Ο 28χρονος Μούσα Ντόγιε, λουόμενος στην παραλία της πρωτεύουσας της Σενεγάλης, Ντακάρ, καταπίνει το νερό από δύο πλαστικά φακελάκια σε γρήγορη διαδοχή και τα πετάει στην άμμο.
«Αυτός είναι ο σκουπιδοτενεκές μας», λέει γελώντας, καθισμένος με φίλους του στη σκιά μιας μεγάλης ξύλινης ψαρόβαρκας.
Η ακτή με τη λευκή άμμο είναι γεμάτη από πλαστικά απορρίμματα, συμπεριλαμβανομένων πεταμένων διαφανών φακελλίσκων με πόσιμο νερό σε μέγεθος τσέπης.
Πρακτικά, εύκολα αγορασμένα σε καταστήματα ή από πλανόδιους πωλητές και φθηνότερα από τα μπουκάλια νερού, τα φακελάκια είναι αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής ζωής στη Σενεγάλη.
Όμως, συμβάλλουν καθοριστικά στα πλαστικά απόβλητα που αμαυρώνουν τους δρόμους και τις ακτές του δυτικού αφρικανικού έθνους.
Τα φακελάκια νερού χρειάζονται 400 χρόνια για να αποσυντεθούν σε μικροπλαστικά, σύμφωνα με τον Άνταμς Τιντζάνις, καθηγητή περιβαλλοντικών σπουδών σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο στο Ντακάρ.
Στη Σενεγάλη, περισσότεροι από 250.000 τόνοι πλαστικού απορρίπτονται κάθε χρόνο, ενώ μόνο περίπου 30.000 τόνοι ανακυκλώνονται, σύμφωνα με έκθεση του Υπουργείου Αστικού Σχεδιασμού του 2022.
«Υπάρχουν πολλά από αυτά στις παραλίες, είναι μέρος των πλαστικών απορριμμάτων που βλέπουμε περισσότερο», λέει ο Παπέ Ντιόπ, επικεφαλής μιας ένωσης προστασίας του περιβάλλοντος.
Παλαιότερα, «οι ψαράδες έπαιρναν κουτιά νερού στη θάλασσα, αλλά τώρα χρησιμοποιούν φακελάκια νερού, τα πίνουν και μετά τα πετούν – όλα αυτά τα απορρίμματα καταλήγουν εδώ στην παραλία επειδή η θάλασσα τα απορρίπτει», προσθέτει.
Πλαστική ρύπανση
Εκτός από τη ρύπανση του νερού, τα φακελάκια φράζουν τις αποχετεύσεις, συμβάλλοντας στις αστικές πλημμύρες. Συχνά καίγονται μαζί με άλλα σκουπίδια, απελευθερώνοντας τοξίνες στον αέρα.
Στο Ντακάρ, ρυπαίνουν αθλητικά γήπεδα, εργοτάξια και πολυσύχναστες διασταυρώσεις. Είναι ιδιαίτερα αισθητά κατά τη διάρκεια της θερμής περιόδου, που διαρκεί από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο.
Είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται σε μεγάλο μέρος της ηπείρου, με τα φακελάκια νερού να είναι κοινά στη Νιγηρία, την Ακτή Ελεφαντοστού και την Μπουρκίνα Φάσο.
Απαγορεύονται στην Κένυα και τη Ρουάντα στο πλαίσιο των απαγορεύσεων για τα πλαστικά μιας χρήσης που χρονολογούνται από το 2017 και το 2019, αντίστοιχα.
Η Σενεγάλη ψήφισε παρόμοια νομοθεσία για τα πλαστικά μιας χρήσης το 2020, συμπληρώνοντας έναν νόμο του 2015.
Όμως, έγιναν εξαιρέσεις για τα φακελάκια και άλλους τύπους πλαστικών υπό το πρίσμα της πανδημίας του κορονοιοιύ, η οποία επηρέασε σοβαρά τους ανθρώπους που ζουν από μέρα σε μέρα.
«Η κοινωνικοοικονομική μας πραγματικότητα δεν μας επιτρέπει να προχωρήσουμε στην πλήρη απαγόρευσή τους», εξηγεί η Χαντιτζάτου Ντράμε, η οποία διευθύνει τις νομικές υποθέσεις στο υπουργείο Περιβάλλοντος.
Περίπου 50 εμπορικές ονομασίες ανταγωνίζονται για την αγορά φακελίσκων νερού στο Ντακάρ. Πωλούν τα φακελάκια μεμονωμένα ή σε παρτίδες των 30.
Τα φακελάκια των 400 ml πωλούνται στο δρόμο με 50 φράγκα Κεντρικής Αφρικής CFA (0,075 ευρώ). Τα φακελάκια των 250 ml κοστίζουν 25 φράγκα CFA.
Προβλήματα υγείας
Ο 63χρονος Αμάντου Ντιαλό, λάνσαρε τη μάρκα “Debeya” το 2017.
Στο μικρό εργοστάσιό του στο προάστιο Γκουεντιαγουέι του Ντακάρ, το νερό της βρύσης περνάει μέσα από τρεις μπλε σωλήνες που περιέχουν βαμβάκι, νήματα και κάρβουνο για να καθαριστεί.
Το νερό περνάει από δύο δεξαμενές των 1.000 λίτρων και στη συνέχεια σε μια μηχανή συσκευασίας που γεμίζει τα φακελάκια, τα σφραγίζει και τα τοποθετεί σε μια μπλε λεκάνη.
Ο Ντιαλό λέει ότι παράγει 9.000 έως 12.000 φακελάκια την ημέρα κατά τη διάρκεια της θερμής περιόδου.
Το ξεκίνημα δεν κοστίζει πολύ – ένα κυβικό μέτρο νερού βρύσης κοστίζει 202 φράγκα CFA.
Όλοι οι παραγωγοί πρέπει να έχουν κυβερνητική άδεια για να λειτουργούν αλλά πολλοί δεν τηρούν τους κανόνες υγιεινής, σύμφωνα με τον Μμπαγιέ Λουμ, επικεφαλής της Εθνικής Υπηρεσίας Υγιεινής του υπουργείου Υγείας.
Πολλοί πελάτες δήλωσαν στο AFP ότι αναρωτιούνται για την πηγή του νερού που πίνουν.
«Δεν μπορούμε καν να μετρήσουμε» πόσοι αντίπαλοι λειτουργούν παράνομα, παραδέχεται ο Ντιαλό, η επιχείρηση του οποίου έχει άδεια.
«Στήνουν τα εργοστάσιά τους πίσω από κλειστές πόρτες και δεν υποψιάζεστε καν ότι παράγεται νερό στο εσωτερικό τους».
