Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 21ης Μαρτίου 2022, σε επίπεδο Υπουργών Εξωτερικών και Άμυνας, για την συγκρότηση δύναμης ταχείας επέμβασης 5000 ανδρών, συνιστά μια ιστορική πρωτοβουλία στην κατεύθυνση της συγκρότησης ευρωπαϊκής άμυνας & ασφάλειας. Από την χάραξη της κοινής ευρωπαϊκής αμυντικής πολιτικής, σύμφωνα με το άρθρο 42(2) της Συνθήκης της Λισαβόνας, την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας του Ιουνίου του 2017, την Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία του Δεκεμβρίου του 2017, η ΕΕ προσπαθεί να υπερβεί τις διακυβερνητικές διστακτικότητες ετών, σε μια κρίσιμη πτυχή της ενοποιητικής διαδικασίας.
Η αρχή της δεκαετίας του ’50 βρίσκει τα ευρωπαϊκά κράτη να έχουν μόλις εξέλθει από τον καταστροφικό Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με τις πόλεις κατεστραμμένες, με εκατομμύρια νεκρούς στα πεδία των μαχών και αμάχους. Αλλά και με την ισχυρή βούληση να μην επιτρέψουν ξανά την άνοδο του εθνικισμού. Την ίδια στιγμή όμως που στην Ευρώπη ο ολοκληρωτισμός του μονοκομματικού υπαρκτού σοσιαλισμού καταλύει δημοκρατικές και κοινωνικές ελευθερίες, δημιουργεί διαιρέσεις.
Στην 10ετία του ’50, τοποθετούνται οι αρχικές προσπάθειες για να μπορέσει η Ευρώπη να αποκτήσει και αμυντική πολιτική. Η Ευρωπαϊκή Αμυντική Κοινότητα ήταν σχέδιο που η αρχική του πρόταση γίνεται το 1950 από τον Γάλλο Πρόεδρο της Εθνοσυνέλευσης Ρενέ Πλεβέν. Ο σχεδιασμός του Γάλλου πολιτικού ήταν ο σχηματισμός μίας πανευρωπαϊκής αμυντικής δύναμης, ως εναλλακτική πρόταση στην προσχώρηση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας στο Βορειοατλαντικό Σύμφωνο.
Σε αυτή την τολμηρή, αλλά ρεαλιστική για την εποχή της πολιτική σύλληψη και ιδέα δημιουργία της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας, θα συμμετείχαν η Δυτική Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, το Βέλγιο, η Ολλανδία και το Λουξεμβούργο. Η σχετική συνθήκη υπογράφηκε στις 27 Μαΐου 1952, όμως ο σχεδιασμός δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Γιατί οι στενές εθνικές αντιλήψεις κυριάρχησαν επι του ρεαλισμού του σχεδίου και στάθηκαν εμπόδιο. Η προώθηση του ευρωπαϊκού αμυντικού σχεδίου δεν επιτεύχθηκε γιατί οι εθνικές κυβερνήσεις δεν είχαν την ετοιμότητα και την δυναμική που απαιτούσαν οι περιστάσεις της εποχής για να προχωρήσουν προς την πολιτική ενοποίηση.
Η κατάρρευση του σχεδίου ήρθε όταν απέτυχε να επικυρωθεί από το Κοινοβούλιο της Γαλλίας. Και αυτή η απόρριψη προήλθε από μια συνασπισμένη αντίδραση μιας μερίδας δεξιών γκωλικών βουλευτών, κομμουνιστών και σοσιαλιστών. Οι γκωλικοί είχαν τον φόβο υποχώρησης της γαλλικής εθνικής κυριαρχίας, ενώ οι αριστεροί έβλεπαν την ευρωπαϊκή άμυνα ως καπιταλιστικό σχέδιο. Αμφότεροι την απέρριπταν. Ως επακόλουθο, όταν το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας πήγε στην Εθνοσυνέλευση της Γαλλίας για επικύρωση στις 30 Αυγούστου 1954, δεν κατάφερε να συγκεντρώσει τις απαραίτητες ψήφους. Το αποτέλεσμα ήταν 264 ψήφοι υπέρ της υιοθέτησης της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας και 319 κατά. Εάν στην Γαλλική Εθνοσυνέλευση επικρατούσαν οι θετικές ψήφοι, η Ευρωπαϊκή Αμυντική Κοινότητα θα ήταν στην ουσία το πρώτο ευρωπαϊκό στρατιωτικό σώμα, με την συμμετοχή εθνικών δυνάμεων, με έναν κοινό προϋπολογισμό και διαλειτουργικότητα.
Η απόρριψη του σχεδίου από την Γαλλική Εθνοσυνέλευση, οδήγησε τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας να στραφούν στην υιοθέτηση μίας κοινής εξωτερικής ευρωπαϊκής πολιτικής δια των σχεδίων Fouchet (1959-1962). Σχέδια που είχαν την υποστήριξη του στρατηγού Σαρλ ντε Γκολ και που επίσης δεν ευοδώθηκαν. Η πολυπόθητη κοινή εξωτερική πολιτική θα έβρισκε την αρχική της εφαρμογή με την υιοθέτηση της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Συνεργασίας το 1970, η οποία με την σειρά της ενδυναμώθηκε από την υιοθέτηση της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, με την Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992.
Παρά το ότι στα πλαίσια της ΕΕ οι στοχεύσεις της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας βρίσκονται μέσα στο ενοποιητικό πλαίσιο, αυτό γίνεται με ένα χαμηλό βεληνεκές, γιατί ο υπερεθνικός χαρακτήρας δεν ενισχύεται όσο πρέπει. Με τους Ευρωπαίους πολίτες να επιθυμούν μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική για την άμυνα & την ασφάλεια, την δημιουργία ευρωπαϊκού στρατού, η ΕΕ είναι παράγοντας διατήρησης της ασφάλειας και της ειρήνης.
Το μεμονωμένο Ευρωπαϊκό εθνικό κράτος, την ώρα που το καθεστώς Πούτιν επιτίθεται εναντίον ανεξάρτητου κράτους, ισοπεδώνοντας πόλεις, με εκατόμβες αμάχων, δεν μπορεί παρά να συνεχίσει να έχει ως στόχο την διαμόρφωση μιας σταθερής και συμπαγούς αμυντικής κοινότητας, μέσα από την ενίσχυση και εμβάθυνση της προσπάθειας Ένωσης της Ευρώπης, σε μια ομοσπονδιακή κατεύθυνση.