλυτές όπως το European Council on Foreign Relations, η ιταλική κυβέρνηση όχι μόνο δεν μπλόκαρε τη συμφωνία, αλλά την καλωσόρισε σιωπηλά, αντιμετωπίζοντάς την ως λύση στο οικονομικό αδιέξοδο της Piaggio. Το γεγονός ότι παραδίδει έτσι ένα στρατηγικό asset σε μια χώρα που συστηματικά αμφισβητεί το διεθνές δίκαιο, πέρασε στα ψιλά.
Στις Βρυξέλλες, η είδηση της εξαγοράς προκάλεσε αμηχανία – αλλά καμία θεσμική αντίδραση. Όπως παραδέχτηκε Ευρωπαίος αξιωματούχος μιλώντας ανώνυμα: «Προσποιούμαστε ότι πρόκειται για μια απλή ιδιωτική συναλλαγή, ενώ όλοι ξέρουμε πως η Baykar είναι κρατικός βραχίονας της Άγκυρας».
Τουρκία και ευρωπαϊκή τεχνολογία: Ένα μοτίβο που επαναλαμβάνεται
Η υπόθεση της Piaggio Aerospace δεν είναι μεμονωμένο περιστατικό. Η Τουρκία έχει ήδη αποσπάσει κρίσιμη τεχνογνωσία μέσα από συμπράξεις και εξαγορές σε Γερμανία και Βρετανία. Σύμφωνα με έρευνα του Nordic Monitor, το διαβόητο drone Bayraktar βασίζεται εν μέρει σε γερμανικά και καναδικά εξαρτήματα που αποκτήθηκαν μέσω εταιρικών δικτύων.
Όπως σημειώνει το Institute for Strategic Dialogue (ISD): «Η Τουρκία έχει τελειοποιήσει την τέχνη της “τεχνολογικής διείσδυσης”, αποκτώντας ευρωπαϊκή τεχνολογία είτε μέσω συνεργασιών, είτε μέσω επενδύσεων-παγίδων».
Ο Ερντογάν ως «ντίλερ» της τεχνολογίας και της απειλής
Murat Cetinmuhurdar/Pool Photo via AP
Το πιο επικίνδυνο στοιχείο σε αυτή την εξίσωση είναι ότι η Τουρκία δεν αποκτά απλώς τεχνολογία για εσωτερική χρήση. Όπως υπογραμμίζει το Institute for Strategic Dialogue, τη μετατρέπει σε όπλο γεωπολιτικής συναλλαγής, πουλάει συστήματα σε τρίτες χώρες, αλλά και χρησιμοποιεί την ίδια την πρόσβαση στην τεχνολογία ως μοχλό εκβιασμού προς την Ευρώπη.
O πρώην Γάλλος Υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Πιερ Βιμόν, το έθεσε ωμά: «Όσο η Ευρώπη βλέπει την Τουρκία μέσα από το πρίσμα της διαχείρισης της μετανάστευσης, τόσο η Άγκυρα θα παίζει το παιχνίδι της τεχνολογικής διείσδυσης ανενόχλητη».
Η στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης σε ελεύθερη πτώση
Η εξαγορά της Piaggio Aerospace έρχεται σε μια στιγμή που η ΕΕ μιλά για στρατηγική αυτονομία και ενίσχυση της κοινής άμυνας. Τι νόημα έχουν αυτά τα λόγια, όταν ένα στρατηγικό κομμάτι της ευρωπαϊκής αμυντικής τεχνολογίας περνά στον έλεγχο μιας αναθεωρητικής δύναμης που απειλεί ευθέως τα σύνορα της Ελλάδας και της Κύπρου;
Επίσης, η εξαγορά της Piaggio Aerospace αποκαλύπτει τις αντιφάσεις της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας, σύμφωνα με ανάλυση του Defence Analysis, που προειδοποιεί πως η Ευρώπη αποδυναμώνεται όταν δεν ελέγχει ποιος αποκτά πρόσβαση στις κρίσιμες τεχνολογίες της.
Ποιος θα ξυπνήσει την Ευρώπη;
Το ερώτημα πλέον δεν είναι αν η Ευρώπη θα πληρώσει το τίμημα της αφέλειάς της – το πληρώνει ήδη. Το ερώτημα είναι αν θα τολμήσει να σταματήσει αυτή την κατρακύλα, επιβάλλοντας σαφείς κανόνες για το ποιος μπορεί να αποκτά πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αμυντική τεχνολογία.
Όπως είπε χαρακτηριστικά ένας Έλληνας διπλωμάτης, βλέποντας την εξαγορά της Piaggio: «Αν αυτό δεν είναι στρατηγική αυτοκτονία, τότε τι είναι;»
