Σε μια περίοδο διεθνούς και περιφερειακής αστάθειας, η Ευρώπη φέρνει μαζί της τις συγκρούσεις δυο Παγκοσμίων Πολέμων, τους εθνικισμούς που τους προκάλεσαν και που σήμερα επανακάμπτουν, τις διαιρέσεις. Φέρνει μαζί της όμως και το όραμα της ειρήνης και της συνεργασίας, που επικράτησαν στην ήπειρο μας από την εξέλιξη της ενοποιητικής διαδικασίας. Και μπορεί να οικοδομήθηκε μια διαρκής ειρήνη, όμως στο εγχείρημα δεν δόθηκε η αναγκαία ώθηση ολοκλήρωσης προς την ομοσπονδιακή κατεύθυνση.
Ποιά θα είναι η μορφή της Ευρώπης στα χρόνια, στις δεκαετίες που έρχονται; Η Ευρώπη της διακυβερνητικής λογικής, των στερεοτύπων του εθνικού κράτους, της αδράνειας, του λαϊκισμού από τον Βορρά έως το Νότο, των φιλόδοξων μικρομεγαλισμών των Ηλυσίων Πεδίων; Ή η Ευρώπη των αποφάσεων, της συνοχής, της υπερεθνικότητας, της δημοκρατικής, θεσμικής ομοσπονδίας που θα εγγυάται την ισότητα;
Η ιδέα και η υπόθεση της Ευρώπης, εκτός από τις επιθέσεις των εθνικιστών και των δημαγωγών από διαφορετικές κατευθύνσεις, δέχεται και τις παρεμβατικές επιθέσεις χωρών όπως η Τουρκία και η Ρωσία, τα συμφέροντα των οποίων όχι μόνον δεν συμβαδίζουν με τις αξίες της ευρωπαϊκής δημοκρατίας, αλλά παράλληλα κινούνται στην κατεύθυνση της υπονόμευσης της ευρωπαϊκής ενότητας.
H ιστορική καμπή, απαιτεί μια Συνθήκη πραγματιστική και φιλόδοξη, χωρίς τις αγκυλώσεις και τους αστερίσκους των εθνικών εγωϊσμών και της διακυβερνητικότητας των περιορισμένων προσδοκιών. Μια Συνθήκη προωθημένων αντιλήψεων, όπου η Άμυνα και η Ασφάλεια θα συγκροτούν το αναγκαίο πλαίσιο προστασίας του ενωσιακού γεωγραφικού χώρου. Γιατί μόνον έτσι η κοινή ευθύνη που προσδιόρισαν στο πεδίο μάχης του Βερντέν οι Κόλ και Μιτεράν, θα αντικατοπτρίζει πραγματικά την ευρωπαϊκή ενότητα και οι διακηρύξεις για την καταπάτηση του Διεθνούς Δικαίου και της έννομης τάξης από την Τουρκία, θα είναι πραγματικές αποφάσεις.
Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του ενοποιητικού εγχειρήματος είναι να μπορέσουν να εξαλειφθούν βασικές δομικές ελλείψεις της αρχιτεκτονικής του. Όπως στην περίπτωση της εφαρμογής μιας ενιαίας νομισματικής πολιτικής, όταν η ΕΕ μόλις πρόσφατα άρχισε τις ενέργειες για μια γνήσια Τραπεζική Ένωση, χωρίς να διαθέτει μια ενιαία δημοσιονομική πολιτική.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ευρώπη ολόκληρη βρίσκεται αντιμέτωπη με μια ιστορική πολιτική συγκυρία, γεμάτη προκλήσεις, κινδύνους, αλλά και ευκαιρίες. Στην Ευρώπη του σήμερα καλούμαστε να διαφυλάξουμε την ενότητα μας, την ταυτότητα του Ευρωπαίου Πολίτη, την Δημοκρατία μας, τα επιτεύγματα ειρήνης, ανάπτυξης και συνοχής. Στα όσα έχουμε εξασφαλίσει με τις θεμελιώδεις ελευθερίες ανθρώπων, κεφαλαίων, υπηρεσιών, τα προνόμια των κοινών πολιτικών, της αλληλεγγύης που διέπουν το ενωσιακό οικοδόμημα. Και τα ευρωπαϊκά πολιτικά συστήματα, οι ευρωπαϊκές κοινωνίες, οφείλουν να κατανοήσουν τις κρίσεις που προκαλούνται, όταν οι δημοκρατίες υποκύπτουν στα εκβιαστικά και παραπλανητικά διλήμματα των δημαγωγών.
Ολόκληρη η ιστορική διαδρομή του σχεδίου της ευρωπαϊκής ενοποίησης είναι γεμάτη από επιτεύγματα, πρόοδο, στασιμότητα, οπισθοχώρηση, ευκαιρίες και κρίσεις. Η λύση για την Ευρώπη δεν είναι η επιστροφή στο εθνικό κράτος, τα υπερεθνικά προβλήματα απαιτούν ισχυρή συμπόρευση.
Το μεγάλο διακύβευμα και στοίχημα παράλληλα για τους «27», το Κοινοτικό πολιτικό θεσμικό σύστημα, είναι η επιστροφή στο συλλογικό κοινό. Αυτό που κινητοποίησε τους πρωτοπόρους οραματιστές του ευρωπαϊκού οράματος στην βάση της δημιουργίας ενός ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου που θα εγγυάται την ειρήνη, την ευημερία και την σταθερότητα. Και που θα προασπίζει την έννομη τάξη, που αποτελεί συστατικό παράγοντα του εγχειρήματος της ενοποίησης της Ευρώπης.
Σήμερα, που οι δυνάμεις της δημαγωγίας και των άκρων υπονομεύουν τις αρχές και τις αξίες της ΕΕ, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση χρειάζεται μια νέα πνοή. Η ενίσχυση του αισθήματος ενότητας μέσα στην ΕΕ είναι επιβεβλημένο να εκπέμπεται σταθερά ως πολιτική γραμμή, ειδικά όταν στην παγκόσμια και περιφερειακή διακυβέρνηση, εκδηλώνονται φαινόμενα που δεν δημιουργούν έναν ειρηνευτικό άξονα. Οι περιπτώσεις Ρωσίας και του Τουρκίας, Πούτιν και Ερντογάν, είναι ενδεικτικές της απώλειας του σεβασμού της μεταπολεμικής έννομης τάξης.
Η Ευρώπη πρέπει να βρεί την πολιτική εξίσωση για να διαφυλάξει και να ενισχύσει την ενότητα της, να φέρει στο προσκήνιο τον σκληρό πυρήνα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Βαδίζοντας προς την κατεύθυνση αυτή με πολιτικές και κοινωνικές συμμαχίες. Στους Ευρωπαίους Πολίτες όμως πρέπει να γίνει ξεκάθαρο ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση απαιτεί γενναίες αποφάσεις.