Ο καφές είναι μια ιδιότροπη καλλιέργεια – ιδίως ο καφές Arabica, που είναι η πιο δημοφιλής ποικιλία. Και η κλιματική αλλαγή αποτελεί τεράστια απειλή για τη βιομηχανία του καφέ και τους αγρότες.
«Για να αναπτυχθούν σωστά, οι καλλιέργειες καφέ απαιτούν συγκεκριμένα επίπεδα θερμοκρασίας, φωτός και υγρασίας», σύμφωνα με τη Διαμερικανική Τράπεζα Ανάπτυξης, ένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα που εξυπηρετεί τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική. Επί του παρόντος, οι προϋποθέσεις αυτές πληρούνται σε μεγάλο βαθμό σε ορισμένα μέρη της Λατινικής Αμερικής, σε μια περιοχή που ονομάζεται «ζώνη του καφέ».
Αλλά μέχρι το 2050, προειδοποιεί η ΔΤΑ, «η άνοδος της θερμοκρασίας θα μειώσει την έκταση που είναι κατάλληλη για την καλλιέργεια καφέ έως και 50%». Η αλλαγή του κλίματος θα μπορούσε να σημαίνει ότι ορισμένες χώρες που δεν καλλιεργούν καφέ θα γίνουν πλέον πιο κατάλληλες. Αλλά για να συνεχίσει να ευδοκιμεί ο καφές εκεί που είναι τώρα, τα πράγματα πρέπει να αλλάξουν.
Η Starbucks, η οποία αγοράζει περίπου το 3% του παγκόσμιου καφέ, αναπτύσσει νέες ποικιλίες Arabica που καλλιεργούνται ειδικά για να αντέχουν καλύτερα σε έναν πλανήτη που θερμαίνεται. Για περισσότερα από 10 χρόνια, οι γεωπόνοι της εταιρείας καλλιεργούν διάφορα είδη καφεόδεντρων, προσπαθώντας να βρουν αυτά που θα αποδίδουν μεγάλη ποσότητα καρπών σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα και, μεταξύ άλλων, θα αντιστέκονται στη σκουριά των φύλλων του καφέ, μια ασθένεια που προσβάλλει τα καφεόδεντρα και επιδεινώνεται από την κλιματική αλλαγή.
Μετά από τη σύζευξη εκατοντάδων ποικιλιών, η εταιρεία κατέληξε σε έξι που ταιριάζουν στο σχέδιό της και πληρούν τα πρότυπά της για τη γεύση και το άρωμα. Ένας κατάλογος που περιγράφει τις έξι νέες ποικιλίες της Starbucks είναι διαθέσιμος για τους αγρότες στο Hacienda Alsacia, ένα αγρόκτημα – ερευνητικό κέντρο στην Κόστα Ρίκα.
Ο κατάλογος παραθέτει το προφίλ γεύσης για κάθε φυτό, περιγράφει τα καλλιεργητικά χαρακτηριστικά του φυτού, όπως τα υψόμετρα στα οποία θα επιβιώσει, το μέγεθος και τη δομή του φυτού και πόσα χρόνια θα χρειαστούν μέχρι την πρώτη παραγωγή.
H καταπολέμηση της σκουριάς των φύλλων
Όσον αφορά τον καφέ Arabica, «υπάρχει επείγουσα ανάγκη να αναπτυχθούν πιο ανθεκτικές στις κλιματικές συνθήκες ποικιλίες», επισημαίνει ο Μιγκέλ Γκόμεζ, καθηγητής μάρκετινγκ τροφίμων στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ.
Τα σημερινά φυτά Arabica «δεν είναι ανθεκτικά στις υδατικές καταπονήσεις», λέει. «Τείνουν να είναι πιο ευάλωτα σε ασθένειες όπως η σκουριά των φύλλων, που προκύπτουν κάθε φορά που έχουμε ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες».
Ένα καφεόδεντρο ανθεκτικό στη σκουριά των φύλλων μπορεί να είναι μια ελκυστική επιλογή για τους αγρότες. Αλλά δεν πρόκειται να διορθώσει τα πολλά προβλήματα που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή, προειδοποιεί η Μόνικα Φιρλ, ανώτερη σύμβουλος για το πρόγραμμα καφέ της Fairtrade International.
«Η φύση προσαρμόζεται ταχύτερα από ό,τι η εργαστηριακή επιστήμη», λέει. Ποικιλίες που είναι βελτιστοποιημένες για να ευδοκιμούν σε ορισμένες συνθήκες μπορεί να έχουν πρόβλημα σε άλλες – έτσι μια τέτοια λύση μπορεί να λειτουργήσει προσωρινά, αλλά όχι μακροπρόθεσμα.
Η Φιρλ πιστεύει ότι για να είναι ο καφές βιώσιμος, πρέπει να υπάρξει στροφή μακριά από το μοντέλο των βιομηχανικών καλλιεργειών καφέ. «Πρέπει να επαναφέρουμε τον καφέ στις δασικές του ρίζες», είπε, για να προωθήσουμε ένα υγιές οικοσύστημα.
Άλλες ποικιλίες καφέ, όπως η Robusta και η Liberica, αντέχουν καλύτερα από την Arabica σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες. Αλλά οι εταιρείες τείνουν να αποφεύγουν αυτές τις ποικιλίες επειδή στους καταναλωτές αρέσει η γεύση και η μυρωδιά του καφέ Arabica. Ο στόχος της Starbucks είναι να αναπτυχθούν ποικιλίες που έχουν γεύση όπως η Arabica αλλά είναι πιο ανθεκτικές.
